معنا در نگرش ملاصدرا تحت تاثیر قوای درونی انسان است
چهارمین نشست از سلسله نشستهای تخصصی ارتباطات صدرایی با عنوان «نقد مکتب مبادله معنا از دیدگاه حکمت صدرایی» ۲۹ تیر ۱۳۹۵ با حضور دکتر سارا طالبی، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
طالبی در این نشست ضمن بحث درباره معنا در ارتباطات به الگوهای تولید و مبادله معنا اشاره کرد و گفت: بحث معنا در ارتباطات بحثی زیربنایی و پایه است. الگوهای تولید و مبادله معنا، در جامعه علمی رسوخ کرده و بلکه نوعی گفتمان اجتماعی را ایجاد نموده که لازم است با نگرش اسلامی، بررسی شود.
وی تأکید کرد: برای تولید نظریهای اسلامی در خصوص ارتباطات، نیازمند نقد مکتب تولید و مبادله معنا از نگاه نظریه پردازان ارتباطات با چارچوب اندیشمندان مسلمان و ارائه الگوی جایگزین یا مکمل هستیم.
طالبی با اشاره به حکمت متعالیه ملاصدرا افزود: حکمت متعالیه که از تلفیق فلسفه و عرفان ذیل آیات و روایات و همراه با اشراقات و شهودات صدرالمتالهین پدید آمده، برایند دیدگاه های فلسفی، عرفانی، تفسیری، روایی در حوزه اسلامی تلقی میشود.
وی با بیان اینکه حکمت متعالیه، هم به لحاظ محتوا و هم به لحاظ روش، ظرفیت رویارویی با مسایل زندگی اجتماعی و پیچیده ما را دارد، افزود: اصول حکمت متعالیه از ظرفیت کافی برای نظریهپردازان در حوزه علوم اجتماعی و پاسخگویی به نیازهای اجتماعی امروزی برخوردار است و میتواند تبیینهای دقیق ارائه کند و از منظری متفاوت به مسائل بنگرد.
وی همچنین با اشاره به تولید معنا در بعد معرفت شناختی گفت: فلاسفه مسلمان، همه معنا را تولید شده در عالم معنوی و افاضه شده به عالم مادی میدانند که عقل فعال صفات الهی یا اسما الهی بر نفس، تفضل و فیض میکند و سپس، نفس ناطقه آنها را به وسیله زبان در عرصه فرهنگ و ارتباطات جاری میسازد.
وی در ادامه افزود: ملاصدرا معتقد است که مواجهه با متون و پیامها در انسان ادراکی ایجاد میکند، این ادراک در مواجهه با قوای درونی انسانها و معناهای درون وی، معنای جدیدی ایجاد میکند. ملاصدرا عقل را معنابخش جهان میداند که به نفس ناطقه یا فاعلی، فیض عطا میکند و نفس ناطقه یا زبانمند(دارای کلام و اندیشه)بین این معناها و زبان رابطه برقرار میکند و معنا را به سوی زبان هدایت مینماید، همان که قلب فرهنگ و ارتباطات است.
طالبی تصریح کرد: معنا در نگرش ملاصدرا تحت تاثیر قوای درونی انسان است، ولی در نظریات مکتب مبادله، تولید و مبادله معنا اغلب تحت تاثیر عوامل اجتماعی است. انسان در نگرش ملاصدرا، تحت تاثیر کیفیت ارتباطش با خالق یکتا و نیز تحت تاثیر اعمالش، مشمول وساوس شیطانی یا الهامات ملائک خواهد بود.
وی ضمن توضیح درباره خواطر، گفت: خواطر بر ادراک پیامها اثر میگذارد. ازاینرو معانی مبادله شده در مواجهه با پیام واحد در افراد متفاوت است، اما مراتب معناها تحت تاثیر میزان خودسازی در دو جریان حق و باطل خواهد بود. انسان در نگرش ملاصدرا، تحت تاثیر کیفیت ارتباطش با خالق یکتا و نیز تحت تاثیر اعمالش، مشمول وساوس شیطانی یا الهامات ملائک خواهد بود.
وی در پایان گفت: اگر غایت پیامهای رسانهها را در نگرش توحیدی، هدایت انسانها بدانیم، این نگرش به گردانندگان رسانه این نکته را خواهد آموخت که تنها جذابیت پیام هدایتی به کیفیت تکنیک ارائه پیام مرتبط نخواهد بود. بلکه افراد در مواجهه با پیام، متناسب با درونیات خود، معناها را دریافت خواهند نمود. لذا محتوایی غالب خواهد بود که علاوه بر بهرهمندی از جذابیتهای تکنیکی روز، بتواند تارهای درونی افراد را بنوازد و فطرت وی را به تامل وادارد. در تبلیغات دینی نیز، توجه به مخاطب و درونیات وی در ایجاد معرفتی غنی و همراستا با معنای متعالی متون یاری مینماید.