سومین نشست از سلسله‌نشست‌های «حکمرانی، فرهنگ و فضای مجازی» با عنوان «مسائل و الزامات ارتقاءمحتوای کاربرمحور در فضای مجازی» با سخنرانی دکتر احسان شاه‌قاسمی (عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران) و مهندس محمدجواد شکوری مقدم (مدیر سایت آپارات) و با دبیری دکتر حسین حسنی (عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) سه‌شنبه ۲۵ شهریور ماه ۹۹ به صورت آنلاین برگزار شد.

در ابتدای این برنامه احسان شاه‌قاسمی به تحولات ناشی از وب۲ اشاره کرد و گفت: وقتی در سال ۶-۲۰۰۵ وب۲ آمد، اتفاق‌های زیادی افتاد که با وب۱ خیلی تفاوت داشت. این نسل از وب، یک وب اندرکنشی بود که امکانات بیشتری به مخاطبان می‌داد که مستقیماً با محتوا درگیر و وارد تولید محتوا شوند و بتوانند پیام دادوستد کنند. این اتفاق خیلی مهمی بود که ما را متعجب کرد. ما متخصص متعجب‌شدن هستیم. صبر می‌کنیم اتفاقی بیفتد تا تعجب کنیم و بعد اسم آن را علم بگذاریم.

او در ادامه پرداختن به پژوهش‌های میدانی در این زمینه را ضروری دانست و اظهار داشت: ما دغدغه‌های فرهنگی و ملی داریم. معتقد نیستم که زندگی خوب، زندگی‌ست که در آن رفاه باشد، هرچند درصدی از آن لازم است اما اصل زندگی ما را کیفیت رابطه ما با اطرافیان تعیین می‌کنند. ما امروز در محیطی زندگی می‌کنیم که کودکان ما قبل از اینکه حتی سواد یاد بگیرند، اول یاد می‌گیرند که چطور بازی نصب کند. ما مجبوریم که حد بینابینی را درنظر بگیریم. ما مجبوریم که بخشی از محتوا را به بخش سوم که تولیدکنندگان محتوا هستند، بدهیم. مدیران صداوسیمای ما، مدیران استراتژیک نیستند، صرفاً مدیران اجرایی هستند. همه دستگاه‌های فرهنگی موظف هستند که بخش خوب فرهنگ را ارتقا دهند لذا ما نیاز داریم که در برنامه‌ریزی، بخشی را به طرف سوم واگذار کنیم. اگر ما اجازه ندهیم به طرف سومی که هم در کشور خودمان هستند و هم می‌توانند مطابق با قوانین و مقررات کشور عمل کنند، محتوا تولید کنند، در آینده شاهد خلأهایی در این زمینه خواهیم بود و ضرر خواهیم کرد.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه ذائقه عمومی به سمت ابتذال رفته، در انتقاد از شبکه‌های اجتماعی و هم‌چنین خطای راهبردی در فیلترینگ تلگرام عنوان کرد: درست است که شبکه‌های اجتماعی مزایایی هم داشته‌اند اما واقعیت این است که یک نیرویی‌ست که جامعه را به سمت ابتذال محض می‌برد. یکی از دلایل مسبب این قضیه، زمانی بود که ما از نوشته به سمت تصویر رفتیم و فیلترینگ تلگرام باعث آن شد. خلأ ناشی از آن با اینستاگرام پر شد و ما از رسانه متن‌محور به سمت رسانه تصویرمحور رفتیم. در رسانه متن‌محور مغز دائم درحال کدگذاری و کدگشایی بود ولی در رسانه تصویرمحور، تصویر مستقیماً وارد طبقه ذهن شده و در آن ثبت می‌شود. همین حرکت به سمت تصویر، باعث شد که محتواها سطحی و مبتذل شوند. لذا شرایطی ایجاد شده که ذائقه عمومی دچار ابتذال شده و حتی افراد جدی را هم دچار تزلزل کرده است. بنابراین ما این افول ذائقه عمومی را می‌بینیم به‌خصوص در نسل‌های جوانتر. البته این اتفاق تغییر تولید و مصرف محتوا در کل دنیا هم افتاده ولی ما با برنامه‌های ضداستراتژیکمان آن را تقویت کردیم.

شاه‌قاسمی در پایان سخنان خود بر مسأله توجه به استعدادهای جدید در تولید محتوا تأکید کرد و گفت: باید فضای فعلی را بپذیریم و یک فضای جدیدی را ایجاد کنیم برای طرف سوم جهت تولید محتوا. هم‌چنین از نقد و شفافیت نترسیم. همین الآن هم ازسوی شبکه‌های خارجی فارسی‌زبان نقد می‌شویم که بینندگان زیادی هم در ایران دارند. چه اشکالی دارد که از داخل هم شبکه یا افرادی باشند که ما را نقد کنند؟

در ادامه محمدجواد شکوری مقدم به تفاوت‌های تولید محتوا در دوره وبلاگ‌نویسی و دروه کنونی پرداخت و خاطرنشان کرد: در سال‌های ۸۲، ۸۳ که فضای وبلاگ‌نویسی در ایران به شدت مورد استقبال قرار گرفته بود، مردم برای تولید محتوا ارزش بیشتری قائل بودند و غالباً با فکر، محتوا تولید می‌کردند چراکه می‌دانستند با یک سرچ در گوگل، مطلب آن‌ها به نمایش گذاشته خواهد شد. در سال‌های بعد که پلتفرم‌ها آمدند، تغییر جدی در روند تولید محتوا ایجاد شد. سرعت و بازنشر محتوا عاملی شد که از روند تولید محتوای با فکر کاست و باتوجه به اینکه هرکسی توانست این محتواها را تولید کند، روزبه‌روز به سمت محتواهای سطحی حرکت کردیم. به طوری که می‌بینیم امروز این محتواها از نوشته به شکل تصویر و ویدئو درآمده است.

گزارش از: فریبا رضایی

مشاهده برنامه در آپارات