نشست «زنان و خوشنویسی معاصر ایران؛ کندوکاوی در زیست هنرمندانه زنان خوشنویس» به مناسبت روز زن و ولادت حضرت فاطمه (س) سه شنبه 14  بهمن 1399 با حضور صغری حسینی و ازهار شرکاء از استادان انجمن خوشنویسی ایران و با دبیری طیبه عزت‌اللهی‌نژاد (عضو هیات علمی پژوهشکده هنر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) برگزار ‌شد.

در این برنامه ازهار شرکاء به تاریخ حضور زنان در عرصه خوشنویسی اشاره کرد و گفت: ما از قرن چهارم هجری حضور بانوان ایرانی را در عرصه خوشنویسی می‌بینیم که شاهکارهایی خلق کردند. ازجمله در قرن ۴ هجری، دختر ابن مقله بیضاوی شیرازی، در قرن ۵ و ۶ هجری زینب شهده، در قرن ۱۱هجری گوهرشاد خاتون دختر میرعماد سیفی قزوینی که از بزرگترین نستعلیق نویسان عصر خود بوده است، سرآمد زمانه خود بوده‌اند. در قرون گذشته معمولاً اشراف و طبقات مرفه، خوشنویسی می‌کردند و زنان نه تنها در خوشنویسی بلکه می‌توان گفت در همه امور، اجازه فعالیت نداشتند ولی بعد از انقلاب اسلامی به واسطه این تحول، خیلی از بانوان وارد عرصه جامعه شدند. به طوری‌که امروز نیمی از اعضای خوشنویسان ایران، بانوان هستند و این نشان می‌دهد بانوان روز به روز به این هنر اصیل ایرانی که هنر شناسنامه‌دار ایران است، بیشتر اهمیت می‌دهند.

او درباره اهمیت این هنر افزود: علت تمایز این هنر از هنرهای دیگر این است که این هنر، با حکمت و معرفت درآمیخته است یعنی دستیابی به این هنر و درک آن، مستلزم ریاضت‌کشی و تحمل سختی‌هاست. به عبارت دیگر در اثر ممارست، تلاش و کوشش است که افراد می‌توانند به این هنر و مقام دست یابند.

عضو انجمن خوشنویسی ایران به سوالی درباره علت مبدع نبودن زنان در خط پاسخ داد: یک زن خانه‎دار و هنرمند مسئولیت‌های متفاوتی را بر عهده دارد. یعنی آن هنر خوشنویسی، به طریق اولی دغدغه ذهنی او نبوده بلکه مسئولیت‌های متفاوتی داشته و در کنار این‌ها بر آن شده تا هنری را انتخاب و ادامه دهد. موفقیت‌های او هم به دلیل انعطاف‌پذیری و قدرت روحی بالای او است که می‌تواند مسئولیت‌های متفاوتی را به دوش بکشد و می‌تواند در کنار دغدغه‌هایش، دنیای دیگری را برای خود باز و تمرین کند و به موفقیت دست یابد.

شرکاء درباره فعالیت‌های بانوان در چند دهه اخیر اظهار داشت: در سال‌های اخیر چند نمایشگاه خوشنویسی برگزار کرده‌ایم که برخی از سراسر ایران شرکت کرده و برخی مختص شهروندان تهرانی بوده است. یکی از آن‌ها، نمایشگاه «چله خط» بود که به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار شد. در روز اول این نمایشگاه، ۹۹۰ بازدیدکننده داشتیم که ۵۰۰ نفر آنها بانوان بودند که بازخورد آن را در صداوسیما و مجلات دیدیم و این نشان از حضور برجسته زنان در نمایشگاه‌های خوشنویسی است.

او با اشاره به محدودیت‌های بانوان در این عرصه افزود: باتوجه به وجود اساتید مرد در کلاس‌های آموزش خط، بعضی از بانوان خود به شخصه، خود را محدود می‌کنند و برخی نیز از سمت خانواده خود، محدود می‌شوند اما همین که ما امروز بانوانی داریم که استادان عرصه خوشنویسی هستند، شرایط بسیار خوبی برای بانوان به لحاظ آموزش خط فراهم آمده، به‌طوری که دیگر محدودیت فراگیری خوشنویسی نزد آقایان را ندارند.

 او در پایان، با بیان اینکه مبنای سیاست کشور بایستی بر اساس ارزشگذاری و پاسداشت مقام بانوان باشد، سخنان خود را به پایان برد.

در بخش بعدی برنامه، صغری حسینی با اشاره به نقش زنان در طول تاریخ خوشنویسی ابراز کرد: به گواه تاریخ مکتوب، در عرصه هنر خوشنویسی که هنر هویتی ماست و تلفیقی از زیبایی، تعادل، ادب و اخلاق است، ما در قرون گذشته، بانوان زیاد با آثاری شاخصی داشته‌ایم؛ به‌طوری که آثار آن‌ها در کتابخانه‌ها و موزه‌های بزرگ نگهداری می‌شود. امروز نیز آموزش و انتقال مفاهیم خوشنویسی را زنان بر عهده دارند. حدود ۶۰ درصد هنرجویان ما را بانوان تشکیل می‌دهند که با عزمی راسخ به این هنر رو آورده و توانسته‌اند با مشقاتی که این هنر دارد، آن را پیش ببرند. به طوری‌که این بانوان توانسته‌اند به مقام بالای خوشنویسی برسند.

عضو انجمن خوشنویسی ایران درباره آثار هنر خوشنویسی بر جامعه اذعان کرد: هنر خوشنویسی و آثار آن، به وضوح در جامعه به‌خصوص در خانواده دیده می‌شود. این هنر که از انتقال مفاهیم از حکمت، عرفان و مضامین عمیق آیات الهی سرچشمه می‌گیرد، در زندگی بانوان و به خصوص در تربیت فرزندان آ‌ن‌ها، تجلی پیدا می‌کند. هنر خوشنویسی، هنر سهلی نیست و هنرمند باید با تحمل ریاضت، صبوری، نجابت، صلابت و سلامت روان، سالیان سال به آن بپردازد. هنرمند با تمرین این خصوصیات ارزشمند، آن‌ها را به نوعی روانه جامعه می‌کند و جامعه به افراد با این خصوصیات ارزشمند نیازمند است.

 حسینی در پایان، اهمیت حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی را متذکر شد و گفت: در دهه‌های اخیر، حضور بانوان در عرصه خوشنویسی، بسیار چشمگیر بوده و فضای مناسب و سالمی برای آن‌ها در آموزش این هنر فراهم شده است اما این به آن معنا نیست که آن‌ها به آن جایگاه واقعی خود رسیده‌اند. چراکه لازم است، جامعه هنری ما با اعتماد به بانوان، آن‌ها را در عرصه‌های تصمیم‌گیری و اجرایی وارد کند تا از این گذر، آرام‌آرام آن‌ها را به سمت جایگاه واقعی خودشان ببرد. زنان  در کنار علاقه و عشق به هنر، مسئولیت‌های مهمی چون همسرداری، فرزندپروری و مدیریت زندگی را دارند که اگر مسئولیت‌های اجتماعی هم به آن‌ها سپرده شود، نورعلی نور می‌شود تا میان اصحاب هنر نامی آشنا داشته باشند و مورد تحسین و تمجید قرار گیرند.

گزارش از: فریبا رضایی