نخستین نشست تخصصی «ایثار و فرهنگ عمومی» با همکاری خانه فرهنگ ایثار و مقاومت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۸ شهریور ۱۳۹۵ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

به نقل از خبرگزاری شبستان، در این نشست، دکتر مرتضی گوهری‌پور ضمن اشاره به معنای فرهنگ عمومی گفت: یکی از مواردی که در فرهنگ عمومی وجود دارد ایثار است. وی در تحلیل مفهومی ایثار به دو رویکرد طبیعی گرا و ناطبیعی گرا اشاره کرد و افزود: رویکرد طبیعی گرارویکردی قوی است که پژوهش‌های زیادی در مورد آن صورت گرفته است و کتاب و مقاله در این زمینه بسیار ارایه شده است. این رویکرد تلاش می کند تمام مفاهیم را به امور طبیعی تقلیل دهد و از آنها یک انگاره طبیعی گرایانه ارایه دهد.

گوهری پور اظهار داشت: در رویکرد طبیعی گرا از خود گذشتگی و ایثار به مسئله تکامل مرتبط می شود. انسان به این نتیجه رسیده است که باید از خود گذشتگی داشته باشد تا بقا حفظ شود. از حیث تکاملی تبیین تکاملی داریم که چرا انسان ها ازخود گذشتگی می‌کنند، این ویژگی خاص از فرهنگ خاصی نیست اگر از خودگذشتگی نبود بقاو تولید مثل هم نبود. از خود گذشتگی ویژه گروه های انسانی نیست، از خود گذشتگی را در سایر موجودات مثل زنبورها می توان دید.

 وی در مورد رویکرد ناطبیعی گرا نیز گفت: از نظر این رویکرد فضایل انسانی را نمی توان به خصوصیات طبیعی تقلیل داد. از خود گذشتگی را نمی توان به رفتارهای طبیعی موجودات زنده تقلیل داد، از خود گذشتگی انسان ها را نمی توان با ازخود گذشتگی زنبورها یا میمون ها مقایسه کرد، در حقیقت این رویکرد می گوید که ارزشها و هنجارها را نمی توان به امور طبیعی تقلیل داد. در مورد از خود گذشتگی درجوامع مختلف ابعادی وجود دارد که با تبیین های تکاملی صرف قابل توضیح نیست.

نویسنده کتاب فرهنگ عمومی تاکید کرد برای پرداختن به مقوله ایثار درجامه باید قبل از هر چیز به مقولات انصاف و عدل، احسان، حب ذات، خود مادی و منفعت پرداخت. وی با اشاره به انصاف و عدالت تصریح کرد: وقتی ایثار می کنیم یعنی فراتراز انسان و عدالت پیش رفتیم؛ در واقع رفتار ایثارگرانه یک گام بالاتر از انصاف وعدالت است. ایثار یعنی علاوه بر اینکه حق تو را ضایع نمی کنم از حق خود می گذرم وآن را به تو می دهم.

 دکتر گوهری پور با بیان اینکه ایثار فراتر از عدالت است، گفت: برای یک انسان منطقی، آزاد، مختار و عاقل لازمه رفتار ایثارگرانه این است که عدالت داشته باشد و فرد منصفی باشد. از خودگذشتگی فراتر از رفتار منصفانه است.

دکتر گوهری پور در مورد مفهوم احسان نیز بیان کرد: افرادی که از روی هیجان احسان می کنند را نمی توان در جرگه محسنین قرار داد. محسنین که خداوند متعال در قرآن به آنها اشاره کرده است فضایل بسیاری از جمله عدل و انصاف دارند. کسی که اهل احسان است حتما آدم عادلی است و از عدالت و انصاف عبور کرده است.

 این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: احسان در مرز از خود گذشتگی وایثار است. احسان و ایثار اشتراک زیادی دارند و به هم نزدیک هستند. نمونه احسان رامی توان در مسئله روزه داری خانواده حضرت علی (ع) دید که افطار خود را به فقیر بخشیدند.

 وی حب ذات را یکی از موانع ایثار دانست و افزود: هر انسانی حب ذات دارد. اگر بخواهیم احسان و ایثار کنیم با حب ذات تعارض پیدا می‌کند. متاسفانه شاهد این هستیم که در برخی برنامه‌های تلویزیون برای ترویج مردم به ایثار جایزه تعیین می‌کنند، حتی در مسجدی برای تشویق جوانان به ایثار جایزه تعیین کرده‌اند درحالی که با این کار ایثار را از ریشه می‌زنند.

 دکتر گوهری پور با اشاره به خود مادی و خود معنوی عنوان کرد: خودمادی در برابر خود معنوی قرار دارد باید ببینیم وقتی ایثار می‌کنیم در کدام خود درحال حرکت هستیم. پر واضح است که وقتی ایثار می کنم در خود مادی نیستم، در آدمهای مادی هم رفتار ایثارگرانه می‌بینیم اما آنها دلیل محکمی بر رفتار ایثارگونه خود ندارنددر حقیقت رفتار آنها بیشتر جنبه عاطفی و هیجانی دارد. نقطه هدف گذاری رفتارایثارگرایانه در خود معنوی است.