نشست تخصصی «تطورات اجتماعی زبان فارسی» با همکاری انجمن جامعه‌شناسی ادبیات، باحضور دکتر محمد عاملی، ۱۷ اسفند ۱۳۹۵، ساعت ۱۴ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

در ابتدای نشست دکتر عاملی با اشاره به اولین مواجهات ایرانیان با واژگان و اصطلاحات غربی آن را درست مانند اولین برخورد با اشیاء و ابزار فرنگی قلمداد کرده و افزود این مسئله روایتی است قابل تامل از برهم خوردن خرده جهانی که در اصطلاح مبتنی بر نوعی دانش منسجم اجتماعی به معنای پدیدارشناختی کلمه است. وی افزود از این منظر جهان زندگی روزمره پیشامدرن ایرانیان در نظمی و نسقی روال مند قرار داشته است اما با پدیدار شدن اشیاء و واژگان جدید در زیست جهان ایرانی این نظم مستقر دچار چالش های جدی می شود.

در ادامه وی به زبان رایج در زندگی روزمره که گاه زبان طبیعی نامیده می شود اشاره کرده و آن را نظام نمادینی قلمداد کرد که بی هیچ اراده ای از پیش تعین شده در جغرافیای خاص که «زیست بوم زبانی» نامیده می شود شکل گرفته و در آن زیست بوم نیز تغییراتی را تجربه خواهد کرد. وی گفت: «زبان طبیعی خرده جهانی است در دل قلمروی گسترده تر که در اصلاح واقعیت اجتماعی (جامعه) نامیده می شود. از این رو می توان یکی از کانون های تاثیر گذار بر زبان طبیعی را تحولاتی دانست که در زیست بوم زبانی رخ می دهد.»

در ادامه نشست، دکتر محمد عاملی به همزمانی با مواجهه قهری جامعه ایرانی با جهان مدرن زندگی اجتماعی ایرانیان اشاره کرد که دستخوش دگردیسی های شگرفی شده است. تحولاتی که در سطوح گوناگون از جمله نظام معرفت شناختی، نظم افقی اشیاء و مناسبات زبانی.. پدیدار شده و به اشکال گوناگون آن را متاثر از خود ساخته است. به نحویکه که می توان گفت هنوز جامعه ایرانی به طور کامل از شوک مواجهه با این هجمه خارج نشده است و بصورت کامل از تنش های مواجهه با آن رهایی نیافته است.

وی گفت: «همزمان با ورود ایران به عصر جدید با تلاش و جسارت برخی نویسندگان و ادبای پارسی گوی راه ورود زبان عامیانه و بعضا برخی واژگان محلی به زبان فارسی باز شد. نیما یوشیچ را باید از پیشگامان چنین رویکردی دانست. بعدها بسیاری از شعرای و نویسندگان دیگر به این جریان پیوستند.»

دکتر محمد عاملی در پایان نشست، فرایند معادل یابی برخی واژگان از طریق نهادی به نام «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» را تشریح کرده و آن را عملا تمهیدی برای تعدیل تنش ناشی از ورود واژگان جدید قلمداد کرد و افزود: «اگرچه برخی از این معادل یابی ها چندان به ساخت و طبع زبان طبیعی سازگار نبود اما بسیاری از واژگان به سادگی جزیی از زبان طبیعی زندگی روزمره ایرانیان شدند و در این میان، منطق اجتماعی و علمی توزیع این واژگان در اقشار و طبقات مختلف بود. کلماتی چون رادیو، تلوزیون، تلفن، کامپیوتر،.. به دلیل کاربر زیاد به راحتی جزیی از کلمات رایج در زندگی مردم شد و برخی واژگان نیز اگرچه کاربرد فراوانی در زبان زندگی روزمره یافتند اما بیشتر در بین طبقات تحصیل کرده جامعه رایج شدند اتمسفر، لینک شدن، شیفت پیدا کردن، ... »

در پایان نشست نیز پرسش و پاسخ توسط حاضران صورت گرفت .