برنامه رونمایی از کتاب «اینترنت و سواد مجازی» با حضور دکتر سعیدرضا عاملی (نویسنده کتاب و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی) و مهمانان برنامه، دکتر یونس شکرخواه (عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران)، دکتر علیرضا طالب‌پور (رئیس پژوهشکده فضای مجازی دانشگاه شهید بهشتی)، دکتر مسعود کوثری (عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران)، دکتر حسین کلانتری (سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی) و دکتر سید وحید عقیلی (رئیس پژوهشکده ارتباطات پژوهشگاه) دوشنبه ۲۰ آبان ۱۳۹۸ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات رونمایی و نقد شد.

در ابتدای این برنامه، دکتر سلگی رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات پس از مرور نحوه آشنایی خود با دکتر عاملی و صحبت درباره شخصیت و مقام علمی او، از میزبانی و افتخار پژوهشگاه در چاپ و عرضه این کتاب ابراز خرسندی کرد.

سلگی در ادامه با معرفی مختصری از پژوهشگاه و توضیح درباره دفتر طرح‌های ملی و پژوهشکده‌های فرهنگ، هنر و ارتباطات، در مورد فعالیت‌های انجام‌شده در این پژوهشگاه ابراز کرد: فعالیت‌های مختلفی از ابتدای تأسیس پژوهشگاه تاکنون صورت گرفته که در این میان، پیمایش‌های ملی پژوهشگاه شهرت بیشتری در بین اصحاب علم و دانش دارد.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در پایان از فعالیت‌های پیش‌بینی شده برای آینده نیز پرده برداشت که «پیمایش ملی کودکان و اینترنت»، «تشکیل کارگروه رصد فرهنگی» و انجام پیمایشی با عنوان «امید اجتماعی» ازجمله آن‌ها بود.

در ادامه برنامه، یونس شکرخواه ضمن تبریک به دکتر عاملی، درمورد کتاب «اینترنت و سواد مجازی» اذعان کرد: هر سه حوزه عنوان این کتاب یعنی اینترنت، سواد و مجازی، مجهول هستند که ورود به این حوزه‌ها کار ارزشمندی محسوب می‌شود.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران با توضیح درباره اینترنت و مفهوم «سواد» و تفاوت‌های آن با سواد قدیم، درباره کتاب دکتر عاملی افزود: کار دشوار دکتر عاملی پرداختن به یک پدیده عظیمی بوده که نکات عدیده‌ای در خود دارد. پرداختن به سواد در یک فضای بی‌مرز اینترنت و از آن طرف، گفتن اینکه چگونه با این فضا باید ارتباط برقرار کرد. درواقع کار دکتر عاملی نام‌گذاری یک پدیده بی‌نام بوده است. نویسنده تلاش کرده با یک پدیده ناشناخته بزرگ ارتباط برقرار کند. او ادامه داد: لایه‌های تدوین این کتاب نیز بسیار بزرگ است و شاید بتوان از آن به عنوان «مدل» یاد کرد. این کتاب هم مطالعات کیفی و هم مطالعات کمی را در خود جای داده است. باتوجه به این که کتاب‌ها و آثار در این زمینه، از 80 مورد تجاوز نکند، این اثر، قدم گذاشتن در راهی‌ست که ردپایی در آن نبوده است.

طالب‌پور به عنوان سخنران سوم این برنامه، موضوع کتاب را موضوع مهم و مبتلابه دانست که نمودها و اهمیت آن را در مواردی ازجمله تأسیس شورای عالی فضای مجازی و امثال آن دانست. او با بیان اینکه بسیاری از مشکلات در این حوزه به کم‌سوادی و یا بی‌سوادی در آن برمی‌گردد، از توجه این کتاب و نویسنده آن به این موضوع ابراز خرسندی و امیدواری کرد و در باب کتاب و نویسنده آن اظهار داشت: نویسنده این کتاب هم به مطلب آگاه است و هم تجربه دارد و هم مسئول است که این موارد به دیدن درست و واقعی مسأله کمک بسیاری می‌کند. این کتاب منابع متنوع و جامعی دارد که نویسنده توانسته آن‌ها را جمع‌بندی و یک تحلیل فراگیر در هر بخش ارائه دهد.

رئیس پژوهشکده فضای مجازی دانشگاه شهید بهشتی از «سرعت رشد بالا»، «تکثیر بالا و سرعت پردازش اطلاعات»، «قدرت ذخیره‎سازی حجم انبوه اطلاعات» و «قدرت یادگیری» به عنوان چهار ویژگی مهم عصر مجازی نام برد و فهم معنای «سواد» و فهم معنای کتاب «اینترنت و سواد مجازی» را منوط به فهم این چهار مولفه دانست و در پایان با تشکر از نویسنده کتاب، آرزوی تأثیرگذاری هرچه بیشتر این کتاب در جامعه را کرد.

در ادامه این نشست، مسعود کوثری در مورد رویکرد این کتاب عنوان کرد: کتاب «اینترنت و سواد مجازی» بیشتر به سواد اینترنتی پرداخته تا اینکه بخواهد درباره سواد مجازی صحبت کند. چرا که ممکن است ما اپلیکیشن‌هایی داشته باشیم که به صورت آفلاین بدون نیاز به اینترنت کار کنند ولی عملاً مربوط به دنیای مجازی باشند. این کتاب باید با توسع بیشتری به انواع سوادها می‌پرداخت که مهم‌تر از همه، سواد مجازی بود. به همین دلیل شاید یک فضای خالی برای تحقیقات بعدی می‌گذارد که درباره آن تحقیق و بررسی شود.

در پایان این بخش، وحید عقیلی ضمن ابراز تأسف از فقدان نظریه‌پردازی ایرانی، به دکتر عاملی در مورد تولد «مفهوم دوفضایی» تبریک گفت و حسین کلانتری با مرتبط دانستن بسیاری از آثار منتشرشده و اتفاقات مبارک این حوزه به دکتر عاملی، او را بنیان‌گذار مبانی این حوزه دانست که صحبت کردن درمورد بسیاری از مباحث را برای اهالی این عرصه و دیگر پژوهشگران آسان کرده‌اند.

در قسمت نهایی برنامه رونمایی از کتاب «اینترنت و سواد مجازی»، نویسنده آن به زمان آغاز فعالیت خود در این زمینه اشاره کرد و گفت: بحث سواد مجازی را از هجده سال پیش شروع کردم که از آن زمان به دنبال این بودم که این حوزه توسعه پیدا می‌کند. اولین کتاب با نام «زمان مجازی» بود که در سال 78 منتشر شد.

او ادامه داد: در عین شیفتگی‌هایی که به این حوزه دارم متوجه خطرات آن نیز هستم. ما هنوز وارد فهم غوغا بودن این فضا نشدیم که اساساً کار سواد همین باید باشد و ما را متوجه جوانب امر کند. سواد از دانش اطلاعاتی شروع می‌شود ولی هدف‌گذاری سواد این است که قدرت تشخیص افراد را بالا ببرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان درباره نوع نگاه به فضای مجازی خاطرنشان کرد: نگاه به فضای مجازی از دید آسیبی جز اینکه ما را دچار یک مالیخولیای ذهنی کند، چیز دیگری ندارد. جهان فیزیکی نیز آسیب‌های خود را دارد ولی واقعیت این است که این محیط، فضایی‌ست که نیازمند استفاده بهینه از آن است اما با چه سوادی می‌خواهیم از آن استفاده بهینه کنیم؟ آیا ما می‌خواهیم فقط با نگاه آسیب‌شناسانه به آن نگاه کنیم یا با نگاه فاوا؟ مدلی که در این کتاب طراحی شده آن است که ابتدا فضای واقعی دیده و درک شود و سپس فضای مجازی.

گفتنی است، در پایان این برنامه از کتاب «اینترنت و سواد مجازی» رونمایی شد و به رسم یادبود لوح تقدیری به نویسنده کتاب و مهمانان برنامه تقدیم شد.

گزارش از: فریبا رضایی