نسبت طبقۀ متوسط و رمان دو دهۀ اخیر، بررسی میشود
«اطلس داستانی تهران؛ نسبت طبقۀ متوسط و رمان دو دهۀ اخیر (۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵)» پژوهشی است ازسوی امیرحسین خورشیدفر که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام میشود.
اطلس داستانی تهران، پژوهشی است ادبی- جامعهشناختی دربارۀ رمان دو دهۀ اخیر به انضمام نقشههای ادوار مختلف تهران (۱۳۲۵ تا ۱۳۹۵) و یک نقشه خیالی که برمبنای دادههای این پژوهش به عنوان اطلس داستانی تهران ترسیم شده است.
این پژوهش هم گامی در جهت فهم رمان فارسی اخیر ایران است و هم تلاشی برای درک ذهنیت و ارزشهای طبقه متوسط جامعۀ ایران. بهعبارت دیگر، این مطالعه ضمن ترسیم نقشه تخیل داستانی شهر تهران که جامعهشناسانی مانند مورتی بر آن تأکید گذاردهاند، تلاش میکند گفتمان رمان فارسی و نیز ذهنیت طبقۀ متوسط در رمان فارسی اخیر را فهم کند.
ده اثر داستانی شاخص دو دهه اخیر که وقایع آنها در تهران روی داده، موضوع اصلی این پژوهش هستند. در این پژوهش با روش کیفی، ده اثر سنخنمای دو دهه اخیر از حیث تصویری که طبقه متوسط شهری از تهران ارائه میدهد، بررسی شده و با دیگر بازنماییها مثل مطبوعات، تاریخ، عکاسی و نقشه مقایسه شده است. داستانهای مورد بررسی در این مطالعه، از آثار جریان «شهرنویسی» ادبیات معاصر، نویسندگانی مثل حسین سناپور، زویا پیرزاد، فریبا وفی، شیوا ارستویی، مهسا محبعلی، سپیده شاملو، سیامک گلشیری و ...انتخاب شده است. پژوهشگر پرفروش بودن و توجه منتقدان بر آنها را دلیل بر شاخصبودن و گزینش آنها اعلام کرده است.
این پژوهش با اعتقاد بر اینکه بیشتر پژوهشهای انجامشده درباره رابطه شهر و ادبیات، به اقتضائات فرمی آثار ادبی بیاعتنا هستند و غالباً به روشی مکانیکی با متن ادبی برخورد میکنند، بازخوانی و تدقیق برخی ردهشناسی و سنخ شناسیهای داستانهای معاصر را بر اساس متون نظریه ادبی (باختین و فرانکو مورتی) و برحسب نسبت آنها با فضا (زن/مکان) پی میگیرد.