کتاب «روایت پیاده‌روی اربعین» از سوی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد. این اثر دستاورد پژوهش انجام‌شده در این پژوهشگاه است که با همکاری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در ۹۷۱ صفحه منتشر شده است.

 این کتاب مشتمل بر ۱۷ روایت مردم‌شناختی و جامعه‌شناختی از پیاده‌روی اربعین سال ۱۳۹۶ است که با هدف شناخت حیات دینی و اجتماعی کنونی ایرانیان و خاورمیانه و نیز سایر شیعیان زیر نظر دکتر محمدرضا جوادی یگانه و دکتر محمد روزخوش تدوین شده است.

ناظران این پژوهش در مقدمه این اثر چنین بیان می‌کنند که رویداد پیاده‌روی اربعین نظر بسیاری از تحلیل‌گران را در داخل کشور، منطقه و جهان به سوی خود برگردانده است اما این رویداد در داخل وخارج از کشور دستمایه  تفسیرهای متنوع و متفاوتی قرار گرفته است که با ملاحظه سویه‌های متنوع و متعدد این آیین و نیز مناقشات سیاسی و فکری جاری چندان جای تعجب ندارد. آنها تأکید می‌کنند سیاستمداران و گروه‌های‌ سیاسی و جریان‌های فکری در چارچوب علایق و منافع خویش این رویداد را تفسیر می‌کنند و می‌کوشند معناهای مدنظرخویش را به این آیین تحمیل کنند و حتی ‌الامکان به آن رنگ و بوی علایق خودشان را بدهند. 

ناظران این اثر با بیان اینکه درخصوص این آیین داده (data) و گزارش‌های مستند زیادی وجود ندارد، به فقدان پژوهش‌های میدانی در این باره اشاره می‌کنند و چنین توضیح می‌دهند که طرح پژوهشی «تدوین گزارش‌های توصیفی از پیاده‌روی اربعین» اساساً با این هدف طراحی شد که شناختی عمیق‌تر و از درون از این آیین به دست دهد؛ شناختی دوراز سوگیری و فارغ از پروپاگاندا. آنها هدف از تعریف چنین پژوهشی را دستیابی به گزارش‌های دقیق توصیفی و در واقع مجموعه‌ای از داده‌ها و یافته‌ها بیان کرده‌اند.

به استناد مقدمه این کتاب، نمونه یا پیشینه‌‌ای از تدوین گزارش‌های توصیفیِ محققانه و مبتنی بر جزئیات از چنین واقعه‌ای در ایران نمی‌توان یافت. آنچه در این کتاب منتشر شده است، گزارش محققانی است که با حضور در راهپیمایی اربعین، تلاش کرده‌اند توصیف دقیق و روایت محققانه از آنچه مشاهده کرده‌اند، ارائه دهند. محققان این طرح در تدوین گزارش نهایی عمدتاً فرم گزارش روایی و گزارش‌ توصیفی متعارف و درمواردی فرم یا ژانر سفرنامه را برگزیده‌اند.

گردآورندگان این اثر با اشاره به اینکه  گزارش‌های درج‌شده در این کتاب، ساختار مشابه و کیفیت یکسانی ندارند و عاری از داوری‌های شخصی و کلی‌گویی‌های معمول هم نیستند، اما تأکید می‌کنند که  «در لابه‌لای متون این کتاب با توصیف‌ها و روایت‌هایی از میدان تحقیق مواجه می‌شویم که تازه و شایان توجه‌اند. نویسندگانِ گزارش‌ها، روایت‌هایی از زائران ایرانی و عراقی و پاکستانی و ... ارائه می‌کنند که برخلاف برداشت رسانه‌ای مسلط، از تنوع وتکثر علایق و انگیزه‌ها در این جمعیت خبر می‌دهند؛ تنوعی که البته در پس‌زمینه باوری واحد-اعتقاد به اهمیت و عظمت حادثه کربلا- جریان می‌یابد که همواره از مهم‌ترین مبانی هویتی شیعیان بوده است.»

۱۷ گزارش‌ منتشرشده در این کتاب در چهار فصل تدوین شده است: «روایت تطبیقی»، «تحلیل اجتماعی»، «روایت فرهنگی» و «روایت توصیفی». ویژگی بارز مجموعه حاضر که در ۹۷۱ صفحه تدوین شده آن است که محققانی با گرایش‌های مختلف تلاش کرده‌اند تا آنجا که در توان‌شان بوده است مشاهد‌ه‌ها و تجربیاتشان را به نحوی مبسوط و با زبانی شفاف روایت کنند. در بیشتر متن‌ها ردپای واضحی از«دغدغه‌های» خود محققان برجای مانده است. این دغدغه‌ها گاه کاملاً منطبق بر نگاه‌های رسمی ‌است و گاه از سنخ بحث‌های روزمره و گاه نیز رنگ‌و‌بویی تحلیلی ومنتقدانه به خود گرفته است.

همۀ هدف و امید  گردآورندگان مجموعه این بودکه  به‌واسطه مطالعه راهپیمایی اربعین، گامی در شناخت حیات دینی  و اجتماعی کنونی ایرانیان و خاورمیانه و نیز سایر شیعیان برداشته شود. 

کتاب روایت پیاده‌روی اربعین در ۴ فصل تدوین شده است:

فصل اول: روایت تطبیقی 

فصل دوم: تحلیل اجتماعی 

فصل سوم: روایت فرهنگی 

فصل چهارم: روایت توصیفی 

۱۷ راوی روایت پیاده‌روی اربعین و عناوین روایت آنها به این شرح است:

فصل اول: روایت تطبیقی 

روزنگار مشائیان کربلا / نعیم شرافت

سربرنیتسا تا کربلا / علی اکبر شیروانی

همراه زائرین پاکستان در مشی اربعین / لیلا عبدی خجسته

فصل دوم: تحلیل اجتماعی 

حیران در مسیر، وامانده در خود / محمدرضا پویافر

اربعین؛ رسانه اجتماعی شیعیان / فاطمه جواهری

روایتی اجتماعی از پیاده روی اربعین / داوود حسینی هاشم زاده

مینیاتوری از تشیع / جبار رحمانی

دیدار فرهنگ های عاشورایی / حسن محدثی

فصل سوم: روایت فرهنگی 

چرا زیارت؟ چرا پیاده روی؟ / مهدی صفار دستگردی

طریق الحسین / حامد فتحعلی خانی

معناهای فردی و جمعی در پیاده روی اربعین / یاسر فروغی

معنا از رهگذر کشف و محک / مهدی منتظری مقدم

فصل چهارم: روایت توصیفی 

واقعه نگاری مراسم اربعین / سیدمهدی اعتمادی فرد

از عود تا عمود / مصطفی اسدزاده

آینه بندان / زهراسادات روح الامین

عروج دل در مصلای عشق حسین / بهروز طماسب کاظمی

اربعین کلمات / مهدیه مظفری

کتاب «روایت پیاده‌روی اربعین» در ۹۷۱ صفحه و با بهای ۱۰۰ هزار تومان وارد بازار نشر شده است. آیین رونمایی از این اثر به زودی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار خواهد شد.

arbaeen.pdf

برای خرید این کتاب به انتشارات پژوهشگاه مراجعه شود.