تن ­انگاره[1]  به ادراک فرد از شکل و اندازۀ بدنش اشاره دارد. این انگاره گاهی با واقعیت اندازۀ بدن شخص هماهنگ است ولی اغلب از واقعیت به‌دور است. زمانی که میان اندازۀ واقعی و پندارین بدن نوعی گسست وجود دارد، چه بسا رفتارهای تغذیه­ ای و رژیمی زیان ­آوری پدید آیند. فهم تن­ انگاره، آگاهی ما از علّت اصلی اختلالات مربوط به پرخوری و وسواس ناسالم به کنترل وزن را افزایش می‌دهد. این مشکلات اغلب و به ویژه برای دختران و زنان بسیار جدی­ اند.

معیارهای جذابیت در فرهنگ ایالات متحده تغییر کرده است. در دهه 1940 و 1950، زنان درشت و بلندقد و مردان موسیاه بیشترین جذابیت را داشتند. در دهه 1960 تغییر گرایش به سنخ­ های لاغرتر بدن به هنجار صنایع مُد و سرگرمی بدل شد. از آن تغییر گرایش به این سو، انگاره‌های فرهنگ عامیانه، پیوسته زنان لاغر یا غالباً زیاده لاغر را به ­مثابۀ معیار زیبایی نشان می­ دهند. برای مردان، نیروی عضلانی همچنان ویژگی جسمانی مسلط در زیبایی است. رواج مدل­ ها و شخصیت­ های جذاب مصرف ­کنندگان را وامی­دارد که خود را با این انگاره ­ها قیاس کنند. این افزایش تمرکز بر زنان بسیار لاغر بر تن­ انگاره دختران و زنان جوان تأثیر می­ گذارد.

تفاوت­ های جنسیتی در تن­ انگاره کانون توجه بسیاری از پژوهش­ های علوم اجتماعی است. این پژوهش ­ها پیوسته نشان می­ دهند زنان و دختران، بیش از مردان و پسران از تن ­انگاره ­های نامناسب و مشکلات مربوط به «تن­انگارۀ» نامناسب تأثیر می­ پذیرند. احتمال ابتلا به بی‌اشتهایی عصبی و پراشتهایی عصبی در زنان بسیار بیشتر است. این دو اختلال بیماری­ هایی زیان ­آور و جان­گزایند که به دلیل رفتارهای رژیمی و تغذیه ­ای افراطی به دستگاه گوارشی و دستگاه عصبی مرکزی زنان آسیب جدی می ­زند. گرچه مردان و پسران نیز به اختلالات تغذیه­ای مبتلا می­­ شوند، آمارها نشان می­ دهد زنان و دختران بیشتر در معرض  این خطرند.

برخی از رفتارهای خطرناک مرتبط با اختلالات تغذیه عبارت ­اند از: استفراغ خودخواسته، استفادۀ مفرط از داروهای مسهل و کاهش اشتها، و گرسنگی‌دادن به خود. برخی از ورزه­ های تغذیه­ ای و رژیمی ناسالم نیز با افزایش وزن پیوند خورده ­اند. پرخوری (و زیاده­نوشی) و مصرف استروئید سبب افزایش حجم بدن فرد می­ شود. پرخوری به فربهی – یکی از علل اصلی بیماری در امریکای شمالی – می ­انجامد. مصرف استروئید با بیماری­ های بسیاری پیوند خورده است و در بین مردان ورزشکاری که مایلند حجم عضلات­ شان را زیاد کنند رواج دارد. پژوهش­ های علوم اجتماعی باید به راهکارهای متفاوت کنترل وزن از جمله مصرف غذا، مصرف دارو و عادات ورزشی توجه کند.

بازنمایی­ های رسانه­ ها از اشخاص زیبا همچنان مردان و زنان را متفاوت نشان می ­دهند. خاصه در مورد زنان و دختران، شاهد تقاضا برای زنانی لاغر با پستان­ های بزرگ و تقاضای کم برای زنانی بااضافه ­وزن­ هستیم. از سوی دیگر، در خصوص مردان گفتنی است انگاره ­های فرهنگ عامیانه از مردان اضافه­ وزن­ دار با مقاومت بسیار کمتری همراه است. مطالعات نشان می­دهد که زنان در صنعت سرگرمی باید کمری باریک، پستان­ های بزرگ، پوست و عضلات تقویت ­شده، موهای کاملاً آرایش­ شده و چهره­ ای با ویژگی­ های خاص پیدا کنند و در حفظ آنها بکوشند. این آرمان به شکلی گسترده در همۀ رسانه ­های فرهنگ عامیانه به چشم می­ خورد. زنانی که با این معیارها همخوانی نداشته باشند از نمایش­ های عمومی کنار گذاشته می­ شوند. با این حال، ممکن است مردان کوتاه‌قد و چاق باشند اما همچنان در تلویزیون و فیلم ­ها بدرخشند. اگرچه تبلیغات محصولات هنوز شدیداً بر مدل­ های مردانه ­ای که قدبلند، لاغر و عضلانی ­اند اتکا دارد، در تلویزیون و سینما  برای مردانی که با این انگاره ­ها مطابقت ندارند بیش از زنان نقش وجود دارد. این امر به افزایش بیش ­ازحد انگاره­ های عامّه ­­پسند از زنان لاغر منجر می ­شود.

انگاره ­های رسانه­ از زنان لاغر به همراه افزایش توجه به دغدغه ­های مربوط به بهداشت، وزن شمار زنانی را که فکر و ذکرشان لاغرشدن یا ماندن است افزایش داده است. زنان ممکن است در تلاش برای نیل به اندازۀ آرمانی بدن، بیش از حد ورزش ­کنند. زنی که از بی ­اشتهایی عصبی رنج می ­برد می ­تواند از رهگذر ورزش مفرط و کم­ خوری به اندازۀ بدنی زیاده­لاغر دست یابد. گرچه گرسنگی خودخواسته به لحاظ تاریخی نشانه ­ای مهم از بی ­اشتهایی عصبی است، مشاوران و پزشکان در حال حاضر به عادات ورزشی افراطی نیز توجه می­ کنند.

متخصصان و سازمان­ های سلامت نظیر «مراکز کنترل بیماری و پیشگیری از آن[2]» به دلیل دغدغه ­­ای که دربارۀ چاقی و بیماری­ های مرتبط با آن دارند به مشکل اضافه وزن امریکایی ­ها توجه خاصی دارند. مشکلات مرتبط با فربهی خاصه برای کودکان افزایش یافته است. منتقدانْ ایالات متحده را «فرهنگ افراط[3]» می­ خوانند، فرهنگی که که در آن وعده­ های غذایی پرحجم و دسترسی به غذاهای فوری و شیرینی ­ها آسان است و وقتی برای فعالیت جسمانی وجود ندارد. متخصصان در تلاش برای مبارزه با فربهی به ویژه در میان کودکان، تناسب اندام و ورزش را توصیه می ­کنند. عضویت در باشگاه­ های ورزشی، برنامه ­های ورزشی و رژیمی با خود کسب­ وکارهای پررونقی آورده است. برای زنانی که تن ­انگاره نامناسبی دارند در پشت نقاب سبک زندگی سالم تلاش­ مفرط برای لاغرشدن پنهان شده است. البته برای دیگران این رویکرد سلامت‌‌جویانه به زندگی تغییری فرخنده است و برای بهبود سلامت­شان لازم. جامعه باید به دلالت­ های متناقض وزن و ظاهر، خصوصاً انگاره ­های غیرواقع ­بینانه از زنان لاغر آن‌گونه که در فرهنگ عامیانه به نمایش درمی­ آید، توجه بیشتری معطوف دارد. این انگاره­های غیرواقع ­بینانه همراه با «فشار» اجتماعی برای فعال‌بودن و داشتن تناسب اندام در دل مشغولی زنان این کشور به رفتارهای تغذیه­ ای و رژیمیِ ناسالم دخیل هستند. زنان و دختران چه چاق و پرخور باشند چه شدیداً لاغر و استخوانی و ورزش ­زده دل مشغول تن­ انگاره ­شانند.

  در دیگر بخش ­های جهان معیارهای زیبایی مشابهی وجود دارد. گرچه میان فرهنگ­ ها در باب اینکه زنان و مردان چگونه زیبایی را به نمایش می­ گذارند تفاوت وجود دارد، لاغراندامی زنِ آرمانی بر فرهنگ­ های غربی و غیرغربی سایه افکنده است. کیفیت پوست، ویژگی ­های چهره­، بافت مو و شمایل کلی نیز براساس معیارهای فرهنگی زیبایی را تعیین می­ کنند. نظر به تنوع جهانی مردان و زنان، استانداردسازی این ویژگی­ های فردی مشکل آفرین است. زن مدل غربی نوعاً قدبلند و لاغر است و موهای صاف و پوست نرمی دارد. ویژگی­ های چهره با بینی کوچک و باریک و با لب­های پُر و دندان­ هایی سپید و صاف تناسب دارد. رنگ چشم نیز معمولاً آبی روشن یا سبز روشن است. در خصوص مردان گفتنی است که به ویژگی­ های خاص چهره توجّه کمتری شده است. مردانی بلندقد با موهای مشکی، دندان­ های سفید و عضلانی اما کماکان لاغر هنوز معیار جذابیت‌اند. انگارۀ غربی­ شدۀ جذابیت اکنون اساساً به انگاره­ای جهانی بدل شده است.

یکی از معیارهای جذابیت -براساس آرمان سفیدپوستان از زیبایی- منجر به مشکلاتی برای زنان و مردان متعلّق به هویت­ های نژادی/قومی دیگر شده است. تحقیقات نخستین به این نتیجه رسیده ­اند که زنان افریقایی-­امریکایی برخلاف زنان امریکایی سفیدپوست برای بدن زنانۀ بزرگتر ارزش قائلند. در تبیین این موضوع گفته می­ شود که فرهنگ سیاهان زنان درشت و اضافه­ وزن­ دار و سیاه‌پوست را ترجیح می­ دهد؛ بنابراین زنان سیاه‌پوست کمتر مستعد ابتلا به اختلالات تغذیه­ هستند. این نتیجه­ گیری چند مشکل دارد. نخست اینکه، حتی اگر این فرض را بپذیریم که فرهنگ افریقایی-­امریکایی در خصوص جذابیت با فرهنگ سفیدپوستان امریکایی فرقی بنیادین دارد، زنان سیاه‌پوست همچنان در معرض خطر تغذیه و رژیم ناسالم قرار دارند. چاقی به لحاظ آماری در میان امریکایی­ های سیاه‌پوست بالاتر از امریکایی­ های سفیدپوست است و از این رو سلامت مردان و زنان و کودکان سیاه‌پوست بیش از سفیدپوستان در خطر است. افزون بر این، نتیجه­ گیری برآمده از «تفاوت­ های فرهنگی» بحث مستمر در باب تفاوت­ های نژادی/قومی در زمینه تن ­انگاره را با مانع روبه­ رو می­ سازد.

پژوهش­ های علوم اجتماعی باید به بررسی تفاوت ­های نژادی/قومی در زمینۀ تن ­انگاره و کوشش ­های معطوف به تغییر یا حفظ ظاهر ادامه دهد. مثلاً باید در باب امریکایی‌های آسیایی ­تبار و لاتینی ­تبار و دیگر گروه ­ها پژوهش­ های بیشتری صورت گیرد تا تأثیر تصویر عامه‌پسندانه از  جذابیت بر تن انگاره روشن شود. سرانجام اینکه، نتایج آغازین دربارۀ امریکای سیاه‌پوست فشار فزاینده­ای را که زنان افریقایی-­امریکایی، و در یک کلام همۀ زنان، را وامی­دارد خود را به اندازه و شکل آرمانی بدن سفیدپوستان در آورند نادیده می­ گیرد. صاف‌کردن مو، سفیدکردن دندان، کشیدن پوست و جراحی­ های پلاستیک جملگی در جامعه­ ای وجود دارد که به ظاهر، بیش از آنچه باید و به دستاورد، کمتر از آنچه شاید بها می ­دهد.

 تن ­انگاره موضوع پیچیده ­ای است. گرفتاری­ های شخصی برآمده از خودانگاره­ای[4] ناسالم یا غیرواقع­ بینانه ممکن است  در زمینۀ سلامت روان و جسم دغدغه­ هایی جدی­ به بار آورد. با این حال، دغدغه بزرگ­ترْ مشکلِ اجتماعی فشارها و آرمان­ های چندجانبه ­ای است که رهاورد آن نوعی فرهنگ خودکم ­بینانه و کژکارکردی تن­انگاره است. علوم اجتماعی باید پژوهش­ های خود را بر فهم بهتر تفاوت­ های جنسیتی و نژادی در زمینۀ تن ­انگاره و کوشش­ های معطوف به کسب استاندارد فرهنگی زیبایی متمرکز کند. در پی این فهمِ بهتر کوشش ­های بهتری نیز در چاره ­جویی برای مشکلاتِ برآمده از تن­انگارۀ منفی و رفتارهای تغذیه ­ای و رژیمی ناسالم صورت می­ گیرد.

و نیز ببینید: اختلالات تغذیه، رسانۀ جمعی؛ رسانه­؛ فربهی؛ نظریۀ برساخت­ گرایی اجتماعی

بیشتر بخوانید

McCabe, Marita P. and Lina A. Ricciardelli. 2003.“Sociocultural Influences on Body Image and Body Changes among Adolescent Boys and Girls.” The Journa of Social Psychology 143:5–26

Poran, Maya A. 2006. “The Politics of Protection: Body Image, Social Pressures, and the Misrepresentation of Young Black Women.” Sex Roles 55:739–55

Thompson, Becky W. 1996. A Hunger So Wide and So Deep A Multiracial View of Women’s Eating Problems

 Minneapolis, MN: University of Minnesota Press

Wolf, Naomi. 2002. The Beauty Myth: How Images of Beau Are Used against Women. New York: William Morrow

    [1]. body image

[2]. Centers for Disease Control and Prevention     

[3]. culture of excess

 [4]. self-image