نشست تخصصی «جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در تاریخ ۹۷/۵/۲  برگزار شد. این نشست با حضور آقای دکتر کاظم نظری، عضو هیئت داوران 21‌امین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران و مؤلف کتاب «استلیزاسیون در تئاتر شرق»؛ آقای حسین عبداللهی، دبیر ۲۱امین  جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران و آقای صابر سهرابی، مدیر بخش صحنه‌ای، مناطق و تجربه‌های اجرا در جشنواره مذکور و نویسنده کتاب «تاریخچه جشنواره‌های تئاتر دانشجویی و دانشگاهی ایران» برپا گردید.

دلیل برگزاری این نشست، اهمیت تئاتر دانشجویی بود که از ارکان اصلی تئاتر در کشورهای توسعه یافته محسوب می‌شود. در این کشورها، تئاتر حرفه‌ای از ظرفیت‌های تئاتر دانشجویی در زمینه‌هایی مانند جذب و پرورش استعدادها و ترویج ایده‌های نو به‌طور مستمر بهره‌مند می‌شود. تئاتر حرفه‌ای از این رهگذر، به بازتعریف نقش خود و پیشینه‌سازی اثربخشی خود، در مقام یکی از نهادهای فرهنگی و اندیشه‌ورزی می‌پردازد.به این ترتیب می‌توان گفت از جمله بسترهای شناخت استعدادها و ایده‌ها، جشنواره‌های دانشگاهی هستند. در ایران نیز جشنواره تئاتر دانشگاهی از سال 1364 فعالیت خود را آغاز کرده و با فراز و فرودهایی به نقش‌آفرینی خود ادامه می‌دهد. ‌مانند تمام پدیده‌ها، جریان جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران نیز فرصت‌هایی پیش‌ِ روی خود دارد و به‌موازات آن با چالش‌هایی نیز همراه است. شناخت و صورت‌بندی ابعاد و زوایای این فرصت‌ها و چالش‌ها و کاربست رهیافت‌های حاصل از آنها، موجب قوام‌بخشی به جایگاه این جشنواره و روان‌سازی مسیر حرکت آن در ایفای رسالت‌های خویش خواهد شد.

    در گزارش پیشِ رو، ضمن معرفی جشنواره تئاتر دانشگاهی، بر اساس دیدگاه‌های ارائه شده، فرصت‌های این جشنواره مطرح می‌گردد. همچنین چالش‌های جدی این جشنواره تبیین شده و نیز پیشنهادهایی برای رفع آسیب‌ها و تقویت ابعاد علمی و اجرایی آن بیان می‌شود که از تجمیع نظرات سخنرانان به دست آمده است.

روند تاریخی برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران با تمرکز بر نحوه تکامل ساختاری و اجرایی آن

در ابتدای این جلسه، با نظری به تاریخ برگزاری جشنواره بیان گردید که جشنواره کنونی تئاتر دانشگاهی ایران ابتدا در سال 1364 توسط جهاد دانشگاهی و دانشکده هنر‌های زیبا برگزار شد. یکی از پایه‌گذاران این حرکت دکتر علی منتظری بود. این جشنواره از سال 1364 به صورت متناوب برگزار شده است البته در سال‌های 65، 68 و 80 به دلایلی برگزار نشد. این جشنواره دارای بخش‌های جنبی، بخش مسابقه و بخش ویژه بود که بیشتر اجراهای آن در سالن شهید آوینی دانشگاه تهران، تالار مولوی و دانشکده سینما و تئاتر برگزار می‌‌شد. بعد از تصویب طرح برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی در سال 1376 توسط معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، این معاونت با مرکز هنرهای نمایشی جلسه‌ای برگزار می‌کند. در آن جلسه پیشنهاد می‌دهند در جشنواره تئاتر فجر بخشی به نام «تئاتر دانشگاهی فجر» اضافه شود. بنابراین از سال 1376 این بخش اضافه می‌شود. در سال 1377 ، دومین جشنواره تئاتر دانشگاهی به‌صورت غیررقابتی برگزار گردید. در دوره‌های اول و دوم هیچ‌گونه بخش رقابتی وجود نداشت. فقط بخش صحنه‌ای بود که اجرا می‌شد. در دوره سوم یک بخش مسابقه صحنه‌ای در کنار بخش جنبی هم وجود داشت. از دوره چهارم، جشنواره تئاتر دانشگاهی از جشنواره تئاتر فجر کمی فاصله گرفت که یکی از دلایل آن این بود که جشنواره تئاتر فجر از جشنواره دانشگاهی حمایت مالی نکرد. به همین دلیل این جشنواره از نظر مالی به‌صورت مستقل عمل می‌کرد ولی همچنان باعنوان «جشنواره تئاتر دانشگاهی فجر» کار خود را ادامه می‌داد. در سال 1380 برای نخستین‌بار جشنواره به‌صورت بین‌المللی برگزار شد. در این دوره کشورهایی مثل کرواسی، چین و جمهوری آذربایجان شرکت کردند. در ششمین دوره جشنواره در سال 1381 برای اولین‌بار جشنواره مناطق افزوده شد که در پنج منطقه مازندران، مشهد، اصفهان، شیراز و همدان برپا شد. از هر منطقه سه اثر برگزیده می‌شد و به جشنواره اصلی وارد شده و به رقابت می‌پرداختند. از سال 1382 به بعد جشنواره تئاتر دانشگاهی، تنها جشنواره‌ تئاتری بود که در زمینه دانشگاهی فعالیت می‌کرد و کاملاً مستقل شد. در سال 1383 به دلیل جدا شدن جشنواره تئاتر دانشگاهی از روند اجرایی جشنواره فجر، زمان برگزاری آن به اردیبهشت ‌ماه تغییر کرد. به این ‌ترتیب، در دوره هشتم مستقل از جشنواره فجر و زیر نظر وزارت علوم بود و عنوان آن به «جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران» تغییر یافت. جشنواره با این تغییرات از سال 1384 تا امروز به‌صورت منظم در اردیبهشت‌ماه هر سال برگزار می‌شود.

بخش‌های مختلف جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران

در ادامه نشست به بخش‌های مختلف جشنواره در حال حاضر اشاره و بیان گردید که جشنواره سه بخش اصلی مسابقه صحنه، مسابقه مناطق و بخش بین‌الملل را شامل می‌شود. بخش تئاتر خیابانی و نمایشنامه‌نویسی از دوره نهم جشنواره به دبیری آقای اکبر رادی به جشنواره افزوده شد. بخش دیگری به نام مسابقه پژوهش نیز هست که از دوره سیزدهم به نام جایزه استاد ناصرزاده کرمانی نامگذاری شده است. بخش رادیویی، پوستر و عکس، مدرسان، نمایشنامه‌خوانی و پایان‌نامه از بخش‌های دیگر این جشنواره هستند. در برخی دوره‌ها بخش تله‌تئاتر هم وجود داشته است.

فرایند بازبینی و داوری آثار در جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران

سخنرانان نشست در این باره اظهار داشتند که بازبینی و داوری در ادوار گذشته‌ ابتدا توسط خود دانشگاه‌ها و سپس در مرحله دوم، توسط اساتیدی که دبیرخانه مشخص می‌کرده، انجام می‌شده  اما از دوره هفدهم الگوی بازخوانی تقریباً تغییر می‌کند. دو عامل در تغییر نحوه بازبینی آثار مؤثر بودند که عامل اول ضرورت اجرایی و عامل دوم رویکردهای ادوار جدید جشنواره بوده است. ضرورت اجرایی به دلیل تعداد زیاد آثار بوده ‌است. زیرا اساساً مقدور نیست حدود 1200 تا 1300 نمایشنامه به سه یا چهار نفر بازخوان داده شود که آن را طی 20 روز بخوانند. از طرف دیگر، بسیاری از این نمایشنامه‌ها از افراد سرشناسی هستند و ارزیابی و رد آنها قبل از به اجرا در آمدن اثر صحیح نیست. رویکرد داوری ادوار جدید جشنواره نیز بر خلاقانه بودن اثر و قابلیت اجرا پیدا کردن آن استوار بوده ‌است. در حال‌ حاضر، طرح و چگونگی اجرای اثر ارزیابی می‌شود. در واقع کارهای نشدنی و ایده‌هایی که قبلاً اجرا شده و دیگر برای تئاتر دانشگاهی ایده جدیدی نیست، رد می‌شود. در دوره بیستم و بیست‌ویکم بازبینی‌ها طی دو مرحله انجام شد. در مرحله اول حدود 15 تا 20 دقیقه از اثر توسط پنج داور از دانشگاه‌های مختلف بازبینی و آثار ضعیف حذف ‌شد. گروه‌ها مجاز بودند قسمت ابتدایی، میانی یا پایانی کار خود را ارائه دهند. در مرحله دوم پنج تن دیگر یا ترکیبی از بازبینان مرحله اول و تعدادی که در مرحله دوم به این کارشناسان اضافه می‌شدند کل آثار راه‌یافته به مرحله دوم را بررسی می‌کردند و حدود 30 اثر را که اجرا و فرم خلاقانه‌ای داشتند برای مرحله نهایی انتخاب می‌کردند. برای تئاتر دانشگاهی این مهم است که دانشجو تقلید نکند، بتواند ابتکار داشته باشد و فرم‌ها و محتواهای خلاقانه را به محک آزمون بگذارد.

• فرصت‌های‌ جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی

سخنرانان این نشست تخصصی تاکید نمودند که جشنواره دارای پتانسیل‌های منحصر به فردی در زمینه تئاتر کشور است که از مهمترین آنها، میتوان به این موارد اشاره نمود:

شناسایی استعدادهای نوظهور

جشنواره تئاتر دانشگاهی، محملی برای کشف و شناسایی هنرمندان جوان و تواناست. هنرمندان بزرگ و مؤثری در زمینه‌های مختلف تئاتر ایران مانند کارگردانی، نویسندگی، بازیگری و ... فعالیت حرفه‌ای خود را با درخشش در این جشنواره آغاز کرده‌اند.

به مرحله اجرا رسیدن آثار برگزیده

یکی از نقاط مهم قوت در این جشنواره، ادامه فعالیت اعضای اصلی دبیرخانه حتی بعد از اتمام جشنواره با هدف به اجرا بردن آثار برگزیده است. در واقع اجرای عمومی‌گرفتن برای گروه‌هایی که برگزیده شده‌اند یکی از فعالیت‌های بسیار مفید دبیرخانه است. تاکنون 2 اثر برگزیده جشنواره سال 97 به اجرا رفته‌اند و قول اجرای حدود 15 اثر دیگر نیز از دست‌اندرکاران امر گرفته شده است.

نگاه نوجویانه و مبتکرانه به مسائل اجتماعی معاصر ایران و جهان از طریق تئاتر

زیست امروز و معاصر در آثار دانشجویی بی‌پیرایه مشاهده می‌شود؛ یعنی آنچه که در تئاتر حرفه‌ای کمتر قابل دیدن است. در این تئاتر آن دسته از آسیب‌های اجتماعی که از دید بدنه تئاتر به دور مانده یا کمتر توجه شده به شکل صریحی قابل مشاهده است و نهادهای ذی‌ربط می‌توانند برای رفع این مشکلات برنامه‌ریزی کنند.

تجربه‌اندوزی هنرآموزان تئاتر با امکانات و تسهیلات موجود

جشنواره فرصتی برای هنرآموزها ایجاد می‌کند تا با امکانات دولتی به تجربه‌اندوزی و محک‌زدن ایده‌های خود بپردازند. اگرچه این تسهیلات از حد مطلوب فاصله دارد ولی با توجه به شرایط موجود و هزینه‌های گزاف اجاره سالن توسط خود دانشجوها، جشنواره بستری برای کارگروهی و حرفه‌ای مهیا ساخته است.

تولید و عرضه آثار علمی و پژوهشی در زمینه تئاتر

جشنواره بخش مسابقه پژوهشی دارد و آثار تحقیقی قابل توجهی در آن داوری می‌شوند. همچنین هر دوره دو یا سه جلد کتاب با رویکرد طرح مباحث کاربردی در حوزه هنرهای نمایشی ارائه می‌شود که برای جامعه تئاتری کشور مفید هستند. از جمله کتاب‌های مرجعی که در ادوار این جشنواره تهیه، تدوین و چاپ شده‌اند می‌توان به کتاب‌های «پنجاه کارگردان کلیدی تئاتر» و «نظریه اجرای ریچارد شگنر» اشاره کرد که به دفعات تجدید چاپ شده‌اند.

علاوه بر نگارش و نشر کتاب، بخش آموزش و پژوهش جشنواره نیز از دیگر فعالیت‌های علمی است که دانشجویان و هنرمندان استقبال خوبی می‌کنند.

ارتباط موثر با دانشگاه‌های هنری سایر کشورها 

از آنجائی که جشنواره مورد بحث، بین‌المللی است امکان تبادلات فرهنگی نیز میسر است. گروه‌های تئاتری زمانی که از نزدیک با ایران، ایرانی و فرهنگ ایرانی- اسلامی آشنا می‌شوند نگرششان در مورد ما تکمیل و چه بسا در مواردی تصحیح می‌شود و مبلغان خوبی در کشورهای خود می‌شوند. از سویی دیگر این ارتباط‌ها باعث می‌شود که مسیر اعزام گروه‌های تئاتر دانشجویی و غیردانشجویی به آن کشورها هموارتر گردد. این گروه‌ها نیز به نوبه خود در حکم مروجان فرهنگ و بینش اسلامی- ایرانی عمل می‌کنند. 

ایجاد فضای پرنشاط، پرامید و مشارکت‌محور در محیط‌های دانشجویی و جامعه

مخاطبان جشنواره تئاتر دانشگاهی عمدتاً دانشجویان و تعدادی از اساتید هستند. جشنواره علاوه بر اینکه در فرایند تمرین، کار گروهی و حرفه‌ای را به دانشجویان هنری می‌آموزد بلکه جشنواره فضای مفرح و پرامیدی نیز در محیط‌های دانشجویی ایجاد می‌کند که این پویایی به سهم خود به جامعه نیز تزریق می‌شود. 

• چالش‌های ساختاری و اجرایی جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی

در این نشست سخنرانان با اشاره به مشکلات پیش روی برگزاری جشنواره تاکنون، مباحثی را بیان داشتند. در این باره کلیاتی از چالش‌های مذکور به شرح ذیل مطرح شد:

تثبیت نشدن اهمیت و ضرورت تئاتر دانشجویی

تئاتر دانشجویی بر تئاتر بدنه کشور می‌تواند تأثیرات بسیار مثبتی بگذارد. در خیلی از کشورهایی که تئاتر پیشرویی دارند وضعیت همین‌گونه است ولی متأسفانه در کشور ما این موضوع با موانعی روبه‌رو و اقتضاء‌محور است به‌طوری که حمایت بیشتر از تئاتر دانشجویی، بستگی به ذائقه و نوع نگرش مدیران فرهنگی و هنری دارد و اهمیت تئاتر دانشجویی آن‌چنان که شایسته است در اقدامات و فعالیت‌های مربوط به نهادهای فرهنگی و هنری در حد مطلوب مشاهده نمی‌شود.

افزایش متقاضیان و کمبود منابع حمایتی

دریافت آثار براساس آنچه در فراخوان هر دوره به‌عنوان مقررات آن دوره تعیین شده عمل می‌شود. تعداد آثار دریافتی دوره به دوره بیشتر می‌شود ولی متاسفانه تسهیلات سخت‌افزاری جشنواره به موازات افزایش متقاضیان، تقویت نشده است. باید توجه شود که سال‌به‌سال بر تعداد دانشجویان تئاتری افزوده می‌شود ولی چیدمان ساختاری، منابع مالی و سازوکار اجرایی جشنواره پاسخگوی افزایش تصاعدی متقاضیان نیست و لاجرم کیفیت جشنواره با چالش‌هایی مواجه می‌شود.

عدم کفایت بودجه 

بودجه کمی که این جشنواره دارد یک مسئله جدی است. متاسفانه چند دوره بودجه و اعتبار مشخص و مدونی برای جشنواره وجود نداشت و جشنواره عمدتاً از بودجه فوق برنامه وزارت علوم بهره می‌گرفت. البته وعده داده شده است که امسال ردیف بودجه ثابت و مشخصی برای آن تعیین کنند. دبیر جشنواره نمی‌داند بودجه مالی جشنواره‌ دقیقاً چقدر است. از طرفی دیگر در سال‌های اخیر چون تراکنش مالی بین دانشگاه و وزارت علوم وجود دارد این بودجه مستقیماً به دست دبیر نمی‌رسد. چرا که شخصیت حقوقی ندارد و باید برای دانشگاه واریز کند. دانشگاه هم درصدی از آن با عنوان مالیات کم می‌کند. در حالی که هر جشنواره‌ای در ایران برگزار می‌شود معمولاً معاف از مالیات است. در کنار اعتبار و بودجه ناکافی، انضباط مالی کارآمد نیز در بعضی دوره‌ها دیده نمی‌شود و به جشنواره آسیب می‌زند.

نبود ارتباط نظام‌مند و ساختاری میان جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی با اکثر نهادهای فرهنگی و هنری

در برخی ادوار، ارتباط نهادها و ارگان‌ها فرهنگی به‌ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با دبیرخانه مناسب اما در بسیاری از ادوار این ارتباط منقطع بوده ‌است. جشنواره دانشگاهی نیاز دارد که از پتانسیل‌های مالی و غیرمالی نهادهای دیگر از جمله خود دانشگاه‌ها استفاده کند، ولی این امکان تبدیل به رویه نشده است.

در مورد بخش بین‌الملل جشنواره، اهمیت هم‌افزایی بین نهادها بیشتر احساس می‌شود. چراکه عموماً برای اسکان گروه‌های تئاتر خارجی، دستمزد و ویزای آنها مشکلاتی وجود دارد. اگر نهادهای دیگر و مراکز خصوصی و دولتی کمک نکنند بودجه جشنواره کفاف برگزاری شایسته و بایسته آن را نمی‌دهد.

کمبود زمان برای تدارک برگزاری جشنواره

یکی از مشکلات جدی در دو دوره اخیر جشنواره دانشگاهی، کمبود زمان بوده است. آغاز تا پایان دوره بیستم و بیست و یکم حدود چهار ماه بود که فرصت برای شکل‌دهی به دبیرخانه و مکاتبات با سایر ارگان‌ها و اشخاص بسیار کم بود. مسئله دیگر در این خصوص موضوع تعطیلات نوروزی است که تنها شامل 15 روز فروردین نمی‌شود، بلکه برخی از اداره‌ها یک یا دو هفته قبل و بعد آن را نیز در حالت نیمه‌تعطیلی هستند. این موضوع برگزاری جشنواره را در اردیبهشت ماه با مشکلات جدی مواجه می‌کند.

نبود دبیرخانه دائمی

یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی که در چند دوره اخیر بر جشنواره وارد شده، نداشتن دبیرخانه دائمی است. نداشتن دبیرخانه دائمی یکی از دغدغه‌های اصلی ادوار اخیر است چراکه مکان مناسبی برای آرشیو اسناد و مدارک جشنواره وجود ندارد. این موضوع باعث می‌شود که اشتباهات واحد، چندین باره و به‌طور متوالی تکرار شوند و چون تیم اجرایی در بسیاری از دوره‌ها عوض می‌شود، شاهد دوباره‌کاری‌هایی هستیم چراکه اعضای جدید مثلاً نمی‌دانند با کدام مراکز و بر اساس چه روندهایی باید مذاکره کرد و هماهنگی‌ها باید به چه نحوی انجام شود.

تأخیر در معرفی دبیر جشنواره

یکی از معضلاتی که در ادوار گذشته قدرت کنش‌گری را از دبیرخانه به‌عنوان مرکز کانونی برگزاری جشنواره می‌گرفت، معرفی دیرهنگام  دبیر جشنواره بود که به فرایند اجرایی بسیار ضربه می‌زد. البته برای سال 98 (دوره 22) دبیر زودتر اعلام شده است و احتمالاً بخشی از مشکلات دوره‌های قبل را شاهد نخواهیم بود.

ضعف فرایند استعداد‌یابی و جذب استعدادهای نوظهور در بدنه تئاتر حرفه‌ای کشور 

سازوکار نهادینه شده و نظام‌مندی برای شناسایی و جذب دانشجویان توانای جشنواره به گروه‌های حرفه‌ای تئاتر و حتی سینما، رادیو و تلویزیون وجود ندارد. این موضوع باعث می‌شود که بازدهی جشنواره از سویی برای دانشجویان و از سویی دیگر برای بدنه تئاتر حرفه‌ای کشور از حد مطلوب فاصله بگیرد و شاهد برخی فرصت‌سوزی‌ها در این باره باشیم.

نبود پوشش گسترده و فراگیر رسانه‌ای جشنواره

پوشش رسانه‌ای جشنواره در حد مطلوب نیست و تبلیغات کافی انجام نمی‌شود. این موضوع خود آفت بزرگی است و باعث می‌شود جشنواره جدی گرفته نشود. در این زمینه صداوسیما می‌تواند مشارکت بیشتری داشته باشد.

تغییر مداوم مدیران هنری و فرهنگی

یکی از آسیب‌های دوره 21، تغییر متوالی تعدادی از مدیران حوزه‌های مختلف و مرتبط با جشنواره تئاتر دانشگاهی است. این تغییرات امکان ارتباط‌گیری مستمر و بهینه با واحد‌های دخیل در جشنواره را مختل می‌کند. از سویی دیگر چون تعدادی از بخش‌ها، آئین‌نامه و چارچوب مصوب و جامعی برای پیگیری امور ندارند، مدیرانی که تازه منصوب شده‌اند، نمی‌توانند با استناد به یک چارچوب مدون در موارد مختلف تصمیم‌گیری کنند و این امر سبب تاخیر در برگزاری جشنواره و برخی از دیگر مسائل است.

حضور کمرنگ اساتید در بخش مدرسان جشنواره

جشنواره تئاتر دانشگاهی قبلاً بخشی داشت که در آن مدرسان و اساتید دانشگاهی به‌همراه دانشجویان اثری گروهی را ارائه می‌دادند. چند دوره است که این بخش، به دلیل کیفیت پایین آثار، از جدول جشنواره حذف شده‌ است. علت اصلی این موضوع، بودجه کمی است که به آن اختصاص می‌یافت. مدرس باید با این بودجه اندک چند ماه با تعدادی دانشجو کار کند و نهایتاً هم ممکن است خروجی کار حرفه‌ای و قابل عرضه نباشد. آن هم مدرسی که می‌تواند یک کار حرفه‌ای با عوامل حرفه‌ای تولید کند و با دغدغه کم به بهره‌وری مالی زیادی برسد.

کمبود سالن و فضا برای تمرین و اجرای تئاتر دانشگاهی

در زمینه سالن و فضا برای تمرین و اجرای تئاتر دانشگاهی فقر شدیدی وجود دارد. فقط تالار مولوی است که از اجراهای دانشجویی حمایت می‌کند که به نظر میرسد این کمبود، امری زیان‌رسان به توسعه تئاتر دانشگاهی است.

لزوم تقویت ارتباط شورای سیاستگذاری با دبیرخانه

شورای سیاستگذاری جشنواره در دوره‌هایی، ارتباط مستمری با دبیرخانه و جشنواره نداشته و این آسیب نیز به نوبه خود موجب آسیب‌های دیگر از جمله نبود تعریف مشخص برنامه‌های جشنواره و عدم شرح وظایف برای افراد و دست اندرکاران اجرایی ‌شده است.

• پیشنهادهایی برای ارتقای سطح برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی

سخنرانان در این نشست مباحثی را مطرح کردند که معطوف به چگونگی تقویت این جشنواره در سطح سیاستگذاری و اجرا بود. در این باره پیشنهادهایی به شرح ذیل مطرح شد که رئوس آنها، به این شرح است:

توجه شایسته به جایگاه تئاتر دانشجویی 

باید هر چه بیشتر به این موضوع توجه بایسته داشت که دانشجویان تئاتر می‌توانند فرهنگ‌ساز باشند و در مقام سرمایه‌های ملی کنشگری کنند. آنها آینده‌سازان تئاتر هستند و می‌توانند سیمای صحیح و جذابی از فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی به ایران و جهان ارائه دهند. این جوانان پرانگیزه، پرنشاط و توانا در صورت حمایت و هدایت کافی و به‌موقع می‌توانند بر افکار سطوح و لایه‌های مختلف مخاطبان و کنشگران مدنی و دولتی پرتو‌افکنی کنند. در صورتی که همه نهادهای مرتبط به کفایت از تئاتر دانشجویی حمایت کنند، دانشجویان تئاتر نیز احساس امنیت (امنیت شغلی) و آرامش بیشتر می‌کنند، در نتیجه بهتر می‌توانند به فعالیت‌های هنری خود بپردازند و برای جامعه مفید باشند. بهتر است به دانشجویان اعتماد کرد و آنان را به سوی کارهای حرفه‌ای و نوجویانه سوق داد.

احیای دبیرخانه دائمی برای جشنواره

ایجاد دبیرخانه دائمی برای جشنواره مانند ادوار گذشته، می‌تواند بخشی از مشکلات اعم از نبود آرشیو اسناد و و مدارک را حل کند.

آغاز به کار به‌هنگام دبیرخانه 

بهتر است دبیرخانه فعالیت خود را یکی دو ماه زودتر از موعد کنونی شروع کند تا فرایند رایزنی‌ها و مکاتبات اداری با ارگان‌ها و اشخاص مختلف تسهیل و تسریع گردد.

انتخاب نظام‌مند و به‌هنگام دبیر جشنواره

در اکثر جشنواره‌های معتبر دبیر جشنواره در چندین دوره متوالی ابقا می‌شود تا بتواند از تجربه‌های دوره‌های قبل برای پیشبرد بهتر امور بهره ببرد. ما نیز می‌توانیم از این تجربه موفق تبعیت کنیم. همچنین در سال‌هایی که نیاز به تغییر دبیر احساس می‌شود این امر باید سریع‌تر انجام شود و این تغییر به چند ماه یا بعضاً چند هفته مانده به آغاز جشنواره موگول نگردد. در صورت تغییر دبیر جشنواره نیز باید تجربیات دبیر قبلی در اختیار او گذاشته شود.

ارتباط با مراکز پژوهشی از جمله پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

پژوهشگاه‌های فرهنگی و هنری فعال در کشور، می‌توانند حداقل در دو عرصه‌ حمایت از چاپ مجموعه مقالات و کتاب‌های حاصل از برنامه‌های پژوهشی جشنواره و همچنین برگزاری نشست‌های مشترک با جشنواره تئاتر دانشگاهی، همکاری مثمرثمری با جشنواره داشته باشند. همانگونه که مقام معظم رهبری می‌فرمایند عنصر تحقیق و پژوهش در همه‌جا به‌صورت یک اصل باید در مجموعه کارها مورد توجه قرار گیرد، جشنواره تئاتر دانشگاهی نیز باید بخش پژوهشی خود را با حمایت ارگان‌های پژوهشی تقویت کند. همکاری این جشنواره با پژوهشگاه‌هایی مانند پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات می‌تواند موجب انبساط محتوایی و ارتقاء اثربخشی خروجی این جشنواره گردد، چراکه رویکردهای بینارشته‌ای که در عرصه هنر و نیز تئاتر کشور نیازمند تقویت است از طریق مشارکت با پژوهشگاه‌ها می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

ارتباط‌ نظام‌مند نهادهای فرهنگی با جشنواره 

در کشورهای توسعه‌یافته مانند آلمان، انگلیس و فرانسه، روسای کمپانی‌های نمایش، به‌طور پیوسته در جشنواره‌های دانشجویی حضور پیدا می‌کنند و با رصد آنها به جذب استعدادهای نوظهور و شناسایی ایده‌های جدید مبادرت می‌ورزند. این شرکت‌ها جوانان را جذب و حقوق آنها را تأمین می‌کنند. این موضوع نه تنها به نفع دانشجویان هنری بلکه به نفع شرکت‌های فرهنگی- هنری نیز است. آنها با حداقل هزینه، استعدادهای نوپدید را به استخدام خود در می‌آورند. البته در سطح کلان این چرخه به نفع و مصلحت کشور نیز است چراکه موجب پویایی و درون‌زایی نهاد تئاتر می‌شود.

بر این اساس، پیشنهاد می‌شود مراکز دولتی، مثل مرکز هنرهای نمایشی وزارت ارشاد یا وزارت علوم، قبل از برگزاری جشنواره با نهادهایی مانند صداوسیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری مکاتبه کند و از آنها بخواهد نماینده یا نمایندگانی مؤثر در رده‌های شغلی مانند مدیران هنری و تهیه‌کنندگان را برای حضور در بخش‌های رقابتی جشنواره اعزام کنند. در کشورهای پیشرو نظیر آلمان، صدر اعظم کشور نیز باید در سبد مصرف فرهنگی خود تماشای تئاتر را داشته باشد. در این صورت نمایندگان میهمان از ارگان‌های فرهنگی، گزارش‌هایی مبنی بر کیفیت جشنواره و امکان راهنمایی و جذب استعدادهای نوظهور به نهاد متبوع و وزارت علوم ارائه دهند. این راهبرد موجب هم‌افزایی بین‌نهادی می‌گردد. مثلا ًدر این صورت مدعوین مذکور ترغیب خواهند شد که به گروه‌های دانشجویی برای اجرای در مکان‌های وابسته به سازمان‌های خود بیشتر کمک کنند. با توجه به اینکه تنها یک سالن اختصاصی (سالن مولوی) در اختیار تئاتر دانشگاهی قرار دارد، شهرداری، دانشگاه‌ها و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توانند بخشی از امکانات فضایی خود را حداقل به‌صورت مقطعی و فصلی در اختیار گروه‌های تئاتر دانشجویی و هنرجویان نوآموز قرار دهند.

امکان حضور خانواده‌ها در مکان‌های دانشگاهی

تئاتر دانشگاهی فرصت مغتنمی است که خانواده‌های دانشجویان در محیط دانشگاه و فضای تئاتر قرار گیرند. این موضوع موجب شناخت بیشتر خانواده‌ها از محیط‌های آموزشی و هنری می‌شود. این امر نیز به نوبه خود در وهله اول موجب کاهش حساسیت خانواده‌ها به برخی شائبه‌های موجود پیرامون محیط‌های تئاتری می‌شود و در مرحله بعد موجب حمایت بیشتر آنها از فعالیت‌های فرزندان خود در زمینه هنر و تئاتر خواهد شد.

تدوین سازوکار تشویقی برای حضور پررنگ مدرسان

برای اینکه مدرسان در کنار فعالیت‌های حرفه‌ای که بیرون از دانشگاه انجام می‌دهند برای تئاتر دانشجویی و جشنواره تئاتر دانشگاهی اهمیت بیشتری قائل شوند، مناسب است وزارت علوم امتیازهای مصرحی برای این قبیل فعالیت‌های اساتید و مدرسان برای ارتقا جایگاه علمی آنها در نظر بگیرد، چراکه مدرسان نیز با هدایت یک گروه تئاتر دانشجویی تجارب و اندوخته‌های خود را به بهترین شکل ممکن به آنها منتقل می‌کنند.

استمرار نشست‌های هم‌اندیشی با حضور کارشناسان و دست‌اندرکاران نهادهای فرهنگی مختلف

برای اینکه به خروجی مناسبی از نشست‌ها دست یافت بهتر است که این نشست‌ها به‌صورت مجموعه نشست و با توالی موضوعی و زمانی مشخصی تعریف شوند. حضور کارشناسان مختلف از حوزه‌های مختلف نیز موجب واکاوی و تبیین بهتر ابعاد مسئله شده و بهتر می‌توان به راهکارهای جامع و کاربردی دست یافت.

در خاتمه جلسه همچنین به برخی سوالات حاضران پاسخ داده شد.

ویراستار و تدوین‌کننده: محمود ترابی‌اقدم

گزارش تصویری