دومین پیش‌نشست همایش علمی «پژوهش‌های راهبردی پوشاک ایرانی و سبک پوشش ایرانی‏‏- اسلامی» با عنوان نقد و بررسی کتاب «چرخه مُد در ایران»، چهارشنبه ۲۵ خرداد ۱۴۰۱، با حضور عماد افروغ (جامعه‌شناس) و حسین مهربانی‌فر (عضو هیأت علمی دانشگاه علوم رضوی و نویسنده کتاب) و دبیری زهرا عبداله (دکتری پژوهش هنر) برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری شبستان، «عماد افروغ» در این برنامه گفت: معماری بدن ذیل نمادشناسی تعریف می شود. زمانی که نماینده مجلس شورای اسلامی نبودم، ذیل حقوق اجتماعی و فرهنگی مباحثی تحت عنوان حقوق شهروندی را مطرح کردم. وقتی وارد مجلس شورای اسلامی شدم، عطف به حساسیت های حقوقی اجتماعی و فرهنگی، دو سه طرح را ازجمله طرح تسهیل ازدواج جوانان دنبال کردم این طرح  دو سال وقت بنده و نمایندگان مجلس را گرفت که در آخر یک روز را به عنوان روز ازدواج تعیین کردند. طرح دوم که بنده کلید زدم و با سختی به تصویب رساندیم، ساماندهی مد و لباس بود . در این زمینه ما قانون دارم. این طرح را در جمع اعضای کمیسیون فرهنگی مطرح کردم و وارد صحن شد. رییس مجلس مرا خواست که طرح را پس بگیرم و فضاسازی های زیادی در جهان در مورد این طرح شد . ایستادگی کردیم و سرانجام رییس مجلس به بنده گفت می خواهی من به عنوان اولین موافق طرح صحبت کنم قبول نکردم و خودم به عنوان اولین موافق صحبت کردم و هیچ کس دیگری هم مخالفت نکرد و بالاخره این طرح تصویب شد.

وی با بیان اینکه اولین کتابی که ترجمه کردم کتاب قدرت نگرشی رادیکال در سال ۱۳۷۵ بود، عنوان کرد: در این کتاب اشاره شده که گاهی طرحی خوب است اما  مسایل دیگر از جمله زمینه اجرایی آن مشکل دارد . ساماندهی مد و لباس مشمول داستانی بود که ابلاغ شد اما  ببینید در اجرا چه شد. مفاد را ببینید و بعد اجرا را ببینید. توجه به مد و لباس به مثابه حق فرهنگی ذیل حقوق شهروندی تعریف می شود. متاسفانه برخی استادان هنوز فرق خُرده‌فرهنگ و ضد فرهنگ را نمی‌دانند و به خاطر همین مشکلاتی ایجاد می شود. به‌رغم اینکه به نماد فرهنگی توجه می کنیم به اولویت های مربوط به تقدم و تاخر فرهنگی نیز باید توجه کنیم.

این نویسنده و مترجم تصریح کرد: یکی از اشتباهات برخی متولیان ما این است که نگاه دقیق به همه لایه های فرهنگ ندارند. چه بسا نمادهایی که نامربوط هستند اما زیر آن هستی‌شناسی مقبولی وجود داشته باشد .نمادهایی هم با ظاهر آراسته وجود دارند که معرف لایه های زیرین نیست.

افروغ با اشاه به کثرت گرایی بیان کرد: وقتی می خواهیم به نماد لباس توجه کنیم ، به خرده فرهنگ ها و وحدت عین کثرت هم توجه داشته باشیم. جا افتاده است که کثرت گرایی برای دنیای غرب است. به شدت با این مخالفت کرد. سکولاریسم با کثرت گرایی موافق نیست. کثرت گرایی مربوط به جوامع سنتی همچون ایران است. غرب دارد همه چیز را یک شکل می کند. هنوز ما در خرده فرهنگ مان شاهد لباسهای زیبا و کثرت گرایی هستیم.

این استاد دانشگاه در مورد کتاب چرخه مد در ایران اظهار داشت: آقای مهربانی فر را سالهاست می شناسم از زمانی که معلم ایشان بودم. وی سالهای طولانی صرف تحقیق در مورد مد و لباس کرده است. مهربانی فر وقتی به مد توجه کرده ، دلمشغولی اصلی اش هویت و فرهنگ و لایه های تو در تو است. نکته دیگر این است که وی هشدار داده به وضعیت حوزه مد و لباس که با مساله تاریخی، فرهنگی و ملی و مذهبی مغایرت دارد. به رغم اینکه می گوییم مد لایه رویین است اما در دراز مدت اگر مد معرف لایه های زیرین نباشد، سلطه های اجتماعی، فرهنگی سیاسی را در پی دارد.

این نماینده اسبق شورای اسلامی خاطر نشان کرد: مهربانی فر در کتاب چرخه مد در ایران مفهوم‌شناسی از مد به مثابه پدیده اجتماعی مدرن را مطرح کرده است. وقتی چیزی پدیده اجتماعی می شود، اجتماعی بودن یک پدیده تصادفی نیست بلکه می تواند ارادی و برنامه ریزی شده باشد. روی این قضایا نویسنده می تواند بیشتر مانور دهد. نویسنده به چند بعدی بودن مد توجه کرده است و نظریات فرهنگی و اجتماعی را در این حوزه آورده است که اینها نقاط قوت کتاب چرخه مد در ایران محسوب می شود.

افروغ نکته قوت دیگر کتاب چرخه مد در ایران را توجه به صنعت خلاق فرهنگی مد و لباس دانست و افزود: با نگاه مهربانانه آقای مهربانی فرد مواجه هستیم. خلاقیت یک بحث است اما این خلاقیت در خلا شکل نمی گیرد. توجه به شکل دهنده این خلاقیت اعم از مثبت و منفی باید باشد. عامل ها هم باید ردیابی شوند و نباید از خلاقیت نمایی هم غافل شویم. به عنوان مثال در فیلم گفته می شود که فیلم بازتاب می شود و برخی هم می گویند فیلم شکل می دهد. کسانی که معتقدند فیلم شکل می دهد به صنعت خلاق هم باید توجه کنند و آنرا لحاظ کند. در مورد مد و لباس در این زمینه نیاز به تحقیق مفصل تری است.

وی بیان کرد: مهربانی فر در بحث های حوزه مصرف، مطالعات میدانی خوبی انجام داده است و تعریف مفهوم‌محور داشته است. مهربانی فرد نهایتا نظریه همانندسازی اجتماعی را برگزیده است و نمی توانیم از وجوه طبقاتی و تمایزهای گروهی غافل شویم. همچنین از نسبت مد و جایگاه طبقاتی آن نمی‌توانیم چشم پوشی کنیم. این مساله نیز نیازمند پژوهشی مستقل است.

این نویسنده و محقق با اشاره به اینکه کتاب چرخه مد در ایران دو ویژگی دلالت آمیز و خاص برای پژوهشگران دینی و ملی دارد، گفت: نویسنده این کتاب هم واکاوی دقیق در مورد نظریه های فرهنگی و اجتماعی انجام داده و هم منابع دینی را مرور کرده است. ذیل مورد دوم نویسنده با توجه به آرای دینی نکاتی در مورد وجه تاریخی و دینی مد و لباس ذکر کرده است که یکی از آنها توجه به عفاف و حجاب است. حفاظت از شان انسانی، رعایت عرف جامعه اسلامی، پرهیز از تفاخر و خودنمایی ، التزام به هنجاری جنسی و جنسیتی و توجه به اهمیت وحدت عین کثرت از موارد مطرح شده در این کتاب است.

افروغ با بیان اینکه در صنعت مد و سایر صنایع، دست‌های  پنهان را می بینم، عنوان کرد: باید این دست‌ها را رو کنیم. ممکن است حرف بومی سازی و خودی بزنند اما اینها تظاهراتی باشد که منافع اقتصادی آنها جلو رود. باید با نگاه عملیاتی پیش رفت و رفتارها را دید. صنعت فرهنگ مرتبط با مد و لباس و تاثیر پذیر از عوامل سیاسی و اجتماعی و اقتصادی است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تمام طرح های فرهنگی استلزامات اقتصادی دارد، گفت: طرح تسهیل ازدواج جوانان را تصویب کردیم. بحث های مختلف از جمله مشاوره خانواده، اقتصاد و خانه های مسکونی هم داشت . اما این طرح را تقلیل دادند صرفا به یک نامگذاری روز ازدواج در تقویم. می گوییم برای ازدواج فرهنگسازی کنیم. جوانان را تشویق به ازدواج می کنیم. آنها تحت تاثیر قرار می گیرند به خواستگاری می روند و بعد با سوالاتی همچون شغل داری، خانه داری، ماشین داری و .. مواجه می شوند. لوازم اقتصادی ازدواج را در نظر گرفتیم؟ جوان وقتی با این موانع مواجه می شود اسکیزوفرنی می شود، احساس می کند بین اهداف نظام و وسایل نظام هماهنگی نیست. متاسفانه به لوازم اقتصادی طرح های فرهنگی توجه نشده است.

گفتنی است، کتاب چرخه مد در ایران نوشته حسین مهربانی فر از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات  منتشر شده است. این کتاب ضمن پرداختن به ادبیات مفهومی و نظری چرخه مُد لباس از طراحی و تولید تا توزیع و مصرف، تلاش می‌کند چرخه مد لباس در ایران را به‌عنوان صنعت خلاق فرهنگی مورد ارزیابی قرار دهد.

منبع خبر