پنجمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «سواد رسانه‌ای و چالش‌های پیش رو در ایران» با عنوان «سواد رسانه‌ای نیاز مغفول خانواده‌های ایرانی» با سخنرانی دکتر بهاره نصیری (عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی) از ساعت ۱۰ تا ۱۲ روز ‌چهارشنبه ۱۰ مهر ماه ۱۳۹۸ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

بهاره نصیری در ابتدای سخنان خود با صحبت در مورد نقش رسانه‌ها ابراز کرد: رسانه‌ها در عصر حاضر صرفاً یک ابزار نیستند بلکه می‌توانند فضا، محیط و ساختار زندگی ما را تشکیل دهند. یعنی در امتداد وجود ما باشند. بنابراین وقتی از رسانه و شبکه صحبت می‌کنیم، در واقع از تکنولوژی‌هایی صحبت می‌کنیم که کارکرد اصلی و اولیه آن‌ها، تولید، توزیع و کاربست معناها و نمادهاست. تکنولوژی‌هایی که می‌توانند شیوه‌های دیدن، خواندن، اندیشیدن و به معنای دقیق‌تر، شیوه‌های بودن ما را تحت‌تأثیر خود قرار دهند. بنابراین فرار از فضای رسانه‌ای ممکن نیست و مانند تجویز نسخه تنفس نکردن در هوای آلوده می‌باشد!

نصیری در ادامه در بیان دیدگاه خود از سواد رسانه‌ای اذعان کرد: سواد رسانه‌ای حمایت ایجاد نمی‌کند بلکه آماده‌سازی و تجهیز می‌کند و پایه و اساس سواد رسانه‌ای، تدارک‌گری‌ست نه مصونیت‌بخشی. هدف آن، هشیارسازی و آگاهی‌بخشی‌ به تمام افراد جامعه و تمامی قشرها از خردسالان تا بزرگسالان است. آموزه‌های سواد رسانه‌ای نیز حد نهایی ندارد، چراکه همواره تکنولوژی در حال پیشرفت است و به فراخور آن، علوم و اطلاعات متناسب با آن نیز تکامل خواهد یافت.

این پژوهشگر رسانه با بیان اینکه نباید موضوع سواد رسانه‌ای به صورت مد علمی درآید، خاطرنشان کرد: سواد رسانه‌ای یک موضوع شیک و لوکس نیست بلکه یک موضوع راهبردی‌ست که باید در دستورکار خانواده‌ها قرار گیرد. وی افزود: هم‌چنین نباید به این مقوله نگاه کاسب‌کارانه و تجاری شود و هر فردی در پی برگزاری کلاس‌ها و آموزش آن برآید. در واقع سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند که چطور و چگونه از بی‌عدالتی‌هایی که در فضای رسانه به وجود آمده، رها شویم.

در ادامه این عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی با ورود به بحث والدگری رسانه‌ای تصریح کرد: اگر خانواده‌ها در این مسیر فرزندان خود را جهت‌دهی نکنند، خط‌مشی، جهان‌بینی و آن نظام فکری که رسانه‌ها به آن‌ها منتقل می‌کنند، را فرامی‌گیرند. آنچه که امروزه در خانواده‌های ایرانی می‌بینیم این است که سهم و دخالت‌های والدین در انتخاب‌های رسانه‌ای فرزندان، به‌شدت کم‌رنگ شده است که والدین باید بتوانند عمق این مطلب را درک کنند. امروزه فرزندان به دلیل سطح بالای دسترسی به این ابزارها، صرف مدت زمان زیاد برای آن و هم‌چنین انگیزه و علاقه زیاد آن‌ها به این فضا، نیازمند بازآفرینی فضای مشارکتی و همدلانه با آن‌هاست. یعنی به جای قرار گرفتن در مقابل آن‌ها، والدین باید در کنار فرزندانشان قرار بگیرند. چراکه مظلوم‌ترین و بی‌دفاع‌ترین قشر در مقابل رسانه‌ها، کودکان هستند و مواجهه با فیلم‌ها و انیمیشن‌ها و بازی‌ها، باعث می‌شود آن‌ها کم‌کم از درک زیبایی‌ها و روابط عاطفی دور شوند. از دیگر عواقب سروکار داشتن با این رسانه‌ها، کم‌حوصله و یا بی‌حوصله شدن کودکان است. هم‌چنین باعث می‌شود که این گروه سنی از لمس طبیعت محروم شوند و لمس طبیعت تنها از طریق صفحه‌های نمایش برای آن‌ها اتفاق بیفتد. اگر می‌خواهیم والدگر رسانه‌ای خوبی باشیم، باید فرزندانمان را از رسانه جدا کنیم و دست آن‌ها را بگیریم و آن‌ها را به دامان طبیعت ببریم. 

وی در ادامه تأکید کرد: والدین باید روزانه حداقل ۴۰ دقیقه را به فرزندانشان اختصاص دهند و از تکنیک «بهبود رابطه» با آن‌ها استفاده کنند. والدین باید از طریق همین تکنیک بهبود رابطه، تا قبل از ۱۴ سالگی فرزندان، در تماشای فیلم‌ها، بازی‌ها، چک کردن ایمیل‌ها و ... در کنار فرزندانشان باشند و با آن‌ها سهیم شوند. هرچقدر تجربه‌های مشترک والدین و فرزندان بیشتر باشد، شانس ارتباطات مؤثر و درک متقابل میان‌ آن‌ها بیشتر خواهد بود.

این پژوهشگر حوزه رسانه، درمورد ایجاد و تقویت برخی مهارت‌های مؤثر در مواجهه حرفه‌ای با انواع رسانه نیز به بحث پرداخت که «مهارت خوب دیدن» و تقویت روحیه پرسشگری در فرزندان، «مهارت خوب شنیدن» و کمک به قوه تخیل آن‌ها، «مهارت خوب خواندن» و آموزش خواندن نقادانه و نیز «مهارت خوب نوشتن» ازجمله آن‌ها بود.

بهاره نصیری در پایان درمورد والدگری رسانه‌ای یادآور شد: والدگری رسانه‌ای چیزی جز تعامل و ارتباط نیست. یک نگاه مذاکره محور میان والدین و فرزندان، احساس دوستی و احترام متقابل. یعنی والدین در ارتباط با فرزندانشان، هم در مقام یادگیرنده باشند و هم در مقام یاددهنده.

گزارش از: فریبا رضایی