اشاره: یادداشت حاضر به مناسبت قرار داشتن در ایام سی‌و‌سومین سالگرد ارتحال جانگداز  رهبر کبیر انقلاب، نگاهی به آثار و پیامدهای اشرافیگری مسئولان کشور در نگاه حضرت امام(ره) به روایت مقام معظم رهبری دارد. برای نگاشت این یادداشت از بیانات معظم‌له در ایام سالگرد رحلت حضرت امام(ره) استفاده شده است. اشرافیگری امری مذموم در آیات و روایات معرفی شده و حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری نیز همواره مردم و خصوصا مسئولان را از آن نهی فرموده‌اند. به زبان علوم اجتماعی، اشرافیگری را بایستی در جامعه اسلامی و انقلابی  به عنوان یک کجروی اجتماعی مورد مطالعه و بحث قرار داد که به نظر این موضوع، ظرفیت و اهمیت آن را دارد که از سوی اصحاب علوم اجتماعی به طور جدی به آن  پرداخته شود. همان‌طور که مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «وسوسه‌ مال و مقام و ریاست، حتّی در عَلَوی‌ترین حکومت تاریخ یعنی حکومت خود حضرت امیر‌‌المؤمنین (علیه‌السّلام) کسانی را لغزاند، پس خطر بُروز این تهدید در جمهوری اسلامی هم که روزی مدیران و مسئولانش مسابقه‌ زهد انقلابی و ساده‌زیستی می‌دادند، هرگز بعید نبوده و نیست.»[1] با استناد به بیانیه گام دوم،  همه مردم و بخصوص مسئولان در جمهوری اسلامی  باید بدانند که طهارت اقتصادی شرط مشروعیّت همه‌  مقامات حکومت جمهوری اسلامی است چرا که عدم این طهارت به مشروعیت جمهوری اسلامی  لطمه وارد می‌کند. اشرافیگری و دنیاطلبی مسئوولان کشور به غیر از ضربه به  مشروعیت نظام، آثار و پیامدهای منفی دیگری برای نظام جمهوری اسلامی دارد که بعضی از  آنها در تشریح ویژگی‌های مکتب حضرت امام(ره) از سوی مقام معظم رهبری مورد اشاره قرار  گرفته است از جمله، تأثیر بر مسأله عدالت در کشور، پیشرفت، تضعیف وفاداری مردم به نظام،  و دوری از روحیه و آرمان‌های انقلاب که در ادامه به تشریح مختصر این موارد می‌پردازیم.  قبل از تشریح این موارد از روایت رهبر معظم انقلاب، نیاز است به انطباق مسئولان  دنیاطلب و تجمل‌پرست به ناکثین در تاریخ اسلام در نگاه معظم‌له اشاره شود.

   مسئولان دنیاطلب به‌مثابه ناکثین تاریخ انقلاب  اسلامی    

 نشانه‌شناسی دشمنان  امیرالمؤمنین برای همه مردم و خصوصا مسئولان نظام اسلامی بسیار درس‌آموز است. جبهه‌  مقابلِ امیرالمؤمنین که در تاریخ مشخّص شده است: قاسطین، ناکثین و مارقین هستند.  از میان این دشمنان، ناکثین با موضوع این یادداشت ارتباط بسیار نزدیکی دارد. «ناکثین  یعنی همراهان سست‌نهاد و سست‌بنیادی که بیعت را زیر پا گذاشتند به‌خاطر زخارف دنیوی، به‌خاطر هوسها و آلودگی‌های دنیایی»[2] در جبهه مقابلِ امیرالمؤمنین قرار گرفتند. به عبارتی اینها سهم‌خواهان و دنیاطلبانی بودند که برای رسیدن به مطامع خویش در پی تغییر روش حکومت علوی بودند و چون ناامید شدند، سر به جنگ برداشتند. مقام معظم رهبری معتقدند که در زمان امام بزرگوار و حتی بعد از امام هم  این سه گروه و دشمنی آنها استمرار پیدا کرده است. در جبهه‌ مخالفان حضرت امام(ره) نیز، «ناکثین یعنی بیعت‌شکنان، همان همرهان سست‌کمربندند. وای از آن همرهان سست‌کمربند که در مقابل خواسته‌های دنیایی نتوانستند مقاومت کنند! میدان تسابُق‌الی‌الخیرات را تبدیل کردند به میدان جنگ برای قدرت و جنگ برای دستیابی به حطام دنیوی! در بین آنها هم همه‌جور [بودند]؛ در زمان امیرالمؤمنین، هم امثال طلحه و زبیر بودند، هم افراد کوچکی در این جمع ناکثین وجود داشتند. در زمان امام هم قضیّه همین بود و امام بزرگوار در مقابل این جبهه‌ گسترده‌ وسیعِ متنوّع ایستاد... و امروز هم همین سه گروه در مقابل نظام اسلامی و میراث بزرگ امام که جمهوری اسلامی است، صف‌آرایی کرده‌اند و مبارزه و مقاومت و ایستادگی جمهوری اسلامی از تعرّض آنها جلوگیری کرده است. »[3]

اشرافیگری مسئولان و مسأله عدالت

بُعد عدالت در مکتب امام(ره) بسیار برجسته است. از اول پیروزی انقلاب، امام تکیه‌ بر طبقات ضعفا را اصرار کردند، تکرار کردند، توصیه کردند. تعبیر (پابرهنگان) و (کوخ‌نشینان) جزو تعبیراتی بود که در کلام امام بارها و بارها تکرار شد. به مسئولان اصرار داشتند که به طبقات محروم برسید. به مسئولان اصرار داشتند که از اشرافیگری پرهیز کنند. این، یکی از توصیه‌های مهم امام بزرگوار بود. آفت مسئولیت در یک نظامی که متکی به آراء مردم و متکی به ایمان مردم است، این است که مسئولان به فکر رفاه شخصی بیفتند؛ به فکر جمع‌آوری برای خودشان بیفتند؛ در هوس زندگی اشرافیگری، به این در و آن در بزنند؛ این آفت بسیار بزرگی است چرا که مسئولان را از پیگیری گسترش و اجرای عدالت باز می‌دارد. خود امام (ره) از این آفت به‌کلی برکنار ماند و مسئولین کشور را هم بارها توصیه می‌کرد که به کاخ‌نشینی و به اشرافیگری تمایل پیدا نکنند، سرگرم مال‌اندوزی نشوند، با مردم ارتباط نزدیک داشته باشند. از نظر امام بزرگوار، تکیه‌ به ثروت و تکیه‌ به قدرت برای گرفتن مسئولیت، جزو خطرهای بزرگ برای کشور و برای انقلاب بود.[4] «امام(ره) نابرابری اقتصادی را با شدّت و حدّت رد می‌کرد؛ اشرافیگری را با تلخی رد میکرد؛ به معنای واقعی کلمه امام طرفدار عدالت اجتماعی بود.»[5]

تأثیر  اشرافیگری مسئوولان بر پیشرفت

اگر مسئولان کشور به دنبال تمتعات دنیوی نباشند، دنبال پرداختن به اشرافیگری و تجملات نباشند و خود را حفظ کنند، همچنان که امام بزرگوار خود را حفظ کرد، به پیشرفت خواهیم رسید. در راه پیشرفت، اشرافیگری ممنوع است؛ لذت‌جویی ممنوع است؛ به فکر جمع کردن زخارف دنیا افتادن، برای مسئولین ممنوع است. با این ممنوعیتهاست که می‌توانیم به قله برسیم. ما داریم در دامنه حرکت می‌کنیم. ما هنوز به قله نرسیده‌ایم؛ با آن فاصله داریم. آن روزی که ملت ایران به قله برسد، دشمنی‌ها تمام خواهد شد.[6]

تأثیر اشرافیگری مسئوولان بر تضعیف وفاداری مردم  به نظام

حضرت امام (ره) به مسئولان کشور درباره‌ خوی کاخ‌نشینی هشدار می‌دادند، چنانکه در قرآن هم آمده است: وَ سَكَنْتُمْ في مَساكِنِ الَّذينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ[7] و همه را از خوی کاخ‌نشینی برحذر می‌داشتند،  چرا که خوی کاخ‌نشینی موجب تضعیف وفاداری مردم به نظام می‌شود. وفاداری طبقات متوسّط مردم و طبقات محروم مردم، از نظر امام یک امر برجسته بود و لذا بر مصرف درست بیت‌المال، بر پرهیزکردن از اسراف، طرفداری از محرومان و دوری از خوی اشرافیگری و خوی تجمّل‌گرایی و عمل در این جهت را تأکید می‌کردند.[8]

تأثیر اشرافیگری مسئوولان بر دوری از آرمان‌های انقلاب

اسلامی که حضرت امام (ره) به آن معتقد است ضدّ اشرافی‌گری است. ضدّ اختلاف طبقاتی است، ضدّ فاصله‌های بین فقیر و غنی است.[9] در حالیکه میل به زندگی راحت و مرفه، جامعه و مخصوصاً مسؤلان را به سازشکاری و تسلیم در برابر زورگویی قدرتهای جهانی و غفلت از توطئه‌ استکبار و بی‌اعتنایی به پیام جهانی انقلاب و فراموشی آرمان‌های آن  می‌کشاند. آن روزی که مسئولان جمهوری اسلامی، رفاه و آبادی را هدف عمده‌ خویش قرار داده و در این راه حاضر به چشم‌پوشی از آرمانهای انقلابی و فراموشی پیام جهانی انقلاب شوند، روز انحطاط و زوال همه‌ امیدها خواهد بود.[10]

در انتها باید گفت که در  نظام اسلامی‌ای که امام پدید آورد، بایستی دستگاه سیاسی، یک دستگاه پاک و متشکّل از انسانهایی باشد که دارای صلاحند؛ اهل دنیاطلبی نیستند و برای خود چیزی نمی‌خواهند. برای آنها هدف عبارت است از اسلام و احکام الهی و ماورایِ همه اینها، هدف عبارت است از رضای خداوند که نمونه کاملش، خودِ این بزرگمرد تاریخ بود.

پی‌نوشت‌ها:

[1]-  بیانیه گام دوم

[2] - بیانات در مراسم بیست و نهمین سالگرد رحلت امام خمینی  (رحمه‌الله)، 14/03/97

[3] - همان

[4] - بیانات در بیست و دومین سالگرد امام خمینی(ره)،14/03/90

[5] - بیانات در مراسم بیست‌ و ششمین سالگرد رحلت امام خمینی  (رحمه‌الله)، 14/03/94

[6] - بیانات در مراسم بیست و سومین سالگرد رحلت امام خمینی(ره)،  14/03/91

[7] - و در منازل کسانی که ستم کرده بودند ساکن شدید (آیه 45  سوره مبارکه ابراهیم) 

 [8] - بیانات در مراسم بیست‌ و ششمین سالگرد رحلت امام خمینی  (رحمه‌الله)، 14/03/94

[9] - سخنرانی تلویزیونی به مناسبت  سی‌ودومین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)، 14/03/1400 

[10] -  پیام به ملت شریف ایران در چهلمین روز ارتحال امام خمینی(ره)، 14/04/68