اولین نشست از سلسله‌نشست‌های تخصصی «الزامات سنجش وضعیت دانش و نگرش تاریخی ایرانیان» با حضور داریوش رحمانیان (عضو هیأت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران) و دبیری بهروز رضایی (پژوهشگر مرکز طرح‌های ملی پژوهشگاه) دوشنبه ۵ تیر ۱۴۰۲ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. بنا به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به نقل از ایبنا، داریوش رحمانیان در این نشست عنوان کرد: کنش و رفتار آدمی همواره تکیه دارد بر درکی که از گذشته وجود دارد. اگر از فردی حافظه شخصی‌اش را بگیرید، سردرگم خواهد ماند. بنابراین هرگونه فعالیتی که فرد در زمان اکنون انجام می‌دهد، تکیه بر حافظه از خود و کسیتی‌ و جایگاهش در جامعه دارد. این موضوع درباره مردم و جوامع دیگر هم صادق است و خیلی پیچیده‌تر.

او افزود: متاسفم که بگویم در تاریخ کوشش‌های ایرانیان برای نوسازی، نوگرایی، تجدد و اصلاحات به درجات توجه کمرنگ بوده است و ما از بابت این غفلت و کم‌توجهی هزینه‌های خیلی سنگینی دادیم. چون در اینجا صحبت از مفهوم سواد تاریخی است، من هم بارها از این تعبیر استفاده کردم و در اینجا به تکرار و تاکید می‌گویم بی‌سوادی تاریخی در حوزه‌های دیگر در بی‌سوادی سیاسی و مسائلی که مربوط به کنش اجتماعی مردم می‌شود، پیامدهای زیانباری دارد و گرفتاری‌های بسیار زیادی را ایجاد می‌کند و هزینه‌های سنگینی را بر جامعه تحمیل می‌کند.

این استاد دانشگاه تهران با اشاره به بعضی آثاری که درباره سواد تاریخی انجام داده است، بیان کرد: یکی از کارهایی که در این زمینه انجام دادم، تاسیس و انتشار مجله‌ای است به نام «مردم‌نامه» که کم و بیش عده‌ای از اهل علم و صاحب‌نظران آن را می‌شناسند که به دلیل کمبودها و مشکلات بسیار زیادی که داریم آن‌گونه که باید و شاید نتوانستیم مجله را معرفی کنیم. اما همیشه گفته‌ام که این مجله فراتر از یک مجله تاریخی است و یک حرکت فکری، معرفتی و فرهنگی است و یک حلقه مفقوده را در تاریخ تجدد، نوگرایی و روشنفکری ایرانی نشانه گرفته است.

داریوش رحمانیان گفت: «مردم‌نامه» به سهم خودش می‌کوشد که غفلتی را که در تاریخ دستکم صد ساله اخیر ما در این حوزه بوده، برطرف کند. در واقع مردم‌نامه ترجمه people history است. به این دلیل که کشور و مردمی هستیم که صاحب سنتیم در تاریخ‌نگاری. از این بابت در میان ملت‌های جهان واقع نمونه هستیم و سنت قدیم ما در واقع شخص‌ محور بوده و عمدتا در تاریخ‌های نسلی ما به احوال بزرگان و شاهان، سرداران، وزیران، فاتحان و جهانگشایان، جنگ، صلح، حکومت دولت‌ها و افراد صاحب نفوذ منحصر به فرد بوده است. برای همین مردم‌نامه می‌خواهد بگوید که ما باید روایت تاریخی را از این شخصیت‌زدگی خارج کنیم، چون شخصیت‌زدگی یک بیماری و آفت به جان فکر و آگاهی تاریخی است.

او ادامه داد: مردم باید بدانند که تاریخ محصول کنش، باورها، نگرش‌های و ارزش‌های آنهاست. هرچه در جامعه هست در واقع در برابر جامعه است خوب یا بد، تلخ یا شیرین، خیر یا شر، تاریک یا روشن؛ مردم نقش و مسئولیت درجه اول را دارند. اگر ما روایت تاریخی را از زندان کلان روایت دولت و سیاست از زندان شخصیت‌زدگی و شخص باوری نجات ندهیم هرگز نمی‌توانیم مردم را در برابر آنچه در زندگی اتفاق می‌افتد، صورت‌بندی می‌شود، مسئول کنیم. این آگاهی را به مردم تلقین کنیم که هر آنچه در اکنون و در آینده می‌بینید این محصول بینش، نگرش، باورها و کنش خود شماست. 

عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران اظهار کرد: بنابراین شما نباید انتظار داشته باشید از بالا چیزی تغییر بکند. مادامی که مردم خودشان را مسئول و صاحب نقش و اثر در تاریخ نشناسند و تا زمانی که تاریخ مردمی نشود، سیاست، اقتصاد، فرهنگ، دانش و معرفت و نهادهای جامعه نیز مردمی نخواهد شد. 

داریوش رحمانیان گفت: آنچه شرح دادم درباره مردم‌نامه و وظیفه‌ای بود که بر عهده آن است. اما انچه باید به آن بپردازم مرتبط با کاری است که شما در «الزامات طرح پیمایش ملی سنجش وضعیت دانش و نگرش تاریخی ایرانیان» می‌خواهید انجام دهید و آن اصطلاح «مردمی‌نامه» است آن یکی مربوط به تاریخ مردم است؛ تاریخ مردمی که متخصصان می‌نویسند، اما مردمی‌نامه مربوط به موضوع دیگری است که به عمومی کردن آگاهی و سواد تاریخی است. به عبارت ساده تاریخ را به زبان مردم نوشتن.

گزارش کامل این نشست متعاقبا از سوی پژوهشگاه منتشر خواهد شد.