پژوهشگاه باید وجه اندیشکده‌ای خود را تقویت کند
مصاحبه با محمد سلگی؛ رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (بخش سوم)
در راستای طرح تجربه‌نگاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف جمع‌آوری تجربه‌ها و مستندکردن اقدامات و فعالیت‌های معاونت‌ها و مدیران این وزارتخانه، مصاحبه‌ای با محمد سلگی، رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام شد. تا کنون دو بخش از این گفتگو تقدیم شده است. بخش سوم و پایانی این گفتگو در ادامه تقدیم می‌شود:
آقای سلگی! نقش پژوهشگاه را در سیاست‌گذاری فرهنگی و هنری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از رویکردهایی که اشاره کردم، بحث سیاست‌گذاری است. از پژوهشگاه انتظار می‌رود به وزارتخانه در سیاست‌گذاری کمک کند. به‌همین دلیل از حدود یکی دو سال پیش در این مسیر حرکت کردیم، چندین عنوان کتاب منتشر کردیم و نزدیک به ده گزارش در خصوص مطالعات سیاستی مستخرج از پژوهش‌ها و کارهای پژوهشگاه داریم تهیه می‌کنیم. امیدوارم به‌زودی آماده شود. فکر می‌کنم تا پانزده بیست روز دیگر آماده و منتشر خواهد شد. طبیعتاً سیاست‌گذاری امری عمیق و دقیق و نیازمند به زمان است و تولید متون در زمینه سیاست‌گذاری از وظایف ما است که تلاش کردیم در این زمینه کار کنیم. شاید نیاز نباشد من نام کتاب‌ها و گزارش‌ها را ببرم اما به‌طور خلاصه می‌گویم مثلاً در مورد سیاست‌های مربوط به کتاب یک گزارش تهیه کردیم، یک گزارش سیاستی در مورد سینما و هنر های نمایشی تهیه کرده‌ایم. تصور می‌کنم تهیه‌ی این گزارش‌ها زمینه‌ای برای ورود بیشتر ما فراهم می‌کند اما چون بحث‌های سیاستی دقیق و عمیق هستند باید کمی باحوصله و بادقت جلو رفت و البته این حوزه کم‌کارتر هم هست. امیدوارم گزارش‌های سیاست‌هایمان تا پایان دولت به حدود بیست گزارش برسد.
سیاست و خط و مشی پژوهشگاه در کارهای پژوهشی به‌خصوص انتشار کتاب‌ها در دوران مدیریت شما چه تفاوتی با دوره‌های قبل داشت؟
در این دوره چاپ کتاب، تهیه گزارش‌ها و تولیدات مستند پژوهشگاه تولیدمحور و ترجمه‌محور بوده‌است. ما در یک دوره‌ای ترجمه‌محور بودیم و تقریباً عموم کارهایمان ترجمه بودند شاید بالغ بر سیصد تا چهارصد گزارش ترجمه آماده کردیم که کتاب یا گزارش هستند که به‌صورت کاغذی منتشر شده‌اند. تعداد زیادی از آن‌ها هم در سایت پژوهشگاه قرار گرفتند اما ما ترجمه را مقداری کاهش دادیم و به سمت تالیف و تدوین گزارش‌ها رفتیم. البته ما مقداری هم درمطالعات، اجتماعی‌محور بودیم. یعنی بیشتر متون اجتماعی را ترجمه کردیم که شاید لازم بود بیشتر متون فرهنگی را ترجمه کنیم و اگر هم می‌خواست اجتماع باشد فرهنگی‌اجتماعی باشد یعنی غلظت و چگالی به سمت بخش فرهنگ بیاید.
البته ما خودمان را مکلف دانستیم ترجمه‌های قبلی هم که هزینه شده بود، تمام و به شکل کاغذی و به تعداد محدود را به شکل فایل‌ها منتشر کنیم. این کار را بیشتر در سال ۹۸ انجام دادیم. در سال ۹۸، ۳۵۶ عنوان کتاب را منتشر کردیم که یا کاغذی بوده یا به‌صورت دیجیتال. البته برای آن‌ها هم گفتیم باید مجوز اداره کتاب را بگیریم که شخصیت کتاب داشته باشد که یک گزارش بی‌هویت نباشد. ۱۹۸ گزارش هم درحال انتشار است. یعنی ۳۵۶ تا تمام شده بود و۱۹۸ تا هم در جریان است. در سال ۹۹، ۲۱۴ عنوان منتشر کردیم که ۱۱۴ عنوان هم در دست بود. درواقع در طول این چهار سال از سال ۹۶ تا ۹۹ در مجموع در تولید داده‌های زیستی که به‌صورت کتاب و گزارش بوده‌است، حدود ۱۰۱۰ عنوان منتشر کردیم که به طور میانگین، سالی ۲۵۲ تا بود و ۵۰۴ تا در دست انتشار داشتیم که میانگین ۱۲۶ تا بود. یعنی به‌طور میانگین ما چهارصد و چند کار در سال تولید کرده‌ایم. به‌نظر من برای پژوهشگاهی در قد و قواره‌ی ما این کار خوبی است. همکاران فرهنگی می‌دانند که تهیه گزارش‌های فرهنگی چه‌قدر کار سخت و سنگینی‌ست. بنابراین تعداد ۱۰۰۰ کتاب و گزارش منتشر شده‌است و روی‌هم با ۱۵۱۴ کار در طول این چهار سال درگیر بودیم. برای اینکه کارهایمان ماندگارتر هم شود، تعدادی از آن‌ها را روی سایت گذاشته‌ایم.
اخیراً کار جدیدی انجام دادیم و کتابخانه دیجیتال راه‌اندازی کرده‌ایم که جزو کارهایی بوده‌است که در یک ماهه گذشته همکاران رونمایی کردند. مجموعه کتاب‌های‌مان می‌تواند روی سایت بروند، کاغذی و حتی فروخته شود و به‌لحاظ مالی هم درآمدی کسب کنند. ما قصد انتفاع هم نداریم و خودمان را مأمور به انتشار پژوهش‌ها و کارهایمان می‌دانیم اما از حدود سال ۹۶ که حدود پانزده میلیون تومان فروش داشتیم، در طی این چهار سال از پانزده میلیون به صد و سی، چهل میلیون تومان رسیده‌است. یعنی حدود ده برابر افزایش‌یافته است. بنابراین‌ست که تعدادی از آثارمان به صورت کاغذی فروخته شود و به مراکز توزیع کتاب برود اما آن‌هایی که عمرشان گذشته‌است یا میزان مخاطب‌شان به‌صورت کاغذی کم است، روی سایت قرار می‌دهیم. تعداد زیادی از همین هزار و چند عنوان روی سیستم رفته‌است تعدادی هم که مربوط به دهه‌های قبل بوده‌است داریم می‌گذاریم که درمجموع چند هزار عنوان کتاب و گزارش می‌شود.
همچنین پژوهش‌ها را نیز از جاهای دیگر ازجمله معاونت‌ها، سازمان‌ها، مراکز خودمان و وزارتخانه جمع می‌کنیم در طی چند روز گذشته من با کلیه‌ی معاونت‌ها، مراکز سازمان‌ها او حتی استان‌ها مکاتبه کردم و درخواست کردم از کتاب و پژوهشی منتشر کرده‌اند یا کتابی داشتند، یک نسخه از آن را برای ما بفرستند که داریم همه اینها را جمع می‌کنیم و یک مرکز آرشیو دیجیتال مطالعات فرهنگی برای پژوهشگاه خودمان و سایر محققان کشور شکل می‌دهیم. به‌نظر من بحث این تولید داده با عنایت به قدرت و توان‌ما دیگران باید نظر دهند که چه نمره‌ای می‌گیرد. ما به‌عنوان یک پژوهشگاه باید مقالات علمی پژوهشی و استاندارد متناسب روابط وزارتخانه داشته باشیم. ما تا سال ۹۶ یک مجله به نام فرهنگ و ارتباطات داشتیم همان‌طور که می‌دانید یک فصلنامه معتبر با درجه یا گرید آ یا الف است. در طی یک‌سال گذشته ما دو مجوز علمی پژوهشی دیگر گرفتیم یکی فصلنامه مطالعات راهبردی هنر و یکی مطالعات راهبردی فرهنگ است. امیدواریم این دو مجوز جدید هم به ما کمک کند تا از نظر توزیع داده موثرتر باشیم و پژوهشگاه به‌عنوان یک مرکز پژوهش فرهنگی، از حیث سطح مقالات علمی پژوهشی هم رونق بگیرد. مجله دیگر هم که علمی ترویجی در نظر گرفته‌ایم که نتایج پژوهش‌ها را منتشر می‌کند این‌هم از کارهای جدید است البته سابقه قدیمی دارد متوقف‌شده بود و حالا دوباره احیا شده‌است. در قسمت بعدی باز نکاتی را توضیح خواهم داد.
یادی از جشنواره پژوهش فرهنگی سال کنیم که دوره‌ی پانزدهم آن بعد از سه سال در دوره مدیریتی شما برگزار شد. این دوره چه تفاوتی با دوره‌های قبل داشت و اینکه آیا تغییری در رویکرد های آن وجود داشته‌است یا خیر؟
همان‌طور که می‌دانید این جشنواره چندسالی متوقف شد و اولین هدفی که ما داشتیم احیای آن جشنواره بود اینکه یک پایگاه و جایگاهی برای بررسی، ارزیابی و درجه‌بندی و معرفی پژوهش‌های فرهنگی وجود داشته باشد و جامعه ما اطلاع داشته باشد که جمعی از محققان که درحال مطالعه هستند چه موضوعاتی را مورد مطالعه قرار داده‌اند و این پژوهش‌ها چه نتایجی و آثاری برای کشور دارد که این بعد از چند سال انجام شد البته ازآنجاکه همایش‌ها باید بعد از دو سه سال فاصله برگزار شود و از طرفی چندسالی فاصله بین همایش‌های فرهنگ‌پژوهی کلی کشور با چیزی که ما داشتیم وجود داشت. چون ما در پژوهشگاه یک جشنواره داخل وزارت ارشاد داشتیم که آن مدنظر ما نبود و می‌خواستیم جشنواره ملی و برای کلیه محققان کشور باشد. اما این نوع جشنواره‌ها چون نیاز دارد فاصله‌ای بیفتد و نمی‌توان پشت سر هم برگزار کرد وقفه‌ای داشتیم و بعد هم به کرونا خوردیم. امید داریم که ما یا دیگران این کار را ادامه دهند حتی به‌صورت مجازی.
این جشنواره تفاوت‌های خاصی از لحاظ تنوع موضوعات داشت اما چون یکی دو سال از آن گذشته‌است نیاز است که مروری بر آن داشته باشم. نمی‌خواهم خیلی در مورد آن توضیح دهم اما چون به همایش اشاره کردید لازم است به این اشاره کنم که پژوهشگاه به‌عنوان مرکز مطالعات فرهنگی وزارتخانه همایش دیگری هم در سال ۹۹ داشته‌است که همایش اندیشه‌های امام بود که با یک سبک جدید بعد از دهه فجر در چند محور هنر، موسیقی و فرهنگ عمومی انجام شد.
در این همایش، مقاله گرفتیم و کارگاه تشکیل دادیم و گزارش‌های کارگروه‌ها ارائه شد و مدیران کل کشور حضور داشتند و در هر زمینه‌ای کارهای اولیه همایش انجام‌شده بود، جزواتی تهیه کرده بودیم، مطالعاتی انجام داده بودیم، اندیشه‌ها و دیدگاه‌های امام را در خصوص هر یک از آن‌ها مثلاً فرهنگی بررسی کرده بودیم تا در کارگاه‌هایی که شکل داده بودیم، بررسی و پخته شود و درعین‌حال چند محقق از بیرون هم آمده بودند که موضوعات را پردازش کردند و خروجی هر یک از کارگروه‌های چهارگانه یا پنج‌گانه آمد و توسط دبیر کارگروه منظم و همراه با راهکار ارائه شد. مثلاً توصیف و تحلیل وضعیت و راه‌کارها از اندیشه امام در حوزه مطبوعات، رسانه‌ها و فضای مجازی، سینما و... برای آینده مشخص شده بود. داوری هم توسط وزیر محترم و حاج سید حسن خمینی که در همایش حضور داشتند و محققان دفتر نشر آثار امام انجام شد. این همایش جزء همایش‌های تقریبا بدیع بود و ما چکیده گزارش‌ها را داریم منتشر می‌کنیم و به‌عنوان ثمره آن همایش دردسترس قرار خواهد گرفت.
سوال بعدی که می‌خواهم از حضورتان بپرسم جزء سوال‌هایی است که در خلال صحبت‌های قبلی اشاره‌ای کوچکی به آن‌ها کردید. مشخصاً سؤالم در مورد کرونا است که بعد از شیوع ویروس چه محدودیت‌هایی این بیماری در اجرای برنامه‌های پژوهشگاه ایجاد کرده و اینکه آیا برنامه‌ای بوده که دچار توقف شده باشد؟ اگر بله، شما چه برنامه‌ای دارید، این برنامه‌ها چه زمانی و با چه تصویری اجرا خواهند شد؟
در قسمت قبلی اشاره کردم که کرونا پیمایش های ما را زمین زد و اگر نمی‌بود، باید سه گزارش کامل از سه پیمایش دیگر یعنی هویت، سبک زندگی و شبکه‌های اجتماعی را می‌داشتیم. پاره‌ای از کارهای ما که باید در استان‌ها انجام می‌شد، متوقف ماند. مثل همان توسعه بخش پژوهش در استان‌ها ما باید شبکه خوب پژوهشی می‌داشتیم البته این شبکه شکل گرفته اما خیلی دقیق‌تر و منسجم‌تر از قبل باید شکل می‌گرفت حتی می‌توانست بخشی از بودجه‌های پیمایش‌های ما اگر قبلاً به مراکز پژوهشی پژوهشگاه می‌رفت، در خود استان توزیع شود و استان‌ها مسئول اجرا باشند از لحاظ مالی هم می‌توانست به وضعیت محققان ما در استان کمک کند امیدوارم هرچه زودتر با رفتن سایه نامیمون کرونا این کارها در استان‌ها شکل بگیرد و با مراکز استانی و محققان استانی ارتباط بهتری بگیریم.
اینها محدودیت‌هایی بود که کرونا برای ما ایجاد کرد. البته محدودیت‌های آن کم بوده مثلاً ما قرار بود به‌صورت دوره‌ای بر اساس نتایج پژوهش‌هایی که انجام داده‌ایم به این استان‌ها برویم و گزارش‌های استانی را ارائه کنیم مثلا از فرهنگ عمومی آن‌ها و مراکز دانشگاهی‌شان با تصویری که از مسائل فرهنگی آن‌جا فراهم کرده‌ایم، ارائه کنیم که به محققان کمک می‌کرد گام‌هایی هم برداشته بودیم و قول‌هایی هم داده بودیم وگزارش‌هایی هم تهیه کرده بودیم و نتایج پژوهش‌هایی که انجام داده بودیم آن‌هایی که آماده‌شده بود متأسفانه از دست رفت. اما کرونا برای ما هم مجالی شد که تحقیقاتی روی کرونا انجام دهیم نظرسنجی‌های پنج‌گانه که انجام دادیم و موج ششم آن را هم بعد از مرداد انجام خواهیم داد درعین‌حال ما دو مجموعه مقاله درمورد کرونا آماده کرده‌ایم که یکی از آن‌ها در سال ۱۳۹۹ آماده شد که شاید حدود چهل مقاله به‌صورت مجموعه‌ای مفصل کرونا را در ابعاد مختلف فرهنگی اجتماعی و حتی تاحدی اقتصادی و آموزشی بررسی کردیم مجدداً یک مجموعه مقاله اخیرا آماده کرده‌ایم که دارد منتشر می‌شود حدود چهل مقاله است که البته تعدادی از آن‌ها جستار است تا تصویر به‌روزی که از کرونا دارند، ارائه دهند.
همچنین همان‌طور که اشاره کردم یک مطالعه کیفی در مورد کرونا با وجود دوازده محور آغاز کرده‌ایم. که هر کدام از این شاخه‌ها به یک موضوع از کرونا می‌پردازد که حدود بیست محقق به آن می‌پردازند. البته یک همایش هم با همکاری سازمان میراث فرهنگی داشتیم که ابعاد فرهنگی اجتماعی و میراث فرهنگی کرونا را بررسی کردیم که با پژوهشگاه میراث فرهنگی همکار اصلی بودیم. کار دیگری هم با همکاری سازمان برنامه و بودجه و مرکز اطلاعات و نوآوری در مورد ابعاد اجتماعی کرونا انجام دادیم که در واقع پژوهشگاه ما تصویر فرهنگی کرونا را در آن همایش در کنار تصویرهایی که محققان حوزه اقتصاد و میراث فرهنگی ارائه می‌دادند، ارائه داد. تقریباً می‌توان گفت شش هفت کار جدی دو کتاب جدی و حدود هشتاد مقاله و نظرسنجی‌هایی که مداوم ادامه دارد و نتایج این نظرسنجی‌ها را هم که به جاهای مختلف ارسال می‌کنیم از جمله برای وزارت بهداشت و کارگروه ستاد مقابله با کرونا که خود من رفتم و ارائه داد‌ام و خیلی هم مورد استفاده قرار گرفته است حتی برای معاونان وزارت بهداشت ارسال کردم تا استفاده کنند و از وضعیت کنونی آن آگاه باشند و اینکه نگاه مردم به کرونا چیست یا در مورد واکسن چه نگاهی دارند و چه تعداد علاقه دارند واکسن بزنند با کسانی که نمی‌خواهند بزنند، دلیلشان چیست، واکسن داخلی و خارجی چه وضعیتی دارد، واکنش مردم به پیک‌های کرونا چیست و ... که ارائه می‌شود و مورداستفاده قرار می‌گیرد. ممکن است نکات ریزتری هم برای کنون انجام داده باشیم ولی به آن‌ها اشاره نمی‌کنم و به کلیات بسنده می‌کنم.
اگر نکته‌ای دیگری در تکمیل مسائل مطرح‌شده وجود دارد که سؤال نشده لطفاً بفرمائید.
خواهش می‌کنم. در توضیح آن که گفتم پژوهشگاه دنبال این است که به‌عنوان یک مرکز پژوهشی مرجع شناخته شود، کارهایی انجام دادیم و تلاش‌هایی کرده‌ایم که به ثمرات آن‌ها نیز اشاره می‌کنم. طبیعتاً مراجع فرهنگی اصلی کشور، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، شورای فرهنگ عمومی یا خود کمیسیون فرهنگی دولت است ما طی دو سال گذشته همکاری مداوم با این مراکز داشتیم. به پاره‌ای از آن‌ها اشاره کردم به آن‌هایی که نگفتم، اشاره می‌کنم. مثلاً برای کمیسیون فرهنگی دولت گزارشی مفصل در مورد سرمایه اجتماعی تهیه کردیم که توصیف وضعیت سرمایه‌ی اجتماعی و مؤلفه‌های آن بود که قریب به ۱۲۰ متن، منبع، ماخذ، پیمایش و گزارش که یا داده محور بود یا تحلیل داشت و تقریبا همون منابعی که محققان ما و مراکز پژوهشی را بررسی کردیم و به پنج محور رسیدیم. محورهای سیاسی و اقتصادی اجتماعی، فرهنگی و حقوقی و قضایی است که اگر قرار شود چگونگی نمره‌های سرمایه اجتماعی، وضعیت و متغیرهای آن مثل اعتماد، امید و... را توضیح دهیم در هر یک از این حوزه‌ها توصیف وضعیت کردیم و تحلیل کرده‌ایم که علت این نمره‌ها چیست و اگر برای مثال نمره اعتماد پایین آمده‌است دلیلش چیست و بعد در گام سوم سازوکارهای ارتقای سرمایه اجتماعی را نیز در همان پنج محور پیشنهاد کردیم.
نزدیک به هشتاد راهکار پیشنهاد کرده‌ایم در گزارش آن را برای هیئت دولت ارائه کردیم. یا برای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گزارشی از وضعیت سرمایه اجتماعی، نشاط و امید کشور با همین سه محور، توصیف و تحلیل وضعیت و ارائه راهکار برای مواردی که فکر می‌کردیم آسیب بود و باید بهبود پیدا می‌کرد، تهیه کرده‌ایم. اینها پاره‌ای از کارها بود که در بخش مرجعیت به آن‌ها رسیده‌ایم. تلاش کردیم در طول این مدت، در نشر داده‌ها دقت و سرعت بیشتری داشته باشیم ما در سه پژوهشکده و یک دفتر طرحهای ملی و پایگاه داده‌ها و پایگاه رصد فرهنگی یعنی در مجموع پنج پایگاه کاری داریم، مجموعه اقداماتی را انجام داده‌ایم. در مجموع سه هزار پروژه فرهنگی انجام داده‌ایم البته هر کتاب یا مقاله‌ای که منتشر کرده‌ایم و هر نشستی که برگزار کرده‌ایم، هر کدام یک پروژه محسوب می‌شود. حدود ۲۶۵ طرح پژوهشی را طی این چهار سال انجام دادیم و ۲۹۰ هم در دست اجرا بوده‌است که جلو آمده‌اند که روی‌هم‌رفته نزدیک به ۶۰۰ پروژه تعریف و عمده آن اجرا شده‌است که تقریبا سالی ۱۴۰ تا می‌شود. حدود ۲۰۰ متن ترجمه انجام داده‌ایم که البته ترجمه را به حداقل رسانده‌ایم. حدود ۱۰۰ گزارش فرهنگی و ۱۰۰ جستارهای یادداشت منتشر کردیم. حدود ۱۴۰ حمایت از رساله‌های دکتری داشتیم که تعدادی از آن‌ها را منتشر کرده‌ایم و تعدادی از آن‌ها را به‌صورت گزارش آورده‌ایم. ۱۴۰ مقاله سفارش دادیم و اعضای هیئت علمی‌مان حدود پنجاه مقاله پژوهشی منتشر کرده‌اند. در طول این چهار سال ۴۵۸ نشست داشتیم تقریباً به طور مسانگین سالی حدود ۱۱۵ می‌شود که برخی سال‌ها بیشتر و بعضی سال‌ها کمتر بود. مثلاً در سال ۹۹، ۱۱۹ نشست داشتیم. این نشست‌ها لزوماً با شرکت تعدادی از محققان انجام می‌شد. در مورد کتاب توضیح دادم که حدود ۱۵۰۰ کتاب و فصلنامه منتشر کرده‌ایم که تقریباً به‌طور میانگین حدود ۲۵۲ تا در هر سال می‌شود که اگر منتشرشده و در حال انتشار را با هم جمع کنیم تقریباً ۳۸۰ تا در سال می‌شود.
در مورد حوزه کلان‌برنامه‌ها تقریباً حدود ۷۰ کار داشتیم. که روی‌هم در طول این چهار سال ۳۲۱۱ برنامه انجام داده‌ایم که به‌طور میانگین سالی ۸۰۲ کار در پژوهشگاه انجام شده‌است. البته اشاره‌ای هم به مسائل مالی بکنم ازنظر انضباط مالی و جذب بودجه‌ها تلاش زیادی کردیم. در دوره‌های قبل پروژه از وزارت کشور می‌گرفتیم و از وزارتخانه کمتر استفاده می‌کردیم ما در طی این چند سال حسب روابط بهتر و حجم کارهای بیشتری که با وزارتخانه انجام دادیم، بودجه بیشتری هم جذب کردیم. همیشه نزدیک به یک و نیم میلیارد طرح اضافه یعنی ظرفیت جذب بیشتر را هم داشتیم. ازجمله طرحهای جامع‌مان طرحی است با عنوان فرهنگ مشاغل فرهنگی که با معاونت توسعه منابع داریم انجام می‌دهیم کار مفصل است که کل مشاغل فرهنگی را دسته‌بندی که آن را با وزارتخانه انجام دادیم و تعدادی پروژه شبیه‌به این داریم که تمام بودجه‌ها را از وزارتخانه جذب کردیم و رقم قابل‌توجهی تحت عنوان ابلاغیه گرفتیم. همان‌طور که اشاره کردم بودجه‌ای برای پایان‌نامه‌ها بود گاهی اوقات ممکن بود برگشت کند اما ما همه آن‌ها را جذب کردیم ما بودجه‌هایی که در بعضی از سال‌ها به خزانه برمی‌گشت، توانستیم به‌تدریج بیشتر جذب کنیم مثلاً سال ۹۸ حدود سه میلیارد بوده در سال ۹۹ نزدیک به پنج و نیم میلیارد بودجه مصوب کردیم.
اگر بخواهیم پارسال و امسال را مقایسه کنیم، علی‌رغم اینکه کرونا بود و جلسات به‌تأخیر افتاد، تا پایان سال ۹۹ توانستیم پنج و نیم میلیارد بودجه جذب کنیم، اما خوشحال هستیم که بگوییم در طول همین چهار ماه گذشته به اندازه‌ای که پارسال طرح تصویب و در سامانه بارگذاری کرده‌ایم کلی جذب فراهم می‌کند. امیدواریم امسال بتوانیم یا پژوهشگاه بتواند تمام بودجه را جذب کند. بنابراین در کنار اینها، کار و پروژه تولید می‌شود. عمده کارهایی که تقبل کرده‌ایم، انجام داده‌ایم. تعدادی از آن‌ها که ناشی از کرونا است متوقف‌شده است اما هرگز کوتاهی نکرده‌ایم و تلاش کرده‌ایم با سرعت انجام دهیم. بنابراین درصد بودجه‌هایی را که برگشت می‌کرد تلاش کردیم به داخل وزارتخانه برگردد و به خزانه برنگردد و برای پروژه‌هایی که با معاونت‌ها انجام می‌دهیم، از بودجه‌ی معاونت‌ها یا سازمان‌هایی که بودجه‌ی مستقل دارند استفاده می‌کنیم که این بودجه را داخل وزارتخانه به چرخش درمی‌آورد و آن را از وزارتخانه بیرون نمی‌برد. ما اعلام کردیم تمام پژوهش‌هایی که از عهده آن برمی‌آییم را انجام می‌دهیم چه پیمایش‌ها، نظرسنجی‌ها و چه تدوین گزارش‌ها. ما جلسات هیأت‌امنا را که قبلاً حتی دو سال یک‌بار تشکیل می‌شد، حداقل سالانه دو بار تشکیل می‌دهیم. آن بودجه‌های سال ۹۹ را هم تصفیه کرده‌ایم، حسابرسی شد و بودجه‌ی ۱۴۰۰مان هم تصویب شد. و در واقع یک نظم ایجاد کردیم.
اشاره کنم ما باید بریم به نقطه‌ی کلیدی و تلاش کنیم پژوهشگاه به‌عنوان یک مرکز فرهنگی اثربخش و تاثیرگذار باشد و کارهایش به کمک محققان و مدیران بیاید، مدیران کشور بتوانند از نتایج پژوهش‌های ما در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی استفاده کنند. از این نظر جلسات زیادی با مراکز مختلف بیرون از وزارتخانه داشتیم، دعوت می‌شویم، حضور پیدا می‌کنیم و گزارش می‌دهیم. اخیراً با مراکز مختلف حجم این ارتباط‌ها و دعوت‌ها خیلی بیشتر شده‌است. مثلاً سه هفته پیش من برای اولین‌بار گزارشی از وضعیت فرهنگی و رصد فرهنگی کشور ارائه کردم و همان‌طور که اشاره کردم یک هفته قبل‌از آن در ستاد نقشه مهندسی فرهنگی کشور گزارش ارائه کردم که معاون اول رییس‌جمهور تعدادی از وزیران و مسئولان بلندپایه ی فرهنگی کشور حضور داشتند.
ارتباطات خوبی با صداوسیما، مراکز اطلاعاتی، وزارت کشور و سایر مراکز فرهنگی برقرار کردیم و گزارش‌های ما تقریباً به دست مسئولان تراز اول کشور می‌رسد بعضاً بازخورد دریافت می‌کنیم من خوشحالم که بگویم تقریباً مورد اقبال هستیم و گزارش‌های ما از لحاظ روشی، علمی، فنون جمع‌آوری داده، تحلیل و ملاحظات روان‌شناختی، که معمولا در بسیاری پروژه‌ها مورد خدشه قرار می‌گیرد و نقطه‌ی ضربه‌پذیر آن‌هاست، خدا رو شکر مورد تایید است. گزارش های ما را می‌پذیرند و می‌پسندند و ایرادات علمی و روش‌شناختی تقریباً بر گزارش‌ها وارد نیست و یا اگر هست بسیار ناچیز است. بنابراین آن مرجعیت و اعتباری که باید پژوهشگاه داشته باشد، به‌تدریج دارد حاصل می‌شود که حاصل زحمات همه‌ی همکاران ماست من فقط دارم گزارش می‌کنم و اینکه می‌گویم به این معنا نیست که من انجام داده‌ام من به‌عنوان نماینده همه همکارانم، هشتاد نفر که داخل پژوهشگاه حضور دارند و آن صد و پنجاه نفر که در بیرون با ما همکاری می‌کنند و همچنین کلیه کسانی که به ما کمک می‌کنند، هستم که در گام اول وزیر محترم آقای دکتر صالحی که از ابتدای کار چه در تصویب برنامه و چه در تخصیص بودجه حامی ما بودند و چه توصیه کردند که با ما همکاری کنند و یا ما را به جاهای مختلف معرفی و از ما پشتیبانی کرده‌اند و عنایت داشته گزارش‌های ما را خوانده و نقد کرده‌اند و به‌طور جزئی و دقیق پاره‌ای از گزارش‌ها را خوانده و در جریان بوده‌اند.
همچنین اعضای هیأت‌امنا پژوهشگاه که تلاش کردند و اعضای شورای پژوهشی پژوهشگاه که ترکیبی از محققان و اعضای داخلی و محققان و اساتید دانشگاه و صاحب‌نظران و صاحب‌منصبان فرهنگی کشور هستند تقریباً عموم پروژه‌هایی که اشاره کردم در پژوهشگاه و شورای‌عالی پژوهش وزارتخانه بررسی شده است. همچنین معاونت‌هایی که مستقیماً با ما همکاری داشتند مثل دفتر مطالعات راهبردی که در بررسی‌ها خیلی به ما کمک کردند یا معاونت توسعه مدیریت که در تخصیص به‌موقع بودجه کمک کرده است. همه این کارها کمک کردند تا این گزارش که من الان ارائه کردم، تحقق یابد و من می‌توانم بگویم به نوعی سخن‌گوی همکارانم برای بیان زحمات آن‌ها هستم.
به‌هرحال امیدوارم بتوانیم یا در واقع این پژوهشگاه بتواند گزارش‌های بیشتری تهیه کند، تولیدات بیشتر و گزارش‌های روندی بیش تری تولید و برای آینده پیشنهادات بیشتری ارائه کند ما در نظر داریم یا درواقع پژوهشگاه در نظر دارد باب مطالعات آینده‌پژوهانه را هم باز کند که تقریباً داریم به‌عنوان یک رویکرد جدی وارد این فضا می‌شویم و در کنار آن بهره سیاستی که آن را رونق می‌دهیم و در حال تحول است، بتوانیم کارهای آینده‌پژوهانه را هم در کنار آن قرار دهیم و کارهای کیفی را به‌عنوان رویکرد جدید رونق و توسعه دهیم. اگر کرونا ادامه داشته باشد، ناچاریم بیشتر به سمت مطالعات کیفی برویم.
لازم است پژوهشگاه وجه اندیشکده‌ای‌اش را هم تقویت کند و با برپایی جلسات، نشست‌ها، گزارش‌های تحلیلی، تهیه گزارش‌های سیاستی و مدیریتی و ثانویه از پروژه‌ها که من دیگر ریز اشاره نکردم که در قسمت پردازش داده‌ها و تحلیل آن‌ها بابی بنام بخش تحلیل گزارش‌های تحلیلی مدیریتی و سیاستی که تولید می‌شود، داشته باشد. شما در مورد گزارش‌های سیاستی ازین سوال کردید که من فراموش کردم توضیح دهم ما در پژوهشکده‌های مان در طول سال گزارش‌های سیاستی و مدیریتی تولید می‌شود و به‌صورت جزوات کوچک برای معاونت‌ها ارسال می‌شود که کمک‌کننده است. این هم جزو مواردی است که باید برای بهبود وضعیت وزارتخانه در حوزه‌های مختلف تقویت شود و رونق بگیرد و بخش تحلیلی قوی شود.
بخش دیگر هم که ما دیر شروع کردیم و بعد هم به ویروس کرونا خوردیم، بخش بین‌المللی ما بود. تلاش‌هایی کردیم و داشتیم شروع می‌کردیم که به مانع کرونا خوردیم. شروع‌مان به این صورت بود که از درون وزارتخانه شروع کردیم با سازمان فرهنگ و ارتباطات جلساتی برپا کردیم و یکسری کارهای ترجمه‌ای کردیم و شاخص‌های فرهنگی را مشخص کردیم. حتی می‌خواستیم سایت‌مان را چندزبانه کنیم. الان انگلیسی را داریم و می‌خواستیم عربی را برای حضور در نشست‌های منطقه‌ای اضافه کنیم. همچنین می‌خواستیم بحث ایران فرهنگی در آسیای میانه مثلاً کشورهای افغانستان و تاجیکستان را داشته باشیم ولی متأسفانه به مانع خوردیم و کارها متوقف شد. تعدادی نشست انجام دادیم با رایزنی‌های فرهنگی کار را شروع کردیم اما چون این وجه باید فارغ از این بحران‌های جهانی بر پا شود، با مانع روبرو شد اما امیدوارم پژوهشگاه بتواند به این بخش بین‌المللی هم بپردازد و رونق دهد.
البته در اینکه ما بتوانیم محققان حوزه فرهنگی را هم کنار هم جمع کنیم مد نظرمان بوده که با مراکز فرهنگی و پژوهشی شروع کردیم اما لازم است اهتمام بیشتری داشته‌باشیم تا بتوانیم اطلاعات همه محققان فرهنگی را جمع کنیم و از آن استفاده کنیم و ارتباطاتی هم در کنار ارتباطاتی که با سازمان‌ها و نهادها داریم با افراد و محققانی که در تشکل‌ها نیستند، هم داشته باشیم که این‌هم جزء کارهایی است که باید به‌عنوان فعالیت‌های آتی مان انجام دهیم.
كرونا؛ گسل فرديت و جامعه
چشم‌اندازهای امید اجتماعی
تاب‌آوری غزه؛ الگوی مقاومت فرهنگی
«نظام مسائل ژورنالیسم در ایران» بررسی می‌شود
نشست تخصصی «نظام مسائل روابط عمومی در ایران» برگزار می‌شود
