جریانشناسی هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی
معرفی کتابهای برگزیده شانزدهمین جشنواره بینالمللی پژوهش فرهنگی-2طرح پژوهشی «جریانشناسی هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی در پژوهشهای تولیدشده» با مطالعه موردی کشورهای منتخب: انگلستان، آلمان، آمريکا و فرانسه) اثر پژوهشی زهرا عبداله (دانشآموخته دکتری پژوهش هنر) است که در شانزدهمین جشنواره پژوهش فرهنگی به عنوان اثر برگزیده در گروه هنر معرفی شد.
این پژوهش جامعۀ هنری را در جهت تنظیم سازوکارهای تولید و مصرف هنر و همچنین اصلاح و تعدیل دیپلماسی های هنری و فرهنگی در هر دو عرصۀ ملی و جهانی یاری میرساند.
پژوهشگر این اثر با بیان اینکه همه شئون زندگی اجتماعی معاصر در ایران از چالش اساسی زندگی دینمدارانه در جهانی که الگوهای سکولار بر آن حاکماند متأثر گشته است؛ بر این نظر است که هنر معاصر ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ از اینرو جامعه هنری ایران به منظور حفظ کیان و بنیاد آینده هنر، ملزم به حضوری مؤثر و در عین حال متأثر از رابطة میان سنت و فرهنگ ایرانی با واقعیت جاری در هنر مدرن و معاصر جهانی است.
به استناد این پژوهش بهطور قطع جامعه بینالملل بهعنوان یکی از متغیرهای اساسی در این رابطه، نقشی بهسزا داشته و آگاهی از کمّوکیف گرایشها و دیدگاههای اندیشمندان خارج از کشور، کیفیت این حضور را دستخوش تغییر مینماید. این در حالی است که اطلاع چندانی از این شاکله در دسترس نیست و هنرمندان ایرانی، کمتر خود را از منظر انتقادی پژوهشگران برونمرزی نگریستهاند.
این طرح در پاسخ به این ضرورت، به جریانشناسی مطالعات انجامشده در چهار کشور آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان دربارۀ هنر پساانقلاب اسلامی پرداخته است.
بدین منظور، 54 متن از میان مقالهها، کتابها، رسالهها و پایاننامههایی که مؤلف آنها بهنوعی به مراکز تحقیقاتی یا دانشگاهیِ یکی از چهار کشور مزبور وابسته باشد انتخاب و با روش فراترکیب بررسی شدهاند. در فرایند تحلیل، متون از منظر دیدگاه در چهار محور صوری (ویژگیهای فرمی یا محتوایی)، کارکردی کنشی (مؤلفههای بازنمایی و بیانگری هنری)، پارادایمی (نحلهها و مکاتب هنری)، و گفتمانی (گفتمانهای غالب هنری) بررسی شدهاند. این متون از منظر رهیافت در سه دسته نظریه هنری، نظریه انتقادی، و نظریه اجتماعی قرار گرفتند که عمدتاً به بررسی کلیشهسازی زیباشناختی، هویتهای تجویزی، و گسست اجتماعی و سَرخوردگی فرهنگی پرداختهاند.
از رهگذر تحلیل این متون، چهار مضمون اصلیِ «هویت»، «معاصریت»، «ایدئولوژی»، و «جنسیت» استخراج شده و در نهایت، سه جریان عمدۀ «بررسی ابعاد و چالشهای تجربۀ هنری در ایران پساانقلاب»، «ارزیابی تأثیرات نهادینهسازی در هنر پساانقلاب» و «واکاوی تجارب جنسیتی در هنر پساانقلاب» شناسایی شده است.
زهرا عبداله متولد 1351 شهر تهران، دارای دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی است. ایشان دورة کارشناسی خود را در رشتة مهندسی کامپیوتر در دانشگاه شهید بهشتی و در ادامه، دورة کارشناسی ارشد را در رشتة پژوهش هنر با رتبه اول و دورة دکترا را با رتبه ممتاز در سال 1394 در دانشگاههای الزهرا و شاهد به پایان رساند. وی پس از فراغت از تحصیل به مدت 6 سال پژوهشگر گروه هنرهای تجسمی پژوهشکدة هنر پژوهشگاه فرهنگ، هنر، و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. تدریس در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد، انجام چندین طرح پژوهشی، سخنرانی در نشستهای علمی، عضویت در کمیتهها و شوراهای علمی و پژوهشی، داوری مجلات داخلی و خارجی، و دبیری بیش از 20 نشست تخصصی در زمینه هنر از دیگر فعالیتهای آموزشی و پژوهشی ایشان است.
حوزههای پژوهشی این پژوهشگر بهطور خاص هنرهای اسلامی و ایران است و در این حوزه ها 11 مقالة فارسی در مجلات معتبر ایران و 6 مقالة انگلیسی در مجلات معتبر بینالمللی به چاپ رسانده اند. عناوین کتابهای تألیفی ایشان عبارت است از : «تا خداوند معراجها، واکاوی ماهوی معراج در نگاشتهها و نگارهها»، «هنر ما از نگاه آنها»، و «نورهای رنگی و رنگهای نورانی، تأملی در نگارگری ایران قرون میانه».وی همچنین ترجمة 6 مقاله و 3 کتاب با عناوین «نماد و سرنمون، پژوهشی در معنای وجود»، «تعامل پدیدارشناسی، علوم اجتماعی و هنرها»، و «هنردرمانی» را در کارنامة پژوهشی خود دارد.