کتاب «شخصیت  فرد عراقی» که اساس و پایه آثار بعدی جامعه‌شناسی علی الوردی محسوب می‌شود، ابتدا  به صورت یک سخنرانی بود که در سال ۱۹۵۱ در بغداد ایراد کرد و سپس آن را به صورت  کتابی مستقل در همان سال به چاپ رساند و تاکنون دهها بار تجدید چاپ و به زبانهای  مختلف اروپایی ترجمه شده است.
کتاب «شخصیت  فرد عراقی» به دو بخش تقسیم می‌شود. بخش نخست به بررسی شخصیت انسان‌ها به طور کلی  و بخش دوم آن به شخصیت فرد عراقی اختصاص دارد. او در توجیه این تقسیم‌بندی می‌گوید  که او نمی‌توانست شخصیت عراقی‌ها را بررسی عمیق کند اگر ابتدا شخصیت بشری را با  کمی جزئیات مورد بررسی ژرف قرار ندهد. او در این کتاب به تاثیر اخلاط چهارگانه و  نقش آنها در ترسیم ویژگی‌های شخصیت انسانی اشاره می‌کند. آنگاه شخصیت عراقی و  عوامل تشکیل دهنده آن را از سه جنبه تمدنی، اجتماعی و روانی مورد بررسی قرار می‌دهد  و آنگاه به سه مبحث مهم مرتبط به شخصیت عراقی یعنی تضاد و دوگانگی شخصیت اجتماعی،  کشمکش میان بدویت و مدنیت و سرانجام ناهنجاری‌های اجتماعی می‌پردازد.

بررسی‌های  علی الوردی درباره شخصیت انسان عراقی، یکی از مهم‌ترین پژوهش‌های صورت گرفته در  نوع خود به شمار می‌رود و می‌تواند به مانند الگویی در مطالعه سایر مناطق  خاورمیانه به کار رود. او شخصیت انسان عراقی را به عنوان یک شخصیت دو وجهی مورد  مطالعه قرار داد که هم‌زمان ارزش‌ها و اعتقادات صحرانشینی و شهرنشینی را یکجا  داراست.