نشست «هنر در عصر کرونا؛ امکان‌سنجی برگزاری رویدادهای دوسالانه در فضای مجازی در دوران کرونا با تأکید بر هنر نگارگری» از سلسله نشست‌های همایش بین‌المللی پیامدهای فرهنگی و اجتماعی کرونا با حضور حبیب‌الله صادقی (نگارگر، عضو هیات علمی گروه هنرهای اسلامی دانشگاه شاهد، دبیر ششمین دوره دوسالانه نگارگری و رئیس اسبق موزه هنرهای معاصر) و فرزانه فرشیدنیک (عضو گروه هنرهای تجسمی و سنتی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، پژوهشگر حوزه هنر و بحران)، دوشنبه ۱۳ بهمن ۱۳۹۹ با دبیری مصطفی اسدزاده (عضو پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و دبیر اجرایی همایش) به صورت برخط برگزار ‌شد.

حبیب‌الله صادقی در این برنامه، از برگزاری یازدهمین دوره دوسالانه نگارگری در سال ۱۴۰۰ خبر داد و گفت: قرار است فرهنگستان هنر با همکاری دانشگاه استاد محمود فرشچیان، دوسالانه‌ای را با عنوان «یکصد سال نگارگری معاصر ایران» برگزار کند. قطعاً این یک ابتکار هوشمندانه است که با همکاری این دو مرکز انجام می‌شود و بنده دبیر آن هستم و مطمئنم که این رویداد بزرگ، جایگاه هنر رسا، فاخر و معاصر نگارگری را حفظ خواهد کرد. ما جلسات اولیه آن را برگزار کرده‌ایم و فکر می‌کنم تا اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰، گروه‌های علمی آن شناخته شوند. امیدوارم بتوانیم از این طریق، این هنر ارزشمند را با یک کیفیت جهانی و بین‌المللی به دنیا معرفی کنیم.

عضو هیات‌علمی گروه هنرهای اسلامی دانشگاه شاهد، محدودیت‌های کرونایی را مختص هنرهای جمعی دانست و بیان کرد: ما در هنرهای جمعی مثل تئاتر، کنسرت و یا پدیده‌های سینمایی، شاهد ایجاد محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا هستیم اما در هنرهای فردی، اتفاقاً یک نگاه جامع‌نگر و کوشش و جهد بسیار بزرگی در آثار هنرمندان معاصر هنرهای تجسمی و نگارگری شاهد هستیم که در این شرایط دلهره‌آور و محدودکننده بسیار کار ارزشمندی بود که نشان از تلاش جامعه هنری در این شرایط داشت و من مطمئن هستم آثاری که در این یک سال خلق شد، در این ۴۰ سال پس از پیروزی انقلاب اسلمی، بسیار آثار خلاقانه و فاخر بود. بنابراین این یک سال، دوره خاموشی و فترت نبود؛ عیناً دوره عزت، بازخوانی، نشاط و سربلندی در این عرصه هنری بود.

دبیر ششمین دوره دوسالانه نگارگری درباره امکان برگزاری دوسالانه نگارگری به صورت مجازی عنوان کرد: بنده به این وضعیت پیش آمده ناشی از استفاده از فضای مجازی نقد دارم. استفاده از فضای مجازی شاید برای کارهای پژوهشی امکان‌پذیر باشد اما در زمینه آموزش نگارگری امکان آن وجود ندارد. به عبارت دیگر برای آموزش نقل به نقل و سینه به سینه و رابطه‌ استاد-شاگردی که استاد، آموزه‌ها و باورهایش را در یک روایت خلاقانه، مهربانانه و پدرانه و منصفانه ارائه می‌کند، هیچ جایگزینی وجود ندارد. درباره برگزاری مجازی دوسالانه هم باید آن را طوری مدیریت کنیم که آسیب نبینیم. تلاش‌هایی که هنرمندان ایرانی انجام داده‌اند، باتوجه به انتظاراتی که جهانیان از معرفت و اقلیم‌شناسی و بوم‌شناسی و زمینه فرهنگی ایران دارند، می‌توانیم آثار زیبای هنرمندان که در این عرصه خلق شده را، به عنوان یک تحفه جهانی در معرض دید جهانیان قرار دهیم.

فرزانه فرشیدنیک هم با تعریف دوسالانه‌ها به رویدادهایی با هدف معرفی ظرفیت و توانایی هنرمندان در بازه زمانی دوساله، درباره این رویداد آسیب‌شناسی مختصری داشت و تصریح کرد: ما از سال 95 تاکنون، دچار وقفه‌ای در برگزاری این رویداد شدیم که دلایل مختلفی در آن دخیل بوده است. ازجمله مهم‌ترین مشکلات این عرصه، مشکل بودجه و تأمین اعتبارات است. تغییرات مدیران و دبیران و نیز سیاستگذاری‌های آن، از دیگر مشکلاتی‌ست که می‌توان برای آن برشمرد. ضعف انجمن نگارگری و عدم مطالبه‌گری آن، ضعف در معرفی سیستم داوری، عدم استفاده حداکثری از ظرفیت هنرمندان سراسر کشور، مشکل ارسال آثار به این دوسالانه و ملی بودن آن برخلاف اغلب دوسالانه‌های دنیا که بین‌المللی هستند، از مشکلات دیگر این عرصه است.

عضو گروه هنرهای تجسمی و سنتی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات درباره آثار کرونا  بر این رویداد هنری، به چالش‌ها و فرصت‌های آن اشاره و خاطرنشان کرد: ازجمله چالش‌هایی که بعد از شیوع کرونا در این عرصه به وجود آمد، فاصله‌گذاری‌ها و قرنطینه بود که موزه‌ها و مراکز عرضه آثار هنری را به تعطیلی کشاند که دوسالانه‌ها هم جزء آن بودند. اما درباره فرصت‌های پیش‌آمده باید به پلتفرم‌ها و عرضه‌های مختلف مجازی آثار هنری که قبل از کرونا هم به نوعی تجربه شده بود، اشاره کنم که بعد از شیوع کرونا، به اصلی‌ترین عرصه ارائه آثار هنری  تبدیل شدند. این درست است که بحث آموزش نگارگری چیزی نیست که بتوان آن را از طریق فضای مجازی انجام داد اما باتوجه به اینکه در هر دوره، بخش زیادی از بودجه این دوسالانه‌ها، صرف اجاره مکانی برای برگزاری آن می‌شد، در این شرایط، این هزینه کلان و اضافی برداشته شده و ما می‌توانیم مبلغ آن را صرف موارد دیگر ازجمله افزایش تعداد داوران و دستمزد آن‌ها، افزایش تقدیر از پیشکسوتان و موارد دیگر کنیم. 

مشکل دیگر در این دوسالانه‌ها، مشکل حمل و نقل آثار فاخر هنرمندان بود که هنرمندان شهرستانی در آن دچار چالش بودند که درصورت برگزاری مجازی این رویداد، این مشکل هم برطرف خواهد شد و هنرمندان خواهند توانست از اقصی نقاط ایران، در آن شرکت و آثار خود را ارائه نمایند.

 از موارد دیگر این است که ما تاکنون تجربه برگزاری بین‌المللی این رویداد را نداشته‌ایم درصورتی که هم متقاضی برای آن وجود دارد و هم علاقه‌مندان بسیاری از خارج از ایران که می‌توانیم در این شرایط، از فرصت پیش آمده بهره بگیریم و این رویداد هنری را بدون صرف بودجه کلان، به شکل بین‌المللی برگزار کنیم.

فرشیدنیک در جمع‌بندی سخنان خود منافع برگزاری مجازی دوسالانه نگارگری را بیشتر از مضرات آن دانست و تأکید کرد: باید از وقفه برگزاری دوسالانه تا حد امکان جلوگیری کنیم چون این وقفه‌ها اول از همه، باعث دلسردی هنرمندان می‌شود. بنابراین حتی اگر امکان برگزاری آن به شکل حداقلی هم باشد، امکان ایجاد آن شور و شوق در هنرمند وجود دارد که با یک دلگرمی کار خود را انجام دهد و مهم‌تر از همه اینکه باتوجه به رقابت کشورهای حاشیه خلیج فارس با ایران و امکان جذب هنرمندان برجسته ما به آن‌ها، این امکان از آن‌ها سلب می‌شود.

گزارش از: فریبا رضایی