کتاب «نظام جهانی مدرن»، اثر معروف امانوئل والرشتاین، جامعه‌شناس و نظریه‌پرداز بزرگ قرن۲۱، که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ترجمه شده است، از سوی انتشارات پژوهشگاه منتشر شد.

نظریه «نظام جهانی» که تاکنون به ۹ زبان زنده دنیا ترجمه شده است، از اهمیت مهمی برخوردار است. با کمک این نظریه می‌توان تغییر و تحولات تاریخی و اجتماعی را در کشورهای مختلف جهان و نیز فرآیندهای توسعه اجتماعی و اقتصادی را در جهان معاصر درک و تحلیل کرد.

به نظر والرشتاین، در نظام نوین جهانی، هژمونی اقتصادی اهمیت بیشتری از هژمونی سیاسی و نظامی دارد و تسلط قدرت‌های جهانی کنونی را باید بر اساس ظرفیت‌ها و راهبردهای اقتصادی آنان توضیح داد.

از دیدگاه والرشتاین، نظام جهانی یک نظام اجتماعی است که مرزها، ساختارها، گروه‌های عضو، قواعد مشروعیت و انسجام دارد و آنچه یک نظام اجتماعی را مشخص می‌سازد این واقعیت است که حیات درون آن تا حد زیادی بی‌نیاز از برون است و نیروهای پویش‌آفرینِ توسعه آن تا حد زیادی درونی هستند. او مدعی است که بیشتر موجودیت‌هایی که معمولاً به‌ عنوان نظام اجتماعی تعریف می‌شوند نظیر قبیله‌ها، اجتماعات و دولت- ملت‌ها، در واقع نظام‌های تامّی نیستند. بلکه تنها نظام‌های اجتماعی واقعی، نظام‌های جهانی هستند که با این واقعیت تعریف می‌شوند که بی‌نیازی شان از برون، به ‌عنوان یک موجودیت اقتصادی- مادی، بر یک تقسیم ‌کار گسترده استوار بوده و در درون خود دارای کثرتی از فرهنگ‌ها هستند.

به تعبیر والرشتاین، در یک اقتصاد جهانی، معمولاً ساختار سیاسی، فرهنگ را با موقعیت فضایی پیوند می‌زند. زیرا در یک اقتصاد جهانی نخستین نقطه‌ فشار سیاسی در دسترس گروه‌ها، ساختار دولتی- محلی (ملی) است. همگن‌سازی فرهنگی معمولاً به منافع گروه‌های کلیدی خدمت می‌کند و فشارها زمینه را برای ایجاد هویت‌های فرهنگی- ملی فراهم می‌آورند.

تهیه و درج خبر: مصطفی اسدزاده