نشست تخصصی «درآمدی بر چیستی امنیت  فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران» با حضور دکتر توحید محرمی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، چهارشنبه ۲۵ مهر ۱۳۹۷ در این پژوهشگاه برگزار ‌‏شد. دکتر محرمی در ابتدای سخنان خود به دلایل انتخاب این عنوان برای پژوهش خود اشاره کرد و گفت: این موضوع تلفیقی از دو حوزه بزرگ «امنیت» و «فرهنگ» است و لازم است که با احتیاط وارد این مبحث شویم که حرف درست و صحیح از آن استخراج شود تا مقدمه و راهکاری برای عمل و اقدام قرار گیرد.

دکتر محرمی گفت: تصور دقیقی از امنیت وجود ندارد و یکی از دلایل عدم رشد آن در سازمان‌ها و مراکز دانشگاهی در کشور ما همین مسأله است. تصور صحیح آن است که بدانیم امنیت فرهنگی، دانش تشخیص، تطبیق و پیشگیری از ناهنجاری‌ها و ضدارزش‌ها را به‌همراه دارد. وی بااشاره به اینکه هدف از برگزاری این نشست‌ها، فرهنگی کردن امنیت است، گفت: امنیت، بستر ظهور و بالندگی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها بوده و ناامنی آغاز افول جامعه است. رمز ماندگاری هویت و توسعه و گسترش فرهنگی در گرو حفظ و ارتقای امنیت فرهنگی است.

این پژوهشگر، «کارایی»، «قدرت نفوذ» و «اشاعه عناصر فرهنگی به جوامع دیگر» را ازجمله ویژگی‌های مهم امنیت مقتدرانه دانست و افزود: امروزه حساسیت‌های فرهنگی و هویتی کشورها بسیار جدی شده است که اغلب آن‌ها جنبه امنیتی دارد. وی خاطر نشان کرد: در جمهوری اسلامی ایران به‌رغم تحقیقاتی که در مورد ابعاد مختلف امنیت شده، به امنیت فرهنگی کمتر توجه شده است. توجه به مسائلی همانند تهاجم‌ فرهنگی و رفتارهای تخاصمی برخی دولت‌ها، فرصتی را برای بازخوانی و ایجاد شاخصه‌های لازم برای امنیت فرهنگی ایجاد کرده است. پیشرفت و توسعه همه‌جانبه جمهوری اسلامی ایران نیازمند شناخت مناسب از تحولات فرهنگی است که بتواند ضمن کاستن از جنبه‌های سلبی و تهدیدات، شرایط لازم برای بهره‌برداری بهینه و هدفمند از ظرفیت‌های فرهنگی کشور را فراهم کند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات تصریح کرد: گسترش روزافزون بیداری اسلامی در جهان حاضر به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، فرصت‌سازی و تأثیر بیش از پیش مزیت نسبی انقلاب اسلامی و فرهنگ تشیع و تهدیدزدایی از آن را فراهم می‌کند.

دکتر محرمی سپس امنیت فرهنگی را شامل بقای الگوهای سنتی، زبان، فرهنگ، پیوستگی، هویت و آداب و رسوم دینی و همچنین حفظ راه و روش زندگی قابل پذیرش برای همه مردم و مطابق با آرزوها و خواسته‌های مشروع شهروندان دانست و گفت: امنیت فرهنگی صرفاً از طریق نبود تهدید محقق نمی‌شود و چون امنیت فرهنگی مفهومی ایجابی است، از دیگر حوزه‌های مطالعات امنیتی که بر مفاهیم سلبی استوارند متمایز می‌شود و از طریق مراقبت‌های فعال یک فرهنگ و ارتقای شرایط لازم برای رشد و توسعه سازگاری‌های آن حاصل می‌شود. بنابراین امنیت فرهنگی عبارت است از: شرایطی که یک ملت بتواند ضمن حفظ هویت فرهنگی خویش، با رفع تهدیدات و موانع بشری مسیر تکاملی خود را بپیماید و به اعتبار و حیثیت خود بیفزاید. از این‌رو کارویژه اصلی امینت فرهنگی، حفاظت و حراست از عناصر و مولفه‌های فرهنگی نظیر ارزش‌ها، هنجارها، هویت و... در برابر تهدیدها و تهاجم فرهنگی است.

او در ادامه با طرح این سوال که امنیت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران چیست و چه چالش‌هایی را دارد؟ اظهار داشت: برای فهم امنیت فرهنگی و مرجعیت آن در جمهوری اسلامی ایران، ناگزیر از پرداختن به آراء و اندیشه‌های امام خمینی بنیانگذار نظام هستیم. بیشترین تأکید امام خمینی بر بعد هویت فرهنگی برای حفظ و ارتقای امنیت است. یکی از گفتمان‌های اصلی انقلاب اسلامی، بازگشت به اصل خویشتن«هویت ملی» است که با اندیشه دینی نسبت نزدیکی پیدا می‌کند. در حوزه فرهنگی، جامعه ایرانی می‌بایست نقطه آرمانی خود را براساس رشد و تعالی که منبعث از آموزه‌های دینی و فرهنگی اسلامی است، طراحی نماید. پس چنانچه تهدیدی نظامی، اقتصادی و... بتواند خود را به سطح تهدید هویت ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران برساند، آن تهدید را می‌توان یک تهدید امنیتی محض دانست. دکتر محرمی در بخش پایانی اظهارات خود افزود: امنیت فرهنگی هویت جمهوری اسلامی ایران و رفع تهدیدات، با شناخت، کنترل، کاهش و یا امحای آن‌ها و به معنای موسع حفظ عوامل قوت و فرصت و یا افزایش آن‌ها صورت می‌پذیرد.

گزارش از: فریبا رضایی