نشست علمي «جشنواره فيلم فجر؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» دوشنبه اول بهمن ۱۳۹۷، با حضور مهرزاد دانش و كيوان كثيريان، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

این نشست باتوجه به نزدیک شدن به ایام دهه فجر و آغاز رویدادها در این دهه و به‌ویژه به مناسبت سی و هفتمین سال برگزاری جشنواره فیلم فجر، در این پژوهشگاه تدارک دیده شد. در این جلسه مهمانان در سه بخش، درباره «هویت و ماهیت جشنواره فیلم فجر در طول 37 سال»، «تأثیرگذاری جشنواره فیلم فجر بر سینمای ایران» و «سیاست‌گذاری‌ها و آیین‌نامه‌های جشنواره فیلم فجر و هم‎چنین ارائه راهکارها در جهت رفع مشکلات آن» به ایراد سخن پرداختند.

در ابتدا مهرزاد دانش؛ منتقد و كارشناس سينما و مدير كل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، در رابطه با ماهیت جشنواره فیلم فجر گفت: یکی از ابزارهای احیای سینمای ایران بعد از انقلاب اسلامی، باتوجه به فضای مغشوش و در حال تأسیس بعد انقلاب که سینما در آن گم شده بود، جشنواره فیلم فجر بود. او ادامه داد: اما اگر از زاویه دیگری بخواهیم به این حوزه نگاه کنیم، جشنواره فیلم فجر یک چهره ژانوسی( اسطوره و خدای معروف یونان باستان) دارد که شامل دو چهره است؛ یک چهره متناسب با کارکردهای مثبت سینما بوده که در این زمینه توانسته نقش مثبت خود را ایفا کند، اما چهره دیگر، چهره پنهان و پشت جشنواره است که اخلال‌ها و اختلال‌هایی را در مسیر تناسب‌سازی در سینمای ایران به‌وجود آورده است.

دانش علت این دوگانگی در ماهیت جشنواره را ناشی از روند بعد از انقلاب اسلامی دانست و اظهار داشت: ما بعد از انقلاب اسلامی و از آن زمان تاکنون، از مرحله تأسیس به مرحله تثبیت رسیده‌ایم ولی جشنواره فیلم فجر بین دوران تأسیس و تثبیت معلق مانده است. وی افزود: این فقدان مرزبندی در هویت جشنواره در حال حاضر معضل اساسی آن است که باعث شده نوسان و بلاتکلیفی در نگاه به اهداف جشنواره وجود داشته باشد. این منتقد سینما خاطرنشان کرد: جشنواره فیلم فجر در سال‌های اخیر از بعد هنری و فرهنگی خود دور شده و به بعد سیاسی نزدیک‌تر شده است که این مسأله برای جشنواره یک معضل جدی محسوب می‌شود.

مهرزاد دانش به کارکردهای مثبت جشنواره فیلم فجر نیز اشاره کرد و «رقابت بین فیلم‌ها»، «مرور یک سال سینمای ایران»، «همایش بزرگ سینمایی» و «در مرکز توجه قرار گرفتن سینما در این مدت» را ازجمله آن‌ها دانست.

در ادامه این نشست، کیوان کثیریان؛ منتقد و کارشناس سینما به ایراد سخن پرداخت و گفت: کارکرد مهم جشنواره فیلم فجر بعد انقلاب این بود که توانست سینما را برای کشور حفظ و احیا کند و مانع از حذف سینما از دایره امور کشور شود، اما در ادامه، سیاست‌های اتخاذی جشنواره، باعث تغییر ماهیت آن شد. وی تصریح کرد: در حال حاضر ماهیت جشنواره فیلم فجر به لحاظ اینکه «جشن» است یا «جشنواره» مشخص نیست. این منتقد و کارشناس سینما ادامه داد: در دهه 60 جشنواره کمی هدفمند بود و مدیران سینمایی می‌دانستند که چه چیزی می‌خواهند و اینکه قرار است این جشنواره روی سینما چه تأثیری بگذارد ولی در حال حاضر این اتفاق نمی‌افتد؛ هدف برگزاری جشنواره مشخص نیست؛ کارکرد جشنواره گم شده و هدفگذاری آن تغییر کرده است.

کثیریان در ادامه به جنبه مثبت جشنواره در مقایسه با جشنواره‌های دیگر دنیا اشاره و بیان کرد: جشنواره‌های دیگر دنیا بیش از چند دوره برگزار نمی‌شوند اما جشنواره فیلم فجر از این حیث، یک سرمایه مهم ملی محسوب می‌شود. این جشنواره یک هم‌اندیشی و هم‌نشینی ۳۷ ساله است و این دستاورد بزرگی است، نگاه آسیب‌شناسانه ما به آن نیز نشان‌دهنده علاقه به این جشنواره ملی است.

کیوان کثیریان کارشناس و منتقد سینما در پایان تصریح کرد: محدودیت‌های ناشی از انقلاب اسلامی در مقایسه با دوران قبل انقلاب، منجربه تولید فیلم‌هایی با حذف پاره‌ای از جذابیت‌های ظاهری(جنس زن و...)، با مضامین اخلاق، خانواده و ... شد که این «خود بودن» در این فیلم‌ها برای جشنواره‌های دیگر دنیا جالب بود. در واقع جشنواره بود که این آدرس و خط را می‌داد و این کار جهت سینمای ایران را مشخص می‌کرد ولی در حال حاضر این ذائقه وجود ندارد. وی اضافه کرد: جشنواره امروز سبدی است که بحث ارزشی آن پررنگ است. درحالی‌که باید به سمتی می‌رفت که همان ذائقه پررنگ و پررنگ‌تر شود. کثیریان گفت: «خودبودن» سینمای ایران همان ذائقه‌ای است که برای آن تعریف کردیم. زمانی ذائقه فیلمساز و ذائقه جشنواره همسان بود ولی امروز اینگونه نیست. امروز، جشنواره تابع فیلمسازها و فضای عمومی جامعه قرار گرفته است.

گزارش از: فریبا رضایی

گزارش تصویری