نشست علمي «نظام درجه‌بندی سنی در اکران فیلم‌های سینمایی» شنبه ۱۲ مرداد ۹۸ با حضور دکتر عبدالله بیچرانلو (عضو هیأت‌علمی گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران) و کیوان کثیریان (کارشناس و منتقد سینما) در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

در ابتدای این نشست عبدالله بیچرانلو به نظام درجه‌بندی سنی در تمامی عرصه‌ها اشاره کرد و گفت: رده‌بندی سنی فقط در حوزه سینما انجام نمی‌شود، بلکه در حوزه متریال و یا محتواهایی که به‌طور کلی عامه‌پسند هستند، صورت می‌گیرد. بسیاری از کشورها «برنامه‎های تلویزیونی» و «بازی‌های رایانه‌ای» خود را رده‌بندی سنی می‌کنند. انگلستان از پیشگامان این عرصه بوده که تقریباً از سال ۱۹۱۲ سانسور و ممیزی در سینما را شروع کردند که بعد منجربه رده‌بندی سنی شد. علت انجام این کار نیز یکی هراس اخلاقی برای نوجوانان و کودکان و بعضاً زنان و دیگری دغدغه‌های تربیتی بوده است. در واقع این عملکرد انگلستان فقط منحصر به سینما نیست، امروز نیز این رویکرد را می‌توان در مجموع رسانه‌ای این کشور ازجمله بی بی سی مشاهده کرد.

بیچرانلو در ادامه به معیارهای عمومی رده‌بندی سنی در فیلم که در اکثر کشورها مشترک است، پرداخت و «ترس و خشونت و صحنه‌های خشونت‌بار»، «استفاده از مواد مخدر»، «صحنه‌های باز جنسی» را ازجمله مهم‌ترین آن‌ها دانست. او با برجسته کردن بعد مثبت نظام رده‌بندی سنی، آن را قدمی رو به جلو دانست و عنوان کرد: نظام درجه‌بندی سنی با نظام کشورهای پیشرو فاصله چندانی ندارد و خیلی نزدیک به آن‌ها و مطابق با استانداردها طراحی و تدوین شده است. مزیتی که این نظام دارد این است که مبنای روشن و ساده‌ای برای آن تعریف شده است. درواقع برای کشور ما که هنوز سواد رسانه‌ای گسترش پیدا نکرده، ساده‌سازی سواد رسانه‌ای را انجام داده است.

این عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران به آثار این نظام نیز اشاره و گفت: نظام رده‌بندی سنی باعث می‌شود تیغ تیز سانسور (به‌معنای کلی) کند شود که ممیزگر وقتی می‌خواهد ممیزی کند، صفر و یکی فکر نکند. او تقویت سینمای تجاری (غیرفرهنگی) و گیشه را نیز از دیگر آثار این نظام اعلام کرد.

در بخش بعدی این برنامه، کیوان کثیریان با صحبت درمورد خاستگاه و پیشینه فکری این برنامه اذعان کرد: ریشه این نظام به مسأله ممیزی برمی‌گردد که به‌جای اینکه فیلم سانسور شود، مخاطب به گروه‌های سنی تقسیم شود. یا اینکه به جای وارد شدن هزینه به فیلم ساخته‌شده، مخاطب خود را با شرایط فیلم وفق دهد. این مسأله، نیاز به فرهنگ‌سازی دارد که در طول زمان اتفاق می‌افتد، یعنی پدرو مادر به این درک برسند که مثلا فلان فیلم مناسب کودک و فرزند ۱۰ ساله نیست.

کثیریان با طرح این سوال که تشخیص رده سنی فیلم‌ها تا چه حد تخصصی است؟ تصریح کرد: اولین نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که کسانی که باید این رده‌بندی سنی را تشخیص دهند، چقدر در این کار تخصص دارند که بتوانند به این مسأله فارغ از سلایق غیر تخصصی و غیر کارشناسی، به‌شکل استاندارد به آن نگاه کنند. این کار درحال حاضر به شورای پروانه نمایش سپرده شده که می‌توان پرسید افراد در این گروه تا چه حد شایستگی انجام این کار را دارند؟ که به نظر می‎‌رسد ترکیب شورای پروانه نمایش مناسب با موضوع تعیین رده سنی نباشد. وی افزود: من معتقدم این نظام درجه‌بندی برای نجات دادن بعضی از فیلم‌ها و نمایش آنهایی‌ست که تاکنون فرصت نمایش آن‌ها پیش نیامده است.

کثیریان ادامه داد: گمان نمی‌کنم اتفاق خاصی از دل این نظام رده‌بندی سنی بیرون بیاید چون مبنای ممیزی در کشور ما چیز دیگری است. ضمن اینکه ما فیلم اکشن نداریم که حالا مخاطب بخواهد صحنه‌های خشونت‌بار نیز ببیند. سوال این است که این نظام دقیقاً بابت چه مصادیقی ساخته شده است؟ چون ما در فیلم‌ها نه خشونت داریم و نه صحنه‌های مستهجن.

این منتقد سینما هم‌چنین به ضمانت‌اجرای این دستورالعمل جدید نیز اشاره کرد و خاطرنشان کرد: ضمانت‌اجرای این نظام برای من جای سوال است و اینکه دقیقاً نتیجه آن چیست؟ این نظام صرفاً یک نظام توصیه‌ای‌ست که پدر و مادرها می‌توانند آن را به‌کار ببندند یا نبندند.

کثیریان کارکرد این نظام را نیز مورد سوال قرار داد و اظهار داشت: سینمای ما خود دارای لیبل است؛ از بعد دینی، حجاب، شرعی و ... . سینماهایی که نظام درجه‌بندی دارند، به این دلیل است که در آن کشورها همه چیز آزاد است و مجبور می‌شوند فیلم‌هایی را تفکیک سنی کنند ولی در ایران اینطور نیست. به‌عبارت دیگر، سینمای ما خود محدودیت‌هایی کلی دارد، حال باید دید این محدودیت اضافه قرار است مشکلی را حل کند یا اینکه قرار است مشکلی را به مشکلات بیفزاید.

گزارش از: فریبا رضایی

گزارش تصویری