نشست نقد و بررسی کتاب «جامعه‌شناسی هنر (شیوه‌های دیدن)»، اثر دیوید انگلیس و جان هاگسون با ترجمة جمال محمدی شنبه ۲۰ مهر با حضور دکتر اعظم راودراد (استاد گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران) و دکتر نیره توکلی (مدیر گروه جامعه‌شناسی و هنر انجمن جامعه‌شناسی ایران) در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، در ابتدای این نشست اعظم راودراد گفت: کتاب جامعه‌شناسی هنر دارای دو بخش است؛ بخش تئوریک و عملی. این کتاب از این بابت با کتاب‌هایی که صرفا تئوریک هستند، متفاوت است. این روش پسندیده‌ای است که صرفا تئوری حرف نزنیم.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه با بیان اینکه دیدگاه‌های متفاوتی در کتاب جامعه‌شناسی هنر مطرح شده است، عنوان کرد: تنوع رویکردهایی که از آن صحبت شده از دیگر نقاط قوت کتاب جامعه‌شناسی هنر است. این کتاب، مبانی برای جامعه‌شناسی هنر نیست، کسی که این کتاب را می‌خواند باید حتما یک پیش مطالعه داشته باشد. کتاب جامعه‌شناسی هنر برای مقطع لیسانس مناسب نیست بلکه برای فوق لیسانس و دکتری مناسب است زیرا پیش نیازها در این کتاب نیست.

وی اظهار داشت: دیوید انگلیس در فصلی از کتاب با عنوان تامل جامعه‌شناسی درباره هنر مدافعانه از جامعه‌شناسی هنر به معنای مرسومی که می‌شناسیم، صحبت می‌کند و افراطی از گزاره‌های آن جامعه‌شناسی دفاع می‌کند. وی آن قدر به بعداجتماعی هنر توجه کرده که قسمت هنر کم‌رنگ شده است اما در آخر کتاب بحثی را که خود مطرح کرده، نقد می‌کند. همین امر باعث شده که بحث باز شود و ابعاد آن روشن شود.

راودراد با اشاره به اینکه به نگاه نقادانه در علم نیاز داریم، بیان کرد: این نگاه را در کتاب جامعه‌شناسی هنر می‌بینیم. در این کتاب سایه بوردیو،جامعه‌شناس و مردم‌شناس فرانسوی سنگین است. نکته جالب این است که با وجود این، بوردیو و نظراتش در این کتاب نقد شده است.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه با بیان اینکه هنر واقعی هنر توده مردم و زندگی روزمره است، تصریح کرد: دو مقوله متفاوت در کتاب جامعه‌شناسی هنر وجود دارد که با بقیه کتاب‌های جامعه‌شناسی هنر متفاوت است. فصل سوم در مورد بدن زنانه در فعالیت هنری زنانه صحبت می‌کند. فصل چهارم پارادیم جدید برای جامعه‌شناسی زیباشناسانه نام دارد و فصل پنجم با عنوان زیباشناسی نامرئی بسیار جالب است و می‌گوید که یک هنر نامرئی در زندگی روزمره وجود دارد که باید کشف و استخراج شود.

وی خاطرنشان کرد: فرهنگ نسبت به هنر عام است. در فصل ششم کتاب جامعه‌شناسی‌ هنر به مطالعات فرهنگی و جامعه‌شناسی فرهنگی پرداخته شده است. بسیاری از هنرها جزو مناسک و آیین‌ها بودند و بعدها جزو هنر محسوب شدند. در بیشتر مباحث جامعه‌شناسی مثال‌ها از نقاشی است. این نقاشی یک سیطره بر جامعه‌شناسی هنر دارد، دقیقا مثل تاریخ هنر. در کتاب جامعه‌شناسی هنر به هنرهای دیگر میدان داده شده است، در حالی‌که معماری جزو هنرهای مهجور است در این کتاب به آن توجه شده است. تنوع بخشی به آثار هنری در کتاب جامعه‌شناسی هنر دیده می‌شود.

این استاد دانشگاه در مورد مقدمه کتاب جامعه‌شناسی هنر یادآور شد:پیشنهاد می‌کنم که مقدمه را در چاپ بعدی حذف کنند زیرا فاضلانه نیست. پیشنهاد می‌کنم مقدمه دیگر را جایگزین مقدمه فعلی کنند. ترجمه این کتاب بسیار روان است و من آن را یک روزه خواندم

«نیره توکلی» نیز در این نشست گفت: زمانی که می خواهیم کتابی را بررسی کنیم، باید از صفحه حقوق آن آغاز کنیم. در صفحه حقوق این کتاب مقابله و ویرایش آمده است که بهتر بود به جای این دو کلمه ویراستار نگارشی نوشته می شد؛ سپس باید به آخر کتاب توجه کنیم که از چه منابعی استفاده شده است. نمایه های آخر کتاب مهم است، کتاب خوب باید نمایه داشته باشد.

 مدیر گروه جامعه شناسی و هنر انجمن جامعه شناسی ایران با بیان اینکه کتاب جامعه شناسی و هنر را از چند بعد می توان بررسی کرد، افزود: مقدمه مترجم تنها بخش محتوایی تولید شده به فارسی است. بخش دیگر محتوای کتاب است که در مورد کتاب ترجمه شده و ترجمه آن خیلی نمی توان نظر داد، مگر اینکه متن اصلی آن را خوانده باشیم. در مورد ویرایش کتاب هم می توان صحبت کرد. پدیدآورندگان کتاب جامعه شناسی و هنر هم جزو روشنفکران بودند و هم آکادمیک.

 وی با اشاره به اینکه کتاب جامعه شناسی هنر کتاب خوبی برای دانشجویان جامعه شناسی هنر است، بیان کرد: در این کتاب نمونه های مشخصی وجود دارد که دانشجویان جامعه شناسی و هنر می توانند از آن الگوبرداری کنند. زمانی به دانشجویانم گفتم که بروند تحقیق کنند در کلیساها و ببینند عکس های حضرت مسیح و حضرت مریم در هر کلیسا چه تفاوتی با هم دارد؛ به عنوان مثال شکل حضرت مسیح و حضرت مریم در کلیساهای اروپا با کلیساهای ارمنستان فرق دارد؛ این مسئله می تواند جای تحقیق باشد. این نشان می دهد که چقدر عناصر فرهنگی بر مسایل مذهبی و دینی موثر بوده اند. در قدیم مرجعیتی برای زیباشناسی وجود نداشته است و رسانه ای هم مانند امروز نبوده است و برای همین هر کسی از ظن خود شد یار من بسیار صدق می کرده است. خوبی کتاب جامعه شناسی هنر این است که انتقادی است و خود انتقادی را نیز در پی دارد.

 مدیر گروه جامعه شناسی و هنر انجمن جامعه شناسان ایران با بیان اینکه چطور دیدن در جامعه شناسی مهم است، عنوان کرد: باید به همه چیز توجه کرد و به همه چیز نقد داشت. کارآمدترین جامعه شناسان جهان طرفدار نقد بودند. حسن کتاب جامعه شناسی هنر این است که هر کس از رشته تخصصی خود برخورد کرده است.

 این استاد دانشگاه و پژوهشگر خاطرنشان کرد: دیدن دنیا از منظر زنان هنرمند، بازنمایی زنان در هنر و تحویل آثار هنری زنان تا ۳۰ تا ۴۰ سال پیش نادیده گرفته می شد. در اروپا روشنفکری و آکادمیک بودن توافق داشته است در حالی که در ایران این طور نیست. در ایران فقط غیر آکادمیک غلبه داشته است و روشنفکری به یکجانبه نگری تبدیل شده است. باید پیوندی بین آکادمیک و روشنفکری در دانشگاه‌های ما برقرار شود.

.