هدف از برگزاری همایش «زیست‎‌جهان کودکی در ایران» در گفتگو با افسانه کمالی، دبیر علمی این همایش، تشریح شد.

 افسانه کمالی در این گفتگو با اشاره به اهمیت توجه به زندگی روزمره کودکان، درخصوص هدف برگزاری این همایش تأکید کرد: ما باید بدانیم که کمتر به مسائل مربوط به کودکان در زندگی روزمره و معمولشان پرداخته‌ایم، درحالی که آنچه که سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌ها حول آن‌ قرار دارند، بیشتر کودکان آسیب‌دیده یا کودکان در معرض آسیب هستند. بنابراین اولاً ما می‌خواهیم که این وجه زندگی کودکان که به صورت روزمره برای آن‌ها جریان دارد را در نظر مخاطب عام و خاص خود بیاوریم و ثانیاً می‌خواهیم سعی کنیم سیاست‌هایی که می‌توانند یا باید اجرا شوند و یا اجرا شده‌اند و نتیجه‌ای از آن‌ها حاصل نشده، بتوانیم اصلاح کنیم. به عبارت دیگر، هدف غایی ما از برگزاری این همایش، اصلاح‌گری و ایجاد زندگی بهتر برای کودکان ایران است.

متن گفتگو با افسانه کمالی؛ دبیر علمی همایش زیست‌جهان کودکی به این شرح است:

• هدف از برگزاری همایش «زیست‌جهان کودکی در ایران» چیست؟

ما عمدتاً کودکانی را که بیشتر تحت آسیب و ستم هستند و یا به نوعی دچار مسأله‌ای هستند، مورد بررسی قرار می‌دهیم و عموم کودکان از منظر کنشگران و فعالان حوزه کودکی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. به همین دلیل میزان اطلاعات درباره عموم کودکان در شرایط معمول زندگیشان بسیار کم است. ازهمین‌رو همایش «زیست‌جهان کودکی» به دنبال آن است که ببیند صرف‌نظر از مواردی که ما آن‌ها را در زندگی کودکان آسیب تلقی می‌کنیم، مثل کار اجباری و ...، زندگی روزمره کودکان در ایران به چه صورت است و چه ابعاد و ویژگی‌هایی را داراست. بنابراین این شناخت زندگی روزمره و زیست‌جهانی که کودکان ایران در آن زندگی می‌کنند، برای ما خیلی مسأله بزرگی است. نکته دیگری که در ارتباط با این هدف اصلی برای ما اهمیت دارد، بحث این است که بدانیم گستره زندگی روزمره کودکان چیست و اینکه آیا ما توانسته‌ایم کودکان را به حقوق مصرحشان و به آنچه که در سیاست‌های بالادستی جمهوری اسلامی و قانون اساسی و سایر اسناد بالادستی کشور مثل سند چشم‌انداز و... مطرح شده، برسانیم یا خیر و درعین حال، سیاست‌هایی که تاکنون اجرا شده یا احیاناً سیاست‌هایی که خوب بوده و تاکنون به هر دلیلی اجرا نشده است، مورد نقد و بررسی قرار گیرد. و درنهایت، اضافه‌شدن ادبیات نظری در حوزه کودکان و همینطور، پیوند و بسط رشته‌های مختلف علمی، فعالیت‌ها و کنشگرانی که در این حوزه فعال هستند، برای اینکه بتوانند یک مجموعه منسجمی را برای فعالیت در حوزه کودکان ایجاد کنند و نیز گامی در راستای ارتقا وضعیت کودکان ایران بردارند، از دیگر اهداف ما در این همایش است.

• مخاطبان این همایش چه کسانی هستند؟

از نظر ما کلیه فعالان حوزه کودکی اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، گروه‌ها، انجمن‌ها و همینطور، فعالین و کنشگران حوزه کودکی مثل شاعران، نویسندگان و نیز دانشجویان و کسانی که دانش‌آموخته حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و حقوق و سایر رشته‌ها هستند، از نظر ما مهم هستند. اگر بخواهیم در این مورد دقیق‌تر صحبت کنیم، جدای از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که بنابر مأموریت‌های محوله در حوزه فرهنگ و تولیدات فرهنگی، مسئولیت عامی را برعهده دارد، تمام سازمان‌هایی که در حوزه فرهنگی کار می‌کنند مثل سازمان تبلیغات اسلامی، آموزش و پرورش، آموزش عالی و همینطور اگر بتوانیم واژه فرهنگی را وسیع‌تر تلقی کنیم، سازمان جوانان و وزارت ورزش و جوانان،کلیه نویسندگان، شاعران و دست‌اندرکاران فرهنگی و همینطور، در حوزه علمی و دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی و نیز، سازمان‌هایی که دست‌اندرکار امور خانواده هستند و مهم‌ترین آن‌ها،  معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری است، می‌توانند شامل این مخاطبان باشند.

• اجرای همایش «زیست‌جهان کودکی در ایران» قرار است کدام انتظارات مخاطبان را پاسخ دهد؟

من در ابتدا ذکر می‌کنم که هیچ همایش، فعالیت یا تحقیقی قرار نیست که کل نیازهای یک حوزه را برآورده کند و جواب دهد و هرگز هم نمی‌تواند به این منظور طراحی و اجرا شود. تنها چیزی که می‌توان گفت این است که ما امیدواریم در وهله اول، بتوانیم فعالین حوزه کودکان را از رشته‌های مختلف و همینطور، کسانی که در حوزه کودکی درحال کنشگری هستند، آن‌ها را کنار همدیگر قرار دهیم و انگیزه‌ای برای آن‌ها ایجاد کنیم تا آن‌ها به نحو منسجم‌تری به فعالیت در حوزه کودکان ترغیب شوند و همانطور که گفتم نکته اساسی این است که ما می‌خواهیم دانش خودمان را درمورد آنچه که زندگی روزمره کودکان است، ارتقا دهیم. ما باید بدانیم که کمتر به مسائل مربوط به کودکان در زندگی روزمره و معمولشان پرداخته‌ایم، درحالی که آنچه که سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌ها حول آن‌ها قرار دارند، بیشتر کودکان آسیب‌دیده یا کودکان در معرض آسیب هستند. بنابراین اولاً ما می‌خواهیم که این وجه زندگی کودکان که به صورت روزمره برای آن‌ها جریان دارد را در نظر مخاطب عام و خاص خود بیاوریم، این موضوع را به آن‌ها نمایش دهیم، ابعاد مختلف آن را روشن کنیم و ثانیاً می‌خواهیم سعی کنیم سیاست‌هایی که می‌توانند یا باید اجرا شوند و یا اجرا شده‌اند و نتیجه‌ای از آن‌ها حاصل نشده، آن‌ها را بتوانیم اصلاح کنیم. یعنی هدف غایی ما، اصلاح‌گری و ایجاد زندگی بهتر برای کودکان ایران است.

• دلیل انتخاب محورهای ویژه در این همایش چیست؟ و مخاطبان آن چه کسانی هستند؟

محورهای ویژه ما به‌طورکلی، از دو نقطه نظر انتخاب شده‌اند؛ یکی اثری که بر زندگی روزمره و زیست‌جهان کودکان می‌گذارند و دوم از جهت نیاز خیلی جدی‌تری که ما به اطلاعات مربوط به آن‌ها داریم برای اینکه بتوانیم زندگی روزمره کودکان را به طور دقیق‌تر مورد شناسایی، ارزیابی، پژوهش و بررسی قرار دهیم. از این نقطه‌نظر، بحث کرونا در کل دنیا شرایط ویژه‌ای را برای همه مردم ایجاد کرده و در جزئی‌ترین ویژگی زندگی تمام مردم دنیا اثر گذاشته است. این اثر برای کودکان بسیار وسیع‌تر و جدی‌تر بوده ازجمله اینکه، بسیاری از ارتباطات روزمره آن‌ها را کاملاً قطع کرده، انواع دیگری از ارتباطات را که قبلاً کودکان آن را نداشتند یا به شدت در آن موارد در سطح پایینی بودند، آن‌ها را تغییر داده و هم‌چنین مسائل، مشکلات و حوزه‌های جدیدی را برای تحقیق و تتبع و پژوهش درمورد کودکان باز کرده است. حتی اگر فرض کنیم که کرونا ریشه‌کن شود و جهان دوباره به زندگی عادی خود بازگردد، این زندگی نه برای کل مردم دنیا و نه برای کودکان، آن شکلی نخواهد بود که در گذشته جاری و ساری بوده است. بنابراین ما علاوه بر اینکه می‌خواهیم بدانیم که در شرایط کرونا، الآن کودکان کشور ما در چه شرایطی هستند، تمایل داریم بدانیم که باید برای دوران پس از کرونا و شناخت‌های متفاوتی که کودکان نسبت به زندگی روزمره کودکی خودشان قبل از کرونا داشتند، چه باید بکنیم. درمورد اینکه چه باید بکنیم، من باید توضیح دهم که همه افراد با این نظر که ما به عنوان مسئولین و سیاستگذاران، باید سیاست‌ها و برنامه‌هایی را در زندگی کودکان اجرا یا سیاستگذاری کنیم، نقطه‌نظر مشترکی ندارند. یکی از بحث‌ها در این حوزه این است که اصولاً ما زندگی کودکان را به خودشان و به خانواده‌هایشان واگذار کنیم و حضور در زندگی افراد را به زمانی اختصاص دهیم که آن‌ها به سن قانونی رسیده باشند و از کودکی خارج شوند. مسأله ما برای خودمان این بوده که باید در حوزه کودکان سیاستگذاری کنیم یا اصولاً ما باید این دوره را رها کنیم و بگذاریم بچه‌ها زندگی طبیعی و معمولی خودشان را بگذرانند. این موضوع از این حیث مهم است که تولیدات و فرآورده‌های فرهنگی، آموزش‌ها، نظم زندگی روزمره کودکان و ...، بعضاً تحت‌تأثیر سیاستگذاری‌ها یا فقدان سیاست‌های دستگاه‌های مسئول قرار می‌گیرد. از یک طرف این سوال هم وجود دارد که اگر ما کودکان را با این نوع فرآورده‌های مصنوعی و با این شرایط مصنوعی بزرگ کنیم، آیا آن‌ها بهره‌ای از زندگی خودشان خواهند برد یا خیر؟ از این جهت و به دلیل اینکه افتراق‌نظر و تفاوت و تضاد آرا در این حوزه بسیار زیاد است، ما فکر کردیم که این محور، می‌تواند محور ویژه تلقی شود.

شایان ذکر است همایش «زیست‌جهان کودکی در ایران» با همکاری گروه جامعه‌شناسی کودکی انجمن جامعه‌شناسی ایران، مرکز مطالعات کودکان و نوجوانان دانشگاه الزهرا (س)، مرجع ملی کنواسیون حقوق کودک، معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده، شورای عالی آموزش و پرورش، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران و سایر سازمان‌ها و نهادهای عمومی و مدنی، ۱۶ و ۱۷ تیر ۱۴۰۰، با دبیری علمی افسانه  کمالی، عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا ^(س) و دبیری اجرایی داریوش مطلبی، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار می‌شود.

تهیه و تنظیم: فریبا رضایی