نشست کمیته ارزیابی طرح پژوهشی «برآمدن طبقه متوسط جدید در ایران» شنبه ۱۱تیر ۱۴۰۱، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با حضور نهال نفیسی (ناظر پژوهش)، آرمین امیر (ارزیاب)، محمد یزدانی‌نسب ‏‏(ارزیاب)، منصوره فصیح رامندی (نمایندۀ شورای علمی پژوهشکده)، میثم مهدیار (معاون پژوهشی) و رضا تسلیمی طهرانی (مجری پژوهش) برگزار شد.

در ابتدای این نشست تسلیمی طهرانی، عضو هیأت علمی پژوهشکده فرهنگ پژوهشگاه، گزارشی از طرح پژوهشی خود با عنوان برآمدن طبقه متوسط جدید در ایران ارائه کرد و گفت: در دوره پهلوی اول، با توجه  به تغییرات ساختاری و گفتمانی ایجاد‌شده در عرصه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی  و فرهنگی زمینه‌های ایجاد طبقه متوسط جدید فراهم شد. از جمله این تغییرات می‌توان به  اجبار انتخاب نام و نام خانوادگی و ایجاد شناسنامه، ایجاد وسایل ارتباطی و راه‌های مختلف،  گسترش بوروکراسی، نوسازی نظام قضایی، دگرگونی نظام آموزشی، اصلاح ساختار مالی و اقتصادی  و گسترش گفتمان‌های مبتنی بر تجدد، فردگرایی، سکولاریسم، ناسیونالیسم و ... به ویژه  در بین روشنفکران و نخبگان سیاسی اشاره کرد. 

در این دوران، دولت به تاسیس مدارس جدید،  دانشگاه تهران، مراکز پیشاهنگی دختران و پسران، زمین‌های فوتبال و بیش از 40 سینما در شهرهای اصلی پرداخت. دولت مجوز ساخت 5 سالن سینما را در شمال تهران صادر کرد و در  اطراف این سینماها نیز کافه‌ها، بوتیک‌ها، سالن‌های تئاتر، رستوران‌ها و کتاب فروشی‌ها  تاسیس شدند. ساخت خیابانها، سردرها و میادین از تغییر فضاهای شهری تهران خبر می‌داد و خیابان‌گردی، خرید از بوتیک‌ها، بازدید از سالنهای نمایش، سینماها و موزه‌ها نشان‌دهنده شکل‌گیری سبک زندگی طبقه متوسط جدید بود.

تسلیمی افزود: شاخص‌ها و مولفه‌هایی چون معماری، ورزش، خوراک، پوشاک، اوقات فراغت، آیین‌های اجتماعی و ... ازجمله مهمترین عناصر سبک زندگی طبقات مختلف هستند که از رهگذر شناخت آنها می‌توان به درک سبک زندگی این طبقات نائل شد. در حقیقت، مولفه‌های گوناگون طبقه متوسط جدید نشان‌دهنده جهان بینی، ارزش‌ها، تفکرات و ایده‌های این طبقه است و معانی و راه‌های معنابخشی به زندگی در بین اعضای این طبقه را آشکار می‌سازد. شاخص‌ها و مولفه‌هایی مانند معماری، ورزش، خوراک، پوشاک، اوقات فراغت، آیین‌های اجتماعی و ... بخشی مهم از سبک زندگی این طبقه را تشکیل می‌دهد و توصیف و تحلیل آنها زمینه تحلیل دیگر خصوصیات فرهنگ اعضای این طبقه را فراهم می‌سازد.

تسلیمی تأکید کرد: تمرکز بر مولفه‌های ذکرشده از اینرو است که آنها در ارتباطی تنگاتنگ با سبک زندگی، جهان بینی، ارزشها و معانی اعضای طبقه متوسط جدید قرار دارند و در شناخت، فهم و تحلیل فرهنگ این طبقه از نقشی برجسته برخوردارند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده فرهنگ پژوهشگاه افزود: در این دوره، کمتر می‌توان از نگاه انتقادی، فعالیت جمعی، مشارکت در جنبش اجتماعی یا مبارزه سیاسی در بین اعضای طبقه متوسط جدید سخن به میان آورد. در برابر، مصرف‌گرایی، توجه به بدن و مدیریت آن و تجددگرایی و تمدنگرایی، در معانی محدود این مفاهیم، از رواج بیشتری در بین اعضای این طبقه برخوردارند. همچنین مصرف فرهنگی و هنری اشاره شده نیز در بین اغلب اعضای طبقه متوسط جدید به مطالعه داستان‌های عامه‌پسند و تماشای فیلم، رقص و ... در سالنهای نمایش محدود می‌شود.

تسلیمی افزود: براساس مستندات فراهم‌آمده به نظر می‌رسد طبقه متوسط جدید در دوران پهلوی اول را می‌توان طبقه‌ای فردگرا، مصرف‌گرا و در طلب تجدد و تمدن جدید دانست؛ به‌نحوی که اغلب اعضای طبقه متوسط جدید در این دوره به مصرف کالاهای گوناگون، پوشیدن لباس‌های مد روز، حضور در کافه‌ها و رستوران‌ها و ... علاقه‌مند بودند و شیک‌پوشی و تبعیت از آخرین مدهای لباس و وسایل تزئینی، بهداشتی و ...مترادف می‌دانستند. 

در ادامه این جلسه، داوران و ناظر علمی پژوهش نکاتی را درخصوص طرح پژوهشی انجام‌شده ارائه کردند.