رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در نشست  خبری فراخوان حمایت از طرح‌های پژوهشی – سیاستی در موضوع نسبت «دولت و فرهنگ» در قلمروهای دین، فرهنگ، هنر و رسانه گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان بازوی اصلی فرهنگی بدنه دولت تصمیم گرفته موضوع نسبت دولت و فرهنگ را به بحث بگذارد و به عبارتی خود را به موضوع مباحثه و گفت‌وگو تبدیل کند و با دعوت از پژوهشگران از آن‌ها بخواهد درباره نحوه عملکرد دولت، شیوه مشارکت، حمایت، تصدی‌گری یا نظارت در حوزه فرهنگ، بحث کنند و راهکارهایی به دولت ارائه دهند. 

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، نشست خبری فراخوان حمایت از طرح‌های پژوهشی – سیاستی در موضوع نسبت «دولت و فرهنگ» در قلمروهای دین، فرهنگ، هنر و رسانه، سه‌شنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۲، با حضور قاسم زائری رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و محمد آقاسی مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ای معاونت امور رسانه‌ای و تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار ‌شد.

قاسم زائری در ابتدای این برنامه با بیان اینکه این نشست به‌منظور معرفی ابعاد فراخوان حمایت از طرح‌های پژوهشی و سیاستی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شده، اظهار داشت: در دهه ۸۰ مباحثه‌ای درباره نسبت دولت و فرهنگ داشتیم که پژوهشگران و مراکز پژوهشی مختلفی در کشور درباره آن بحث می‌کردند. با روی کارآمدن دولت یازدهم و دوازدهم این مباحثه علی‌رغم حضور در حوزه عمومی و سیاسی، از حوزه پژوهش خارج شد و با غلبه نگاه منطق بازار بر حوزه فرهنگ، بررسی نسبت دولت و فرهنگ کنار گذاشته شد. با روی‌کارآمدن دولت سیزدهم توجه به حوزه فرهنگ و روندهای حاکم بر آن دوباره در دستور کار قرار گرفت. به همین منظور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان بازوی اصلی فرهنگی بدنه دولت تصمیم گرفته دوباره موضوع نسبت دولت و فرهنگ را به بحث بگذارد و به عبارتی خود را به موضوع مباحثه و گفت‌وگو تبدیل کند و با دعوت از پژوهشگران از آن‌ها بخواهد درباره نحوه عملکرد دولت، شیوه مشارکت، حمایت، تصدی‌گری یا نظارت در حوزه فرهنگ، بحث کنند و راهکارهایی به دولت ارائه دهند.

او با اشاره به جهت‌گیری‌های اصلی فراخوان افزود: در این فراخوان سه جهت‌گیری اصلی باغبانی فرهنگ، دولت مسئول و تحول فرهنگی وجود دارد. ایده اصلی این است که فرهنگ نیازمند مراقبت است نه افراد؛ و دولت به‌عنوان دولت مسئول در قبال مراقبت از فرهنگ مسئولیت دارد و باید برای آن تلاش کند. دولت باید بتواند فرهنگ را بازتولید کند که روشن است به دلیل تحولات در حوزه فرهنگ، تکنولوژی و ارتباطات و نیز دیدگاه‌های متنوعی که در جامعه وجود دارد، این بازتولید لزوماً تکرار فرهنگ در شکل پیشینش نیست و باید تحولی در آن صورت بگیرد. به همین منظور، جهت‌گیری اصلی این فراخوان سه مقوله مذکور هستند که امیدواریم پژوهشگران به این راهبردها و جهت‌گیری‌های اصلی توجه کنند.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به ۵ حوزه اصلی این فراخوان نیز اشاره و خاطرنشان کرد: اولین مورد، حوزه اندیشه فرهنگی و الهام‌بخشی از دیدگاه‌های رهبران انقلاب اسلامی برای حوزه فرهنگ و مقولات فرهنگی است. رهبر معظم انقلاب یکی از کامل‌ترین دیدگاه‌ها را در حوزه فرهنگ دارند که هرچند صورتبندی آمادمیک ندارد اما به ابعاد مختلف حوزه فرهنگ توجه می‌کند و همواره بر حفظ و نگهداری شاخص‌های فرهنگی تأکید داشته‌اند. دوم، حوزه نظریه فرهنگی است که در آن عمدتاً رویکرد آمادمیک به حوزه فرهنگ موردتوجه است و امید است پژوهشگران در چارچوب‌های علمی و تئوریک رابطه دولت و فرهنگ را مورد بررسی قرار دهند. حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی در دولت سیزدهم نیز از باب مسائلی که این دولت با آن‌ها مواجه است، موردتوجه قرار گرفته است. این دولت تلاش کرده صفت مردمی را به شکل عملی موردتوجه قرار دهد. فرهنگ نسبت وسیعی با مردم و زیست روزمره آن‌ها دارد. از این‌رو مردمی‌سازی فرهنگ و استفاده از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های مردمی در حفظ فرهنگ مورد توجه قرار گرفته است. آسیب‌شناسی مدیریت فرهنگ، محور چهارم این فراخوان است که زیرشاخه‌های آسیب‌شناسی نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی، تحلیل و نقد نظام مجوزدهی در حوزه فرهنگ، تحلیل و آسیب‌شناسی نظام بودجه‌ریزی فرهنگی کشور و آسیب‌شناسی رویکردهای تصدی‌گرانه حمایتی و نظارتی فرهنگ را در بر می‌گیرد. محور پنجم آینده‌پژوهی فرهنگی است که با توجه به روندهای جهانی که حوزه فرهنگ را تحت‌تأثیر گذاشته، شاید در میان محورهای گفته‌شده، مهم‌ترین حوزه موردعلاقه دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

در ادامه این نشست، محمد آقاسی مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ای از تخته‌سیاه‌شدن علم سخن گفت و تصریح کرد: اشکال بزرگی که در نظام دانشگاهی وجود دارد این است که «علم برای علم» شده و صرفاً چیزهایی آموزش داده و مسائل جامعه فراموش می‌شود. صحبت از سیاست فرهنگی، به معنای توجه بیش از پیش به جامعه و فهم مسئله است که این فهم باید به حل مسئله کمک کند. امروز بازار جعل مسئله داغ است و مسائلی که روی میز سیاست‌گذار قرار می‎گیرند، کمکی به حل مسائل کشور نمی‌کنند. بسیاری از مشکلاتی که ما در حوزه فرهنگ دچار هستیم، به تخته‌سیاه‌شدن علم برمی‌گردد؛ به این معنا که علم روی تخته‌سیاه مانده و به کمک حل مسائل نیامده است. تا زمانی که ما در این هوای آلوده فرهنگ تنفس کنیم، نمی‌توانیم به فکر تولیدات فرهنگی باشیم. لذا اقدام مهم این است که همه دانشگاهیان به این عرصه وارد شوند و با ارائه پژوهش‌های خود به حل مسائل حوزه فرهنگ، کمک کنند. 

او در ادامه با اشاره به حوزه‌های‌ مفهومی مهم گفت: در این فراخوان، علاوه‌بر محورهای تعیین‌شده، 4 حوزه‌ مفهومی نیز مدنظر ما قرار گرفته است. حوزه اول، بازآرایی نظام رسانه‌ای کشور است. به لحاظ تئوریک، عملی، حقوقی و قانونی خود را ملزم می‌دانیم که در فضای جدید رسانه‌ای کشور اقدام کنیم و از سوی دیگر بتوانیم شاخص‌های تراز رسانه‌ای انقلاب اسلامی را استخراج کنیم. نظام حکمرانی کشور در بازآرایی نظام رسانه‌ای به ضرورت‌هایی نیاز دارد که دانشجویان و محققان باید در آن ورود کنند. هوش مصنوعی حوزه مفهومی دوم است که در این خصوص اقداماتی از قبل انجام داده‌ایم که برگزاری همایش «هوش مصنوعی، رسانه و ضورورت‌های تولید محتوا»، انتشار 3 عنوان کتاب و ... از جمله آن‌ها هستند. در این محور چند زیرعنوان آینده سازمان‌های خبری، اعتماد رسانه‌ای و اخبار جعلی، اخلاق رسانه‌ای و قوانین مالکیت فکری و هوش مصنوعی در نظر گرفته شده است. «رسانه‌های محلی و تأثیرگذاری‌های ملی» و «سیاست‌گذاری و قوانین رسانه‌ای» دو محور مفهومی دیگر هستند که به این فراخوان اضافه خواهند شد. امیدوارم در بازه زمانی تعیین‌شده برای این طرح، شاهد آثار خوب و توفیقاتی در موضوعات تعیین‌شده باشیم.

در ادامه این نشست خبری، خبرنگاران حاضر در نشست سوالات خود را مطرح کردند؛ رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در پاسخ به خبرنگار مهر مبنی بر اینکه چرا تا کنون پژوهش‌های انجام شده توسط دانشگاهیان و متخصصان حوزه فرهنگ کاربردی نشده است؛ گفت: پژوهش و گزارش‌های راهبردی و سیاست گذاری با آنچه که در میدان رخ می‌دهد، فاصله دارد. پیشنهادات زیادی مطرح می‌شود اما در اجرا شاهد اتفاق مثبتی نمی‌شویم زیرا اجرا تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد و نتایج مناسبی حاصل نمی‌شود.

زائری در پاسخ به پرسش خبرگزاری آنا درخصوص میزان حمایت از طرح‌های پژوهشی تاکید کرد: براساس فراخوان رساله های دکتری تا سقف ۵۰ میلیون تومان مورد حمایت قرار می گیرند و به اساتید راهنما و مشاور رساله‌های مورد حمایت نیز مطابق با آیین نامه های دانشگاهی حق الزحمه پرداخت می شود. وی گفت: همچنین پیشنهادهای اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه ها بنابر آیین‌نامه‌های وزارت علوم تحقیقات و فناوری در چارچوب طرح پژوهشی کاربردی مورد حمایت قرار می گیرد.

 رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در پاسخ به سوال روزنامه آرمان امروز مبنی بر اینکه آیا دولت توجهی به پژوهش‌های فرهنگی دارد؟ بر احیای موضوع توجه به پژوهش‌های فرهنگی در دولت سیزدهم تاکید کرد  و گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مقطع کنونی توجه بسیاری به حوزه فرهنگ دارد و این توجه کاملاً مشهود است. نمونه این توجه را می‌توانیم به برگزاری جشنواره بین المللی پژوهش‌های فرهنگی اشاره کنیم که طی چند سال اخیر تعطیل شده بود. قرار بود اختتامیه جشنواره در هفته پژوهش ۲۱ آذر برگزار شود اما به دلیل مشغله آقای رئیس جمهور این مراسم به ۱۹ دی موکول شد. به این دوره از جشنواره پنج هزار اثر از داخل کشور و بیش از ۱۵۰ ثر از خارج از کشور ارسال شد. وی افزود: فراخوان اخیر معطوف به این رویکردی است که به شیوه‌های مطالعاتی و پژوهشی موضوع دولت و فرهنگ به بحث گذاشته و پژوهشگران درباره عملکرد دولت، شیوه حمایت و ... بحث کنند و راهبردها و راهکارهایی در اختیار دولت قرار دهند. زائری گفت: اقداماتی که براساس حوزه‌های تخصصی انجام می‌دهیم، در اختیار آقای اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار می‌دهیم. آقای وزیر و وزارتخانه توجه زیادی به این حوزه دارند اما به هرحال بحث اجرا موضوع مهمی است که مربوط به عوامل مختلفی می‌شود. این روحیه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد و تا کنون توجه شأن به حوزه فرهنگ بر ما ثابت شده است. وی افزود: اجرای پژوهش‌های حوزه فرهنگ در سطح جامعه نیازمند بودجه است. برای مثال بازی و انیمیشن سرمایه عظیمی را می‌طلبد که از توان دولت خارج است و بخش خصوصی باید وارد میدان شود.

بر اساس فراخوان حمایت از طرح‌های پژوهشی- سیاستی در حوزه دولت و فرهنگ،  استادان دانشگاهی، حوزوی و پژوهشگران حوزه سیاستگذاری و فرهنگ، تا پایان بهمن ۱۴۰۲ فرصت دارند پیشنهادهای پژوهشی- سیاستی خود را در قالب «طرح پژوهشی»، «گزارش سیاستی»، «رساله دکتری» و «کتاب تألیفی» در حوزه «دولت و فرهنگ» به دبیرخانه فراخوان، مستقر در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال کنند.

گزارش از: بهاره رضایی