پنل سوم همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران با عنوان «تجربه‌نگاری تاریخی در مساجد اجتماعی ایران» شنبه 19 اسفند 1402 با مدیریت حجت‌الاسلام محسن الویری (عضو هیئت‌علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)) و دبیری یعقوب پناهی (دکترای تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان) برگزار شد. علیرضا پهلوان شریف (فعال و پژوهشگر مسجد) و سعید طاووسی (عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی) اعضای این پنل بودند.

در ابتدای این پنل محسن الویری درباره اهمیت تاریخ شفاهی در عرصه تاریخ اجتماعی مساجد گفت: مساجد کارکردهای مختلفی از کارکرد کالبدی و فیزیکی تا کارکرد عبودی دارند اما به نظر می‌رسد در وجه اجتماعی مساجد، کار خاصی صورت نگرفته است. از این‌رو این بعد، شایسته پژوهش‌های زیادی است. وجه اجتماعی مسجد همان تاریخ اجتماعی مسجد است که همانطور که تاریخ اجتماعی به‌طور کلی می‌تواند دریچه‌های نویی را به روی گذشته ما باز کند و ابهامات زیادی را برطرف نماید، تاریخ اجتماعی مسجد هم می‌تواند همین کارکرد را داشته باشد. تاریخ اجتماعی مسجد را می‌توان در دو عرصه تاریخ گذشته و تاریخ معاصر کار کرد. بخش گذشته از طریق سندپژوهی امکان‌پذیر است اما در مورد تاریخ معاصر می‌توان به تاریخ شفاهی روی آورد. در این بخش، مهره‌های کلیدی کسانی هستند که تجربه و نقش‌آفرینی محوری در مساجد داشته‌اند. خروجی این کار، تولید سند تاریخی خواهد بود که باید هرچه زودتر با نقش‌آفرینی دانش‌آموختگان و پژوهشگران تاریخ انجام شود.

در این پنل، صابر جعفری و رضا بیطرفان به ارائه مقاله‌های «تجربه مواجهه دینداران با اماکن دینی و مسجد در دهه 40 و 50» و «تحلیل نتایج عملی راهبرد فرهنگی در فعالیت‌های مسجد لنبان اصفهان در اواخر دهه 60 هجری شمسی» پرداختند.

گزارش از: بهاره رضایی