پنل پنجم همایش ملی مسجد و نظم اجتماعی با عنوان «مسجد اجتماعی و اقتضائات شهر و محله» با مدیریت علی انتظاری (عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی) و دبیری سیمین ویسی (دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی) یکشنبه 20 اسفند 1402 در تالار گفت‌وگوی دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. بهزاد عمران‌زاده (عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام حسین (ع)) و حسین ایمانی جاجرمی (عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران) از اعضای این پنل بودند. 

در این پنل، محسن الویری، محمدرضا قائمی‌نیک و مجید یوسفی به ارائه مقالات خود با عناوین «مسجد:الگوی جامعه دینی؛ هویت‌بخشی محله؛ رویکردی تاریخی»، «کارکرد مسجد در زیست شهری (مطالعه موردی مساجد بافت پیرامون حرم رضوی (ع)» و «مبانی اصالت محله در شهر اسلامی با تأکید بر مرکزیت مسجد» پرداختند.

در این پنل علی انتظاری از تهدیدات پیش‌آمده برای محله به‌عنوان فرصتی برای احیای آن یاد کرد و اظهار داشت: باید ارکان و اجزای مسجد را در رابطه با محله مورد شناسایی قرار دهیم. سیاست‌های مدیریت شهری تهدیدات زیادی را متوجه محله کرده است. ما همچنان نیاز به محله داریم و باید به این نیاز به خوبی پاسخ دهیم. اتفاقاً این تهدیدات پیش‌آمده برای محله می‌تواند فرصتی برای احیای آن و بازیابی جایگاه مسجد باشد.

بهزاد عمران‌زاده در این پنل از ضرورت ایفای نقش مسجد در حل مسائل اولیت‌دار جامعه سخن گفت و تصریح کرد: تعریف کارکردهای متعدد و  متنوع برای مسجد جهت رفع نیاز، به دلیل تعریف رقبای زیاد برای مسجد، مسیر دوری است. راهبرد کلان، همان احیاست اما روش را باید به سمت حل مسائل اولویت‌دار جامعه ببریم. با ایفای نقش در حل مسائل اولویت‌دار، می‌توان امید داشت مسجد به متن زندگی اجتماعی بیاید و کارکردهای خود را دوباره بیابد.

حسین ایمانی جاجرمی با تقسیم جوامع به پیشامدرن و مدرن و صحبت از منطق فعالیت‌ها در این جوامع، خاطرنشان کرد: فعالیت‌ها در جوامع پیشامدرن، درهم تنیده بودند به همین دلیل مسجد کارکردهای متعددی داشت. اما منطق جوامع مدرن، تفکیک فعالیت‌هاست. امروز یکی از مسائل نگران‌کننده، تحت‌الشعاع قرارگرفتن استقلال و حریم مسجد است. مساجدی که در دهه اخیر ساخته شده‌اند، جنبه تجاریشان بر جنیه دینی آن‌ها غلبه دارد. این در حالیست که مساجد گذشته هویت و حریم دینی خاص خود را داشتند. اگر مسیر توسعه شهری با همین مدل پیش رود، این اتفاقات در آینده نیز بازتولید خواهد شد.

گزارش از: بهاره رضایی