درک جنبش چیکانو[1]، مستلزم فهمی از گذشته است. این عبارت را اغلب در میان امریکایی‌های مکزیکی‌تبار می‌توان شنید که «ما از مرز عبور نکردیم، مرز از ما عبور کرد». این جمله، به «معاهدۀ گوادالوپه ایدالگو[2]» سال 1848، اشاره دارد که به جنگ ایالات‌متحده و مکزیک پایان داد و بخش عمده‌ای از جنوب ‌شرق را در ازای 15 میلیون دلار، به دولت ایالات‌متحده واگذار کرد. این معاهده، حقوق مهاجران مکزیکی مستقر در این منطقه را تضمین می‌کرد، پس از یک‌سال به آن‌ها شهروندی ایالات‌متحده می‌بخشید و حق مالکیت‌شان را به رسمیت می‌شناخت. بااین‌حال، سنای امریکا؛ معاهده را بدون پاره‌ای بازنگری‌ها تصویب نکرد. مجلس سنا، موادی را که واگذاری‌های زمین در گذشته را به رسمیت می‌شناخت، حذف کرد و جمله‌بندی موادی را که برای اعطای شهروندی، موعد زمانی تعیین کرده بودند، تغییر داد. نتیجه این کار، خلع ید مکزیکی‌ها از زمین‌هایشان، سلب حق‌ رأی و حق مشارکت‌شان در فرایند سیاسی و نهادینه‌شدن بیش از یک سده تبعیض و نابرابری بود.

  در اواخر سدة نوزدهم و اوایل سدة بیستم، مراکز همیاری و دیگر انجمن‌های شکل‌گرفته در اجتماعات مکزیکی‌-امریکایی، از حقوق اعضای این اجتماعات دفاع کردند و هم‌بستگی اجتماعی پدید آوردند. در سال 1911، نخستین مجمع مکزیکی‌ها، کوشید تا گروه‌های مکزیکی را در قالب سازمانی ملی متحد سازد. هدف این مجمع، ارتقای کیفیت آموزشی و حمایت از حقوق شهروندی امریکایی‌های مکزیکی‌تبار بود، مضامینی که در جنبش حقوق شهروندی چیکانو، در میانۀ دهة 1960، دیگربار سربر آورد. 

بین دهة‌ 1930 و 1950، سازمان‌های محلی، منطقه‌ای و ملی متعددی در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی، از حقوق امریکایی‌های مکزیکی‌تبار فعالانه دفاع می‌کردند. برخی از سازمان‌های اصلی، عبارت بودند از: «سازمان‌های خدمات محلی (سی.اس.اُ)[3]»، «گردهمایی جی. آی.[4]» و «انجمن شهروندان امریکای لاتین (لولاک)[5]». در کالیفرنیا، سازمان‌های خدمات محلی در پشتیبانی از نامزدهای مکزیکی‌تبار برای نیل به مناصب محلی و ایالتی موفق بودند. گردهمایی جی.آی. که به کهنه‌سربازان مکزیکی‌­امریکایی محدود بود، در سیاست و دادخواهی علیه جداسازی فعال بود. انجمن لولاک که در سال 1929، پایه‌ریزی شد، علیه تبعیض در آموزش، قانون و اشتغال مبارزه می‌کرد. لولاک در بسیاری از پرونده‌های مهم دربارة حقوق شهروندی نیز حضور فعال داشت، ازجمله پروندة مندس علیه وست‌مینستر[6]، در سال 1947 که به جداسازی کودکان مکزیکی-‌امریکایی در مدارس کالیفرنیا پایان داد. لولاک در پرونده هرناندز علیه تگزاس[7]، در سال 1954 که حقوق مکزیکی-امریکایی‌ها در متمم 14 قانون اساسی، یعنی حق برخورداری از دادرسی عادلانه[8] و حمایت قانونی برابر را تصدیق کرد، حضور داشت.

  ِال مویمینتو[9]:

  جنبش حقوق شهروندی چیکانو

جنبش چیکانو در دهة 1960، از این سازمان‌های اولیه به‌سبب شهری، طبقه متوسطی و همگون‌خواهانه بودن‌شان و غفلت‌شان از کارگران، دانشجویان و مهاجران جدید، انتقاد کرد. جنبش چیکانو به‌سان دیگر جنبش‌های اجتماعی قومی زمانه‌اش، حامی فرهنگ و هویت مکزیکی بود. رهبران جنبش، رزمایش‌های حقوقی و سیاسی، اعتصاب‌های اتحادیه‌ای، راهپیمایی‌ها و اعتراض‌های دانشجویی بسیاری را به‌راه انداختند.

  سزار استرادا چاوز[10] (1927-1993)، در سال 1952 و در مقام سازمان‌دهنده‌ا‌ی محلی، به سی.اس.اُ پیوست و در سال 1958، به مقام مدیر منطقه‌ای این سازمان رسید. در سال 1962، زمانی که اکثریت سی.اس.اُ به عدم پشتیبانی از «انجمن کارگران کشاورزی[11]» -که رهبر آن، دلورس ورتا[12]، از پایه‌گذاران سابق سی.اس.اُ بود- رأی دادند، چاوز هم از عضویت این گروه کناره‌گیری کرد. چاوز و ورتا با هم «انجمن ملی کارگران کشاورزی[13]» را پایه‌ریزی کردند، انجمنی که مدتی بعد به «اتحادیۀ کارگران کشاورزی امریکا[14]» تغییر نام داد. چاوز در سال‌های پایانی دهة 1960، به‌سبب رهبری مجموعه‌ای از اعتصاب‌ها، راهپیمایی‌ها، تحریم‌ها و اعتصاب غذاها در اعتراض به شرایط نامساعد کار و دستمزدهای پایین انگورچینان و دیگر کارگران کشاورزی، به شهرت رسید. چاوز و اتحاد کارگران کشاورزی امریکا، اعتصابی پنج‌ساله را (از سال 1965 تا سال 1970) علیه انگورکاران ایالات‌متحده به‌راه انداختند و توانستند 17 میلیون نفر را مجاب کنند که انگورهای غیراتحادیه‌ای ایالت کالیفرنیا را تحریم کنند. در دهة 1980، چاوز اعتراض‌های علیه استفاده از آفت‌کش‌های خطرناک در پرورش انگور را رهبری کرد. چاوز به نماد جنبش بدل شد و از سوی اتحادیه‌ها، کلیسا، فعالان دانشجویی و سیاست‌مدارانی چون سناتور رابرت کندی حمایت می‌شد. او در سال 1993 درگذشت و از آن زمان به این‌ سو، افتخار این را داشت که بسیاری از خیابان‌ها، مدارس و مراکز محلی، نام او را بگیرند و نیز نقاشی‌های دیواری و تمبرهای یادبود به تصویر او مزین شوند.

کشیش پنتیکاتستی، رِیِس لوپز تیخرینا[15] (متولد 1926)، پس از آنکه تلاشش برای پدیدآوردن تعاونی آرمان‌شهری و دینی در آریزونا ناکام ماند، به نیومکزیکو رفت و در سال 1963، ائتلاف فدرال اعطای زمین[16] را با هدف بازپس‌گیری مالکیت قانونی زمین‌هایی که به موجب معاهده‌ گودالوپه ایدالگو ازدست رفته بود، پایه‌گذاری کرد. تیخرینا پس از آن که درخواستش از دادگاه به استماع این پرونده ناکام ماند، همراه با برخی از اعضای ائتلاف، مدعی مالکیت بر بخشی از «جنگل‌ ملی کارسون[17]» شدند که پیش‌تر به اعضا داده شده بود. آنان دو تن از جنگل‌بانان را گروگان گرفتند و اراضی جنگل را ایالتی خودمختار اعلام کردند؛ اما پنج روز بعد تسلیم شدند. تیخرینا و 150 نفر از اعضای ائتلاف که به قید ضمانت آزاد بودند، به دادگاه شهرستان یورش بردند تا دوستان زندانی‌شان را آزاد کنند. در این حمله، آنان به دو مأمور پلیس شلیک کردند و دو گروگان گرفتند. بزرگ‌ترین تعقیب و گریز در تاریخ نیومکزیکو، پس از هفته و با تسلیم‌شدن تیخرینا، پایان پذیرفت. او در دادگاه به‌تنهایی از خویش دفاع کرد و در ماجرای یورش به دادگاه محلی، تبرئه شد؛ اما مدتی بعد، به‌دلیل اتهام‌های مرتبط با اشغال جنگل ملی کارسون، به دو سال زندان محکوم شد. در زندان هم وی به یکی از نمادهای جنبش چیکانو مبدل شد. ریس تیخرینا، در سال 1971، آزاد شد و به تلاش‌هایش برای اعمال فشار در راستای به رسمیت شناخته‌شدن حق مالکیت اعضای جنبش چیکانو ادامه داد. او از سال 1994 در مکزیک ساکن بوده است.

رودولفو «کورکی» گونزالس[18] (1929-2005)، از رهبران جنبش‌ جوانان شهری بود. او که در دهه‌های 1940 و 1950، نخست به‌عنوان مشت‌زنی حرفه‌ای به شهرت رسید، در دهة 1960 در حزب دموکرات و در نقش فرمانده‌ای منطقه‌ای و هماهنگ‌کنندۀ باشگاه زنده‌باد کندی[19]، دست به فعالیت زد. در سال 1966، از حزب دموکرات بیرون آمد و جهاد برای عدالت[20] را تشکیل داد، سازمانی که از حقوق شهروندی، آموزش و آگاهی فرهنگی جنبش چیکانو پشتیبانی می‌کرد. او کتاب «من خواکین هستم»[21] را نوشت که یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های منتشرشده از جنبش چیکانو بود. این شعر، بیان سرشت متضاد هویت چیکانو بود و به منبع الهامی برای ملی‌گرایانه‌شدن لحن جنبش بدل شد. همچنین، گونزالس در سال 1969، نخستین «همایش ملی آزادسازی جوانان چیکانو»[22] را سامان داد. در این همایش، طرح معنوی آزتلان[23] به تصویب رسید. اهداف این مانیفست، عبارت بودند از: تقویت ملی‌گرایی چیکانو و ایجاد یک حزب سیاسی جدایی‌طلب برای جنبش چیکانو. در سال 1970، گونزالس در سازمان‌دهی حزب نژاد متحد[24] در ایالت کلرادو دخیل بود و در سال 1972، کوشید تا این حزب را در سطحی ملی مطرح کند. بااین‌حال، پس از آنکه در حزب میان کسانی که حزب را برای تقویت نامزدهای سیاسی جنبش چیکانو می‌خواستند و آنانی که خواستار اصلاحات اجتماعی رادیکال‌تر بودند، اختلاف افتاد و گونزالس حزب را ترک گفت. گونزالس تا زمان مرگش، در سال 2005، به کوشش‌هایش در راستای حقوق جنبش چیکانو ادامه داد.

میراث جنبش

  جنبش‌های حقوق شهروندی دهة 1960، حقوق قانونی و سیاسی گروه‌های قومی-اقلیتی در ایالات‌متحده را تثبیت کرد. جنبش چیکانو، همچنین ساختار سازمان‌های اجتماعی و سیاسی مکزیکی امریکایی‌ها را وسعت بخشید تا مهاجرین، کارگران و جوانان شهری را هم به رسمیت شناسند. افزون بر این، این جنبش، توانست اهداف هم‌گون‌خواهانۀ دهه‌های پیشین را در راستای آگاهی‌های دقیق از هویت و ملی‌گرایی جنبش چیکانو وارونه کند. برخی از نهادهای آن دوران، ازجمله برنامه‌های پژوهشی متعدد راجع به چیکانوها و امریکایی‌های مکزیکی‌تبار، در بزرگ‌ترین دانشگاه‌های امریکا که درنتیجة اعتراض‌های دانشجویی سابق آغاز شدند، هم‌اکنون هم فعال‌اند. بقایای جنبش چیکانو، در راهپیمایی‌ها و تظاهرات «روز ملی پیگیری حقوق مهاجران[25]»، در دهم آوریل 2006، مشهود است.

و نیز ببینید: هم‌گون‌سازی؛ براون علیه شورای سرپرستی آموزش؛ حقوق شهروندی؛ جنبش کارگری؛ نژادپرستی؛ جنبش‌های اجتماعی

بیشتر بخوانید

- Chávez, Ernesto. 2002. “¡Mi Raza Primero!” (My People First!): Nationalism, Identity, and Insurgency in the Chicano Movement in Los Angeles, 1966–1978. Berkeley, CA: University of California Press

- Gonzales, Manuel G. 2000. Mexicanos: A History of Mexicans in the United States. Bloomington, IN: Indiana University Press

- Rosales, Francisco Arturo. 1997. Chicano! History of the Mexican American Civil Rights Movement. Houston, TX: Arte Público

 [1] Chicano movement

[2] Treaty of Guadalupe Hidalgo

[3] Community Service Organizations (CSO)

[4] G. I. Forum

[5] League of Latin American Citizens (LULAC)

[6] Mendez v. Westminster

[7] Hernandez v. Texas

[8] due process

[9] El Movimiento

[10] César Estrada Chávez

  [11] Agricultural Workers Association

 [12] Dolores Huerta

[13] National Farm Workers Association

[14] United Farm Workers of America

[15] Reies López Tijerina

[16] Alianza Federal de Mercedes

[17] Carson National Forest

 [18] Rodolfo “Corky” Gonzales

 [19] Viva Kennedy

 [20] Crusada Para la Justicia

 [21] Yo Soy Joaquín

 [22] National Chicano Youth Liberation Conference

 [23] Espiritual de Aztlán

 [24] La Raza Unida

 [25] National Day of Action for Immigrant Rights