جنگل­ زدایی[1]پاکسازی و تخریب جنگل است. بنا بر برآورد سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (فاو)[3] جنگل‌زدایی یعنی از‌دست‌رفتن سالانه 13 میلیون هکتار از جنگل­ ها. با این سرعت، تقریباً تا سال 2050 همه جنگل ­های بارانی گرمسیری از بین خواهند رفت. جنگل ­ها به دلایلی چند مهم هستند، از جمله تولید محصولات چوبی، حفاظت از خاک و آب، حفاظت از تنوع زیستی و کارکردهای اجتماعی مانند تفریح، گردشگری و آموزش. جنگل­ ها و منابع طبیعی آنها، برای بقای نژاد انسان ضروری هستند.

جنگل ­ها مزایای مختلفی برای سیاره زمین دارند. جنگل­ های بارانی آمازون منشأ بیش از 20 درصد از اکسیژن زمین هستند که برای بقای نژاد بشر ضروری است. جنگل ­ها همچنین دارای منبع قابل توجهی از مواد غذایی برای گونه‌های انسانی از جمله میوه‌ها، سبزیجات، خشکبار، حبوبات و حتی ماهی هستند. برای مثال، تعداد برخی از گونه‌های ماهی در آمازون، بیشتر از تعداد موجود آنها در تمام اقیانوس اطلس است. از نظر پزشکی، جنگل ­ها مزایای بسیار زیادی دارند. 25 درصد از داروهای مورد استفاده شرکت­ های داروسازی غرب از جنگل­ های بارانی تهیه می­ شود. منشأ بیش از 70 درصد از گیاهان شناسایی‌شده که در مقابله با سرطان سودمند هستند جنگل­ های بارانی است؛ از جمله گل پریوش[4]، که در کاهش سرطان خون کودکان نقش بسیار مهمی دارد. با این حال، دانشمندان تنها 1 درصد از درختان جنگل­ های بارانی را برای اهداف دارویی مورد ارزیابی قرار داده ­اند، به این معنی که جنگل­ زدایی ممکن است به ازبین‌رفتن دائمی داروهای نجات­بخش زندگی منجر شود.

عمدتاً جنگل­ زدایی محصول افزایش جمعیت، روش‌های قطع درختان و سوزاندن آنها برای پاکسازی زمین به‌منظور کشاورزی و چرای دام و قطع درختان برای تهیه کاغذ، چوب و محصولات سوختی است. بیش از 11 میلیون جریب از جنگل­ ها سالانه برای اهداف تجاری و ملکی پاکسازی می­ شوند. فقط در برزیل، 70 درصد از جنگل ­های بارانی گرمسیریِ پاکسازی‌شده به مزارع متوسط و بزرگ­ مقیاس تبدیل شده­ اند. شرکت­ های بزرگ ایالات متحده و کشورهای صنعتی دیگر نیز جنگل­ های بارانی را به‌منظور ایجاد زمین پاکسازی کرده ­اند. در ایالات متحده، 90 درصد از جنگل­ های بکر به هیزم، بامپوش[5]، مبلمان، اتصالات راه ­آهن و کاغذ تبدیل شده ­اند. علل دیگر جنگل ­زدایی باران اسیدی، آلودگی و محصولات فروشی[6] است که به قطعات بزرگی از زمین و ازبین‌بردن سریع مواد مغذی خاک و صنعتی­ سازی نیاز دارد.

جنگل ­زدایی سیّاره زمین را به شیوه‌های بسیاری تهدید می­ کند. جنگل­ های گرمسیری تنها 2 درصد از سطح جهان را پوشش می­ دهند اما 90 درصد از تنوع زیستی جهان را شامل می ­شوند. سرعت کنونی جنگل­ زدایی، روزانه به نابودی 50 تا 100 گونه­ گیاهی و حیوانی منجر شده است. از نگرانی­ های مضاعف دیگر این روند، اثر فوری جنگل­ زدایی بر منابع طبیعی، از جمله فرسایش خاک، تصفیه آب، حفاظت از شیلات و گرده‌افشانی است. فقیرترین مردم جهان برای بقایشان به این منابع طبیعی متکی ­اند و جنگل ­زدایی بر بقا و کیفیت زندگی‌شان اثرگذار است. پیامدهای طولانی‌مدت جنگل‌زدایی شامل کاهش تنوع زیستی و افزایش قابل توجه تغییرات آب‌و‌هواست که هردوی آنها نژاد بشر را تهدید می­ کند.

جنگل ­زدایی تأثیر مهمی بر فرسایش خاک دارد. جنگل­ ها مثل یک اسفنج عمل می ­کنند، بارش را جذب کرده و محیطی مرطوب برای گیاهان و حیوانات فراهم می‌کنند. هنگامی که جنگل­ ها پاکسازی می ­شوند، روان­آب و خشکسالی افزایش می­ یابد. اثرات طوفان میچ[7] در نیکاراگوئه و هندوراس در سال 1998 نمونه خوبی از این خطرات است. وسعت جنگل‌زدایی در آمریکای مرکزی منجر به رانش زمین، سیل و تخریب تمام روستاهای مناطقی شد که در آن مناطق زمین پاکسازی شده بود. در بسیاری موارد این تخریب به ضرر فقیرترین افراد در کشورهایی تمام شد که دارای کمترین منابع لازم برای بقا بودند.

تغییرات آب‌وهوایی نیز یکی از پیامدهای جنگل­ زدایی است. درختان «جاذب[8]» طبیعی دی اکسید کربن هستند؛ گازی گلخانه ­ای که در افزایش دمای سیاره­ زمین نقش دارد. وقتی که از وسعت جنگل­ ها کاسته می­شود، غلظت دی اکسیدکربن در جو افزایش می ­یابد و خطر خشکسالی بیشتر می­ شود. از‌بین‌رفتن آب شیرین می ­تواند اثراتی جدی بر مصرف انسان، صنعت و امنیت ملی داشته باشد. هنگامی که کشورها برای آب شیرین که کاهش یافته رقابت می­ کنند، خطر درگیری­ های جهانی افزایش می­ یابد. جنگل ­زدایی به تنهایی عامل 25 تا 30 درصد از گرمای جهانی نیز هست.

  زیستگاه و معیشت مردم در این جهان با جنگل­ زدایی از بین می رود. جمعیت بومی در بسیاری از بخش­ های جهان به جنگل­ های بارانی گرمسیری با اهداف فرهنگی، پزشکی و معنوی متکی است. پانصد سال پیش، 10 میلیون انسان بومی در جنگل­ های بارانی آمازون زندگی می­ کردند. امروزه، به علت جنگل­ زدایی، کمتر از 200 هزار نفر در آنجا زندگی می‌کنند. اغلب فقیرترین کشورهای دنیا از بدترین عواقب جنگل ­زدایی رنج می­ برند. بین کاهش جنگل­ زدایی و کاهش فقر همبستگی وجود دارد. حفاظت از جنگل سبب افزایش سرمایه افراد به‌لحاظ منابع طبیعی، فرصت­ های بیشتر برای به‌دست­آوردن معاش از طریق روش‌های جنگل ­زراعی[9] بیشتر، بهبود مدیریت حیات وحش و افزایش سطح مدیریت آتش می‌شود. هنگامی که اشخاص ثروت بیشتری کسب می ­کنند، احتمالاً برای بقا وابستگی کمتری به جنگل­ ها دارند.

در مقابل، مدیریت بهتر جنگل فقر را از طریق افزایش درآمد، بهبود سلامت مردم و فراهم‌کردن ابزارهایی برای آنها به‌منظور تقویت حمایت از منابع طبیعی ­شان کاهش می­ دهد. سه حوزه در ارزیابی اثرات مثبت جنگل ­ها بر مردم، در زمینه فقر مهم هستند: حقوق اجاره زمین، اداره مؤثر این حقوق و ظرفیت اجتماع برای مدیریت منابع طبیعی خود.

نرخ جنگل ­زدایی رو به کاهش است، اگرچه این روند همچنان ادامه دارد. بر مبنای گزارش فائو از سال 2000 تا 2005 از‌بین‌رفتن خالص جنگل­ ها 7.3 میلیون هکتار در هر سال بود، که پایین‌تر از 8.9 میلیون هکتار در هر سال از 1990 تا 2000 است. عوامل دخیل در این کاهش شامل تلاش‌ها در راستای حفاظت بیشتر، احیای جنگل و رشد طبیعی جنگل‌هاست. صنایعی مثل تفریح و اکوتوریسم نیز به افزایش تلاش برای حفظ جنگل­ ها و تنوع­زیستی کمک می­کند. طول عمر گونه‌های انسان به چنین تلاش­ هایی برای متوقف‌کردن سرعت جنگل ­زدایی وابسته است.

همچنین نگاه کنید به: جنبش حفاظت محیط زیست؛ فرسایش؛ گرمایش جهانی؛ رشد جمعیت؛ توسعه پایدار.

منابع برای مطالعه بیشتر:

Fearnside, R. 2006. “Deforestation in Brazilian Amazonia; History, Rates, and Consequences.” Conservation Biology 19:680

Kerr, Suzi, Alexander Pfaff, Romina Cavatassi, Benjamin Davis, Leslie Lipper, Arturo Sanchez, and Jason Timmins. 2004. Effects of Poverty on Deforestation: Distinguishing Behavior from Location. ESA Working Paper No. 04-19. Retrieved December 20, 2006 (ftp://ftp.fao.org/docrep/ fao/007/ae401e/ae401e00.pdf) 

Matthews, Christopher. 2006. Deforestation Causes Global Warming. New York: FAO Newsroom. Retrieved December 21, 2006 (http://www.fao.org/newsroom/en/ news/2006/1000385/index.html) 

[1]. Deforestation

[2]. Wendy Sellers Campbell

[3]. The Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)

[4]. periwinkle

[5]. shingles

[6]. cash crops

[7]. Hurricane Mitch

[8]. sink

[9]. agroforestry