نرخ کل باروری
نرخ کل باروری[1] (تی.اف.آر) جزءِ متداولترین ابزارهای اندازه گیری زادوولد است. نرخ کل باروری بهعنوان یک مقیاس دورهای، معمولاً زادوولد را به شکل مقطعی بررسی می کند. این نرخ نشان دهندۀ تعداد متوسط کودکانی است که یک زن خواهد داشت، با این فرض که نرخ سن خاص زادوولد[3] کنونی در طی سال های فرزندآوری اش پایدار خواهد ماند (سن 15-49) و تا پایان چرخه تولیدمثلش زنده خواهد بود.
نرخ سن خاص زادوولد از طریق تقسیم تعداد کودکان متولدشده زنان در یک گروه سنی بر تعداد زنان در همان گروه سنی محاسبه میشود. محاسبه آن چنین است:
که F= زادوولد، B= تولدها، W= زنان، x= سن در آغاز فاصله زمانی و n= تعداد سالهای دورههای فاصله زمانی (معمولاً فاصله زمانی پنجساله). نرخ کل باروری بر مبنای نرخ سن خاص زادوولد از طریق جمعکردن نرخهای هر گروه سنی و ضربکردن آن در طول هر فاصله سنی به دست می آید:
شیوه دیگر اندازه گیری نرخ کل باروری از طریق گزارشهای گروه نسلیِ کودکانِ تاکنون متولدشده (سی.ای.بی)[4] است. سی.ای.بی، گروه نسلی متشکل از تاریخ تولید مثل زنان از آغاز سال های فرزندآوری تا پایان آن را دنبال می کند، که اندازۀ حاصله، نمایان گر تعداد متوسط همه کودکانی است که یک زن عملاً به دنیا آورده است. معمولاً دادهها برای نرخ سن خاص زادوولد، نرخ کل باروری، و کودکان تاکنون متولدشده از پیمایش ها یا برآوردهای نیمه سال جمعیت در ترکیب با آمارهای تعداد زادوولد به دست می آید. زمانی که اطلاعات در مورد زادوولد با عطف به گذشته جمع آوری می شود، خطر نادیدهگرفتن کودکانی که مدت کوتاهی پس از تولد می میرند وجود دارد.
نرخ کل باروری بهطور وسیعی در سراسر جهان امروزه متفاوت است و در طول زمان نیز بهطور چشمگیری تغییر کرده است. سطوح آن شامل طیفی کاملاً بالاتر از زادوولد جایگزین (نرخ کل باروری= 2.1، بهطور متوسط دو کودک جایگزین والدین میشوند، به اضافه عامل یک دهم که برای مرگومیر کودکان زیر پانزده سال مجاز است) تا زیر زادوولد جایگزین است. در اوایل دهه 1970، این نرخ برای جهان 4.5 بود که در حدود سال 2005 به 2.6 تنزل یافت. برای دوره مشابهی در آمریکای لاتین و جزایر دریای کارائیب، نرخ کل باروری از 5.1 به 2.5 سقوط کرد. در سال 2005، آسیا به استثنای چین، دارای نرخ کل باروری 2.8 بود (در دهه 1970 بالای 5.0 بود)؛ به طوری که تایوان و کره جنوبی جزءِ کشورهایی بودند با 1.1، کمترینهای نرخ کل باروری را در جهان داشتند. سطح زادوولد اروپا هم زمانی در دهه 1970 به سطح جایگزین رسیده بود، اما هماکنون بهطور چشمگیری به زیر سطح جایگزین یعنی 1.4سقوط کرده است؛ این نرخ در ایالات متحده از دهه 1970 در سطح 2.0 ثابت مانده است. نرخ کل باروری در کشورهای جنوب صحرای آفریقا در طی این دوره از 6.8 به 5.4 رسیده است، اما در سال 2005، از بیش از 7.9 در نیجر تا کمتر از 1.8 در موریتانی بالغ میشود. نرخ کل باروری منطقه ای و ملی اغلب تنوعات اساسی قومی/نژادی را پنهان میکنند.
تغییرات تاریخی در نرخ کل باروری اغلب مربوط به فناوریهای جدید ضد بارداری، دسترسی به خدمات و سیاست گذاریهاست. برای مثال در چین، نرخ کل باروری در اوایل دهه 1970 نزدیک به 6.0 بود، یعنی پیش از کمپین تنظیم خانواده «دیرتر- طولانیتر- کمتر[5]» و سیاست کاملاً شناختهشده تکفرزندی. در سال 2005، نرخ کل باروری، 1.6 بود؛ بسیاری از محققان فکر می کنند که این کاهش اساسی و سریع زادوولد اثرات مهمی بر اقتصاد چین، بازار ازدواج و مراقبت از سالمندان دارد. تغییر در زادوولد در طول زمان و مکان اثرات مهم خاصی بر فرایندهای اجتماعی و جمعیتی دارد.
همچنین نگاه کنید به: نرخ زادوولد؛ نظریه انتقال جمعیتی؛ باروری.
منابع برای مطالعه بیشتر:
Bulatao, Rodolfo and John Casterline, eds. 2001. Global Fertility Transition. New York: Population Council
Preston, Samuel, Patrick Heuveline, and Michel Guillot. 2001. Demography: Measuring and Modeling Population Processes. Malden, MA: Blackwell
[1]. Total fertility rate
[2]. Enid Schatz
[3]. age-specific fertility rates (ASFRs)
[4]. Children Ever Born (CEB)
[5]. later-longer-fewer