رصد یکی از حوزه‌های مهم مطالعات و بررسی‌های استراتژیک است و رصد فرهنگی از الزامات پیاده‌سازی و اجرا سند جامع مهندسی فرهنگی به شمار می‌آید. در این گزارش اصول، مبانی، مفهوم و از همه مهم‌تر روش‌شناسی رصد فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته و گام‌ها یا مراحل آن پیشنهاد شده است. همچنین ساختار و سازمان‌دهی مناسب برای اجرای رصد فرهنگی نیز تحلیل شده است.

نقشه مهندسی فرهنگی کشور مهم‌‌ترین و جامع‌ترین سند بالادستی در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی کشور به شمار می‌آید. ضرورت رصد فرهنگی در چندین فراز از این نقشه مورد توجه قرار گرفته و بر اهمیت آن تأکید شده است، اما به‌‌رغم آن، راهبرد رصد کمتر مورد اعتنای جدی بوده است. بر این اساس، در این نوشتار مبانی، اصول، روش‎‌ها و نحوه رصد فرهنگی کشور بررسی شده و چارچوب، ضوابط و روش انجام این کار پیشنهاد شده است تا در شورای راهبردی نقشه مهندسی فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد.

در همین راستا، این گزارش تلاش می‌کند به این سوالات پاسخ دهد که اهداف و کاربردهای رصد کدام‌اند؟ مفهوم و معنی رصد چیست؟ در رصد فرهنگی چه چیزهایی باید مورد توجه قرار گیرند؟ روش‌ها و ابزارهای رصد کدام‌اند؟ و در نهایت یک نظام جامع رصد، شامل چه اجزایی می‌شود؟

به‌طور کلی، کارکردهای رصد فرهنگی را می‌توان در این موارد خلاصه کرد:

• «توصیف» جامع وضعیت موجود و نشان دادن وضعیت پیشرفت اجزا، ابعاد، مضامین و اهداف مختلف نقشه مهندسی فرهنگی در بازه‌های زمانی مختلف
• ارائه «برآورد» از وضعیت فرهنگی کشور، توصیف اقدامات و تدابیر نظام فرهنگی خودی و نظام‌های فرهنگی بیگانه (رقیب) و شرایط جهانی که به نوعی «ارزیابی عملکرد» منجر می‌شود.
• «پیگیری» مستمر شرایط فرهنگی کشور از طریق رویکرد تطبیقی، با هدف پایش دائمی یا دوره‌ای تحولات؛
• «آینده‌‌پژوهی» و شناسایی تحولات فرهنگی پیشِ رو در افق‌های میان‌مدت و درازمدت؛
• «هشداردهی» نسبت به خطرات نزدیک پیشِ رو در اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور.

بر این اساس، در این گزارش، مفهوم و مبانی رصد، کاربردها و روش‌شناسی آن توضیح داده می‌شود.