سومین نشست از مجموعه نشست‌های «موسیقی و کرونا» با عنوان «تحولات در آموزش موسیقی در دوران بحران کرونا» با حضور محمدعلی مرآتی (اتنوموزیکولوگ، مدرس دانشکده موسیقی دانشگاه هنر تهران و دبیر چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران) و محمدسعید شریفیان (مدرس دانشگاه، پژوهشگر و آهنگساز موسیقی سمفونیک) سه‌شنبه 19 مرداد 1400 به دبیری سندوس محمدی نوسودی، با هدف واکاوی پیامدهای بحران کرونا بر حوزه موسیقی برگزار ‌شد.

در این نشست محمدسعید شریفیان درباره تأثیرات کرونا بر آموزشگاه‌های موسیقی گفت: از دو منظر می‌توان به این موضوع نگریست. به دلیل قرنطینه‌ها و محدودیت‌های اعمال‌شده، از یک طرف، برخی مواقع انگیزه و خواست حضور در آموزشگاه‌ها برای هنرجویان به‌خصوص هنرجویان جوان بیشتر شده است. به‌ویژه در این میان آموزشگاه‌هایی بودند که به لحاظ فضا و یا رعایت پروتکل‌های بهداشتی شرایط بهتری داشتند و در این مدت، علاقه برای حضور در آن‌ها بیشتر بود اما این امر، یک استثناست و کلیت موضوع، درست برخلاف این است و بسیاری از آموزشگاه‌ها در این مدت، تعطیل یا کم‌کار شدند. بنابراین، آموزش حضوری در آموزشگاه‌ها، خیلی بر وفق مراد نبوده است.

او با اشاره به جنبه‌های مثبت و منفی آموزش آنلاین افزود: نمی‌توان گفت تجربه آنلاین یک تجربه صد در صد جدید است اما در کل، یک «نویی» دارد. تدریس و کارکردن در شرایط آنلاین برخلاف آن چیزی که در ابتدا تصور می‌شود، بسیار سخت‌تر است. دروس عملی مثل تدریس سازها نیاز به حضور فیزیکی دارند اما الآن باید در شرایط آنلاین با یک انرژی مضاعفی به هنرجو آموزش داده شوند. بنابراین تدریس آنلاین، بسیار سخت‌تر از تدریس حضوری است. اما در مباحث تئوریک، از سختی کار کاسته می‌شود و راحت‌تر می‌توان آن‌ها را تدریس کرد.

به هرحال آن چیزی که مسلم است این است که کمبودهایی در آموزش آنلاین دروس عملی وجود دارد که بخشی از آن هم، به هنرجویی بستگی دارد که آموزش می‌بیند؛ اینکه تاچه حد جذب بحث شود و اینکه چقدر پیگیر باشد برای جبران کمبودهای این آموزش. اما فراموش نکنیم سیستم آنلاین حتی اگر همه چیز به حالت نرمال برگردد، با ما خواهد بود و ادامه خواهد داشت.

این پژوهشگر موسیقی درباره ورود نهادها در بحث آموزش موسیقی در این دوران اظهار داشت: نهادهایی چون بنیاد رودکی، دفتر موسیقی و انجمن موسیقی در این زمینه فعالیت کردند و با کلاس‌هایی که برگزار کردند، کمک‌هایی از سوی آن‌ها انجام شد. این کلاس‌ها شرایطی را فراهم کرده که حضور برای هنرجویان از سراسر کشور فراهم باشد. همین آموزش آنلاین باعث می‌شود که ما در یک تبادلی قرار بگیریم و به ارتباطات بین‌المللی و فرهنگی برسیم که این یکی از همان جنبه‌های مثبت آموزش آنلاین است.

شریفیان با بیان اینکه چیزی ازبین نمی‌رود و فقط تغییر فرم می‌دهد، درباره چشم‌اندازهای آینده آموزش موسیقی خاطرنشان کرد: این درست است که بحث آموزش آنلاین در شرایط کرونا پیش آمده و گسترش پیدا کرده و نیاز به توسعه آن هم احساس می‌شود اما بخش دیگر، همین آموزشگاه‌ها هستند که هم‌چنان نیاز به آن‌ها و نیاز به حضور فیزیکی وجود دارد. لذا در آینده نیز حتماً ادامه پیدا خواهد کرد اما به اشکال دیگر. بنابراین در آینده آموزشگاه‌ها چارچوب‌های جدیدتری خواهند داشت و بستر فضای مجازی نیز مکمل آن خواهد بود. لذا آینده، آینده مثبتی خواهد بود که خلاقیت‌هایی در آن بروز خواهد کرد.

در بخش دوم این برنامه، محمدعلی مرآتی، با اشاره به ارکان موسیقی، درباره محدودیت‌های آموزش آنلاین گفت: موسیقی از سه رکن صوت، ریتم و محتوای (انسان‌شناسی) تشکیل شده است. رکن سوم به موسیقی شخصیت می‌دهد و باعث ارتباط گرفتن مخاطب با آن می‌شود. ما در آموزش آنلاین سعی می‌کنیم هنرجو را در شرایطی قرار دهیم که تا حدی بتوانیم صوت و ریتم را از طریق فواصل و زمان‌بندی‌ها آموزش دهیم اما درک جنبه‌های دیگر مولفه‌های موسیقی یعنی رکن سوم آن در فضای آنلاین، برای هنرجو بسیار سخت می‌شود. آموزش مولفه‌های غیرظاهری موسیقی که مربوط به معناها می‌شود، بسیار مشکل است اما ما در هرصورت باید عادت کنیم به این شرایط و تنها کار این است که روش‌های خود را تغییر دهیم. ما باید سراغ روش‌هایی برویم که نسبی باشد که این ممکن است با هردو هنرجو تفاوت کند. ما نیاز به تغییر روش داریم، تغییر روشی که به احتمال زیاد، روند را کند می‌کند. شاید ما بتوانیم روش‌های دیگری را برای آموزش موسیقی در آینده پیدا کنیم. اما هنوز در گذراندن تجربیاتی هستیم که در آینده اَشکال دقیق آن مشخص خواهند شد.

مدرس دانشگاه هنر تهران با بیان اینکه نباید از جنبه‌های مثبت آموزش آنلاین هم غافل شد، ادامه داد: اگر کسی موسیقی قابل عرضه داشته باشد و به جایی رسیده باشد که بتواند موسیقی خود را ارائه دهد، الآن با این پلتفرم‌های اجتماعی و نرم‌افزارها، هرکسی می‌تواند در خانه خود بنوازد و در صفحه اینستاگرام خود قرار دهد و در کم‌ترین حالت، چند صد نفر آن را ببینند. این فرصتی‌ست که در حال حاضر فراهم شده است. هم‌چنین این کلاس‌های آنلاین در برگزاری مسترکلاس‌ها و برای کسانی که آشنایی مقدماتی با موسیقی دارند و برای افراد نیمه‌حرفه‌ای، خوب بوده است.

او درباره چشم‌اندازهای آینده آموزش موسیقی اذعان کرد: ما در دوران گذار هستیم و در این دوران، پلتفرم‌های جدیدی را می‌بینیم. این مسأله می‌تواند امیدوارکننده باشد که این روش‌ها و پلتفرم‌های جدید، انسان‌ها را با خود سازگار کند و در آینده شرایطی را ایجاد کند که بتوانیم در آن با کیفیت خیلی زیاد همه ابعاد موسیقی را آموزش دهیم.

گزارش از: فریبا رضایی