کتاب «جنسیت و قدرت در دیوارنگاره‌های صفوی» نوشته حکیمه طاهر ازسوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد.

موضوع این پژوهش مطالعه منابع تصویری دوران صفویه با روش تحلیل گفتمان فوکویی بر مبنای برساخت‌گرایی اجتماعی است؛ این منابع تصویری شامل نگاره‌ها یا دیوارنگاره‌های عصر صفوی است که کاملاً متأثر از آثار نگارگری کوچک‌اندازه و نگاره‌های تک‌برگی آن دوران بوده ‌است که بر دیوار کاخ‌های چهل‌ستون و عالی‌قاپوی اصفهان نقش بسته‌اند و چون ویژگی مهم این نگاره‌ها، نمایش مسائل جنسی و روابط زن و مرد هستند، به‌عنوان منبعی برای پژوهش در زمینه گفتمان جنسیتی آن دوران در نظر گرفته شدند.

دیوارنگاره‌هایی که در این کتاب بررسی شده‌اند، در خلال سال‌های ۱۰۵۷-۱۰۰۶ هجری قمری در دوره شاهان صفوی نقاشی شده‌اند. این دوره زمانی دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را برای چنین پژوهشی مناسب می‌سازد. ازجمله اینکه در این دوره ارتباطات ایران با کشورهای اروپایی گسترش یافت که نتیجه آن ورود بسیاری از سیاحان و سفیران اروپایی به ایران بود و حاصل این سفرها، نوشته‌شدن تعداد زیادی سفرنامه مربوط به اوضاع اجتماعی، فرهنگی و زندگی مردم در آن دوره است. یکی از مهم‌ترین مسائلی که در این سفرنامه‌ها بدان پرداخته‌ شده‌است، مسائل مربوط به فرهنگ جنسی و نحوه ارتباطات میان زنان و مردان در آن روزگار است. از طرفی دیگر، هنرهای تصویری و از جمله نقاشی دیواری در این دوران بسیار رونق گرفت. نقاشی‌های تصویر‌شده در این دوران در شهر اصفهان را تحت لوای یک مکتب هنری به‌عنوان مکتب اصفهان شناسایی می‌کنند که از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این مکتب می‌توان به آزادی عمل بیشتر آن نسبت به مکاتب قبلی و هم‌چنین موضوع نقاشی‌ها اشاره کرد که دیگر روایت کتاب‌ها نبود بلکه تصویرسازی زندگی مردم جامعه و درباریان ازجمله پرداختن به موضوعات جنسی و نمایش روابط میان زنان و مردان جوان بود. در این نگاره‌ها نه‌تنها تلاشی برای پنهان‌کردن جنبه‌های جنسی نمی‌شد بلکه برعکس تلاش بر بیشتر‌کردن جلوه‌های جنسی بود.

این مسائل، دیوارنگاره‌های دوره صفوی در اصفهان را به همراه نوشته‌های سفرنامه‌نویسان در این زمینه، به‌ منابع مناسبی برای مطالعات جنسیتی در آن دوران تبدیل کرده است که در این تألیف با رویکرد تحلیل گفتمان جنسیت به آن پرداخته ‌شده‌است. در همین راستا تلاش شده به‌طور مشخص به چگونگی نمود ساختار قدرت و جنسیت در دوره صفوی در آثار نگارگری کاخ‌ها پرداخته شود تا در این راستا به شناخت بهتری از گفتمان مسلط جنسیتی در آن دوره دست پیدا کنیم و چگونگی تأثیرپذیری نقاشان و آثار آنان از واقعیت‌های اجتماعی آن دوره را موردبررسی قرار دهیم.

در مورد روش استفاده‌شده برای تحلیل نگاره‌ها نیز باید گفت که روش استفاده‌شده در این پژوهش، روش تاریخی است. این شیوه بر این فهم از جهان تکیه دارد که همه پدیده‌های اجتماعی و فرهنگی به‌صورت تاریخی تعین یافته و به عصر خود و مجموعه عناصر اجتماعی و فرهنگی زمان خویش وابسته است. در این شیوه ذهنیت محقق این است که یک پدیده همچون اثر هنری و حتی علائق و سلیقه‌های هنرمند یا صور خیال او تحت تأثیر زمینه‌های خاص دوران به وجود آمده است، به‌گونه‌ای که بستر تاریخی تعیین‌کننده هویت اثر هنری است.

«اسناد تاریخی مربوط به جنسیت در عصر صفوی»، «اسناد تاریخی مربوط به  نگارگری در عهد صفوی» و«نگاهی به نگاره‌های کاخ‌ها» به همراه یک نتیجه‌گیری عنوان فصل‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند. کتاب حاضر در ۱۴۵ صفحه و با قیمت ۱۶۰۰۰ تومان وارد بازار نشر شده است.