به دنبال نیاز به «تصویری» دقیق و شفاف از وضعیت فرهنگی و هنری کشور برای اتخاذ تصمیمات واقع‌بینانه، تشکیل «کارگروه رصد فرهنگی» از سوی «ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور» در تاریخ ۱۳۹۸/۴/۲۹، مصوب و دستورالعمل اجرایی آن، تهیه و در تاریخ ۱۳۹۹/۴/۱۷ از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ابلاغ شد و بر اساس این ابلاغیه، مرکز و دبیرخانه کارگروه رصد فرهنگی در پژوهشگاه تأسیس شد.

بنا به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، مرکز رصد فرهنگی، به دنبال ارائه تصاویر دقیق و شفاف از حوزه‌های فرهنگی و هنری با روش تجمیع داده‌­ها و اطلاعات و ایجاد «پایگاه داده‌­­های فرهنگی» و تهیه «گزارش­‌های رصد فرهنگی» است؛ این رصد در حوزه‌های گوناگون شامل «فضاهای فرهنگی»، «تولید فرهنگی»، «بازنمایی فرهنگی»، «مصرف فرهنگی»، «ارزش‌ها و نگرش‌ها» و «سیاست‌ها و سازمان‌های فرهنگی» انجام می‌شود. از طریق رصد مستمر و دوره‌ای حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر، دستگاه‌های فرهنگی و مقامات مسئول می‌توانند با شناختی مناسب، با «ارزیابی سیاست­‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگیِ» گذشته، سیاست­‌گذاری و برنامه‌­ریزی آینده‌نگران‌ه­ای داشته باشند.

 پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با کمک دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تاکنون چند شاخص فرهنگی را استخراج کرده است تا با ابتناء بر آن‌ها وضعیت فرهنگی کشور را رصد کند. بررسی ابعاد مختلف خانواده، وضعیت امید و نشاط در جامعه، مسئله بودجه‌ و نیروی انسانی بخش فرهنگ و مصرف فرهنگی کشور، فرهنگ اقتصادی مردم، اقتصاد فرهنگ و هنر، مصرف فرهنگی کودکان (اعم‌از نحوه مواجهه آنان با مصرف فرهنگی نمایش‌های خانگی، انیمیشن و بازی‌های رایانه‌ای)، وضعیت گروه‌های مرجع در کشور و چگونگی نابرابری‌های فرهنگی ازجمله این موارد است.

به‌طورکلی، «چشم‌انداز» مرکز رصد فرهنگی به‌مثابه یک نهاد ملی، حاوی کارکردهای یک پلتفرم اجتماعی است: بستر و زیرساختی تعاملی و شبکه‌ای که امکان تعامل و هم‌افزایی سازمان‌ها، نهادها و عاملان فرهنگی را در حوزه تجمیع و یکپارچه‌­سازی داده‌ها و تصویرسازی دقیق وضعیت فرهنگی و هنری، تسهیل می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، مرکز رصد در بستری فناورانه و بین‌­سازمانی شکل گرفته و هدف آن تجمع داده‌ها و اطلاعات فرهنگی و به دست دادن تصویری دقیق و شفاف از وضعیت فرهنگ و هنر ایران است.