کتاب «تحلیل مکالمه: نظریه و روش در علوم ارتباطات» نوشته جواد علی‌پور و محمد عباس‌زاده، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات تدوین می‌شود.

تحلیل مکالمه از دهه 1960 شروع و به تدریج به کانون مطالعات اجتماعی و ارتباطاتی تبدیل شد و گام به گام به علوم دیگر همچون مشاوره و روانشناسی، روانکاوی و روانپزشکی، سیاست و دیپلماسی و حتی حقوق نیز وارد شد. تحلیل مکالمه، رویکردی به ساختار مکالمه است که از کار هاروی ساکس، گیل جفرسون و امانوئل شوگلوف، نشأت می‌گیرد. موضوع اصلی تحلیل مکالمه، این است که اولاً اهمیت «زمینه» را برای تعامل درک کنند، ثانیاً نشان دهند که چگونه در گفتار «زمینه» شکل می‌گیرد و ثالثاً با شکل‌دادن به درک مشارکت کننده یا مخاطب از اینکه چه کاری انجام می‌دهد و چه چیزی اتفاقی می افتد، «زمینه» را بازسازی و یا ایجاد می‌کند.

در این پژوهش، پژوهشگران تلاش می‌کنند تا ضمن معرفی تحول و توسعه تحلیل مکالمه و معرفی مهمترین نظریه پردازان آن، رویکردها و مبانی نظری از جمله رویکردهای تفسیری، رویکردهای پدیدار شناختی، کنش متقابل نمادین و رویکردهای انتقادی در تحلیل مکالمه را با تاکید بر علوم ارتباطات استخراج نمایند. علاوه براین در این مطالعه، رویکردهای روش‌شناختی در تحلیل مکالمه مانند قوم‌نگاری، تحلیل گفتمان، پدیدارشناسی، گرندد تئوری، رویکرد زبانشناختی، روایت‌پژوهی، رویکرد مشاهده‌ای و رویکرد تطبیقی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. همچنین، ارتباط تحلیل مکالمه و دیگر حوزه‌های علمی مانند اتنومتدلوژی، فمینیسم، مطالعات انتقادی، مطالعات رسانه‌ای و تحلیل تعامل ارائه می‌شود. در نهایت تکنیک‌ها و کاربردهای تحلیل مکالمه در علوم ارتباطات و رسانه، بررسی و معرفی می‌شوند.

این کتاب مجموعاً از 4 فصل تشکیل شده است. فصل اول با عنوان «مبانی و تاریخچه تحلیل مکالمه در علوم ارتباطات»، موضوعات مقدمه‌ای بر تحلیل مکالمه (چیستی و چرایی با تاکید بر ظهور تحلیل مکالمه در دهه 1960)، سیر تحول و توسعه تحلیل مکالمه به لحاظ تاریخی، اجتماعی و فرهنگی و ماهیت میان‌رشته‌ای تحلیل مکالمه (ارتباط با اتنومتدلوژی، فمینیسم، ارتباطات و رسانه و مطالعات انتقادی) را شامل می‌شود.

«مهمترین نظریه‌پردازان خرد و رویکردهای تحلیل مکالمه در علوم ارتباطات»، عنوان فصل دوم است که به بررسی نظریه‌پردازان (هاروی ساکس، هارولد گارفینکل، ایروینگ گافمن، گایل جفرسون و امانوئل اسچگلف) و رویکردهای فلسفی نظریات خرد در حوزه علوم ارتباطات (تفسیری، پدیدار شناختی، انتقادی و کنش متقابل نمادین و ...)، پرداخته است.

فصل سوم با عنوان «رویکردهای روش‌شناختی در تحلیل مکالمه (به لحاظ نظری و عملی)»، موضوعاتی چون قوم‌نگاری، تحلیل گفتمان، پدیدارشناسی، گرندد تئوری، رویکرد زبانشناختی، روایت‌پژوهی، رویکرد مشاهده‌ای، رویکردهای تطبیقی، رویکردهای اقدام پژوهانه و رویکردهای مبتنی بر مطالعه موردی را از نظر می‌گذراند.

فصل چهارم نیز تحت عنوان «انواع، تکنیک‌ها و کابردهای تحلیل مکالمه در علوم ارتباطات و مطالعات رسانه»، انواع تحلیل مکالمه، مراحل و تکنیک‌های تحلیل مکالمه، کاربردهای تحلیل مکالمه در ارتباطات و رسانه، کاربردهای تحلیل مکالمه در تعلیم و تربیت و روانشناسی و کاربردهای تحلیل مکالمه در نهاد قضاوت را می‌کاود.