منطق ساختاری کتاب اصول اخلاق آب از جهان‎‌بینی‌های گسترده‌‎تر در مورد زمین، جایگاه ما در آن و همچنین آب نشات می‎‌گیرد. کتاب اصول اخلاق آب نوشته پیتر، جی براون و جرمی، جی اشمیت و ترجمه مینا داورانی است که در سال ۱۳۹۶ توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است.

با افزایش استفاده از منابع آبی در جهات مختلف اعم از کشاورزی، انرژی و مصارف شهری، انسان با دو واقعیت رو به رو گردید، نخست آنکه منابع آبی جدید به طرقی مختلف و متکثرتر از گذشته در دسترس انسان قرار گرفته و در درجه دوم، این مسئله بیش از پیش به چشم آمده که این منابع مانند همه منابعی که تا پیش از این در جهان وجود داشته‎اند، در صورت مصرف بی‎رویه روزی از بین خواهند رفت. در واقع افزایش نیاز به آب، از آشامیدن صرف به انواع کاربری‎ها در نهایت محدودیت‎ها و سقف وجودی آب را بیش از پیش برای بشریت آشکار ساخت. اصول اخلاقی وضع شده درباره آب نیز، نتیجه ملاحظاتی از این دست هست، مباحثی که بحث مسولیت شخصی و گروهی را در برابر این منبع محدود در برمی‎گیرند و مسائلی مانند مدیریت منابع آب، صرفه جویی و اخلاق آب را در دستورکار داد. به هر حال اصول اخلاقی آب پاسخی به مسائل و ملزومات آب و بحران آب در زمان معاصر است، زمانی که ذخیره‎سازی و انباشت و توزیع آب به یک مسئله انسانی تبدیل شده است و قیمت و مصرف آن به محل پرسش تبدیل کرد.

به نظر نویسندگان این کتاب سئوالات حول آب ذاتاً اخلاقی هستند. براون و اشمیت، ضمن انتقاد از رویکرد تجربی به آب نشان می‎دهند که همه رویکردهای مدیریت آب، صرف نظر از نوع رویکردشان بر پایه مفروضات فرهنگی و قضاوت‎های ارزشی شکل گرفته‎اند. این کتاب دارای شش فصل است که در هر شش فصل مباحثی درباره رویکردهای فکری متفاوت درباره ارتباط بین آب و جوامع انسانی را مورد توجه قرار داده است: از سودمندگرایی (Utilitarianism )  و اکوفمنیسم تا عقاید و ادیانی مانند هندویسیم، مسیحیت و اسلام تشریح شده‎اند. هر بخش کتب توسط یک مقاله مقدماتی اصلی نوشته شده توسط ویراستاران تنظیم شده است.

کتاب اصول اخلاقی آب به خوانندگان کمک می‎کند تا تأثیر جنبه‎‌ها و چشم‎‌اندازهای اخلاقی متنوع را در هدایت غیرمستقیم سیاست‎های کلان حول آب را درک کنند. به عبارتی کتاب رویکردی بین‌رشته‌ای به مسئله آب دارد و تلاش دارد بحران آب را از مناظری گوناگون در اختیار مخاطبان قرار دهد. آنها با ارائه برخی واقعیت‌‎ها و داده‎‌های میدانی چشم‎اندازی تاریخی فرهنگی به کار خود داده‌اند و از خلال این تنوع، نشان می‎دهند که فرهنگ و کنشگری ما تا چه میزان در بهبود یافتن وضعیت می‎تواند موثر باشد.

براون و جرمی اشمیت با نوشتن این کتاب سه چشم‎انداز مهم را به مخاطبان ارائه داده‎اند. در درجه نخست نویسندگان این کتاب یک مجموعه فوق‌العاده از چشم‌‎اندازها و دیسپلین‎های متنوع را گردآوری کرده‌اند، که هر یک از آنها به طرقی مسائل مهمی درباره اصول اخلاقی آب بیان می‎دارد. در درجه دوم، نویسندگان مقاله یک چارچوب فکری درباره اخلاق آب فراهم کرده‎اند و و در چند بخش موضوعی مختلف یعنی حق حاکمیت و دعاوی انسانی بر آب،۲) سودمندگرایی، ۳) آب به عنوان منبع اجتماعی، ۴) آب: ثروت مشترک زندگی و ۵) اخلاق در سیستم‎های پیچیده به تشریح آن پرداخته اند. در درجه سوم نویسندگان این کتاب، در تلاشند تا اخلاق را در مدیریت منابع پایدار آب به شکل عملی پیاده سازند و این امر یعنی تاکید بر حیثیت عملی، که این امر سومین خدمت نویسندگان به مسئله آب است. از این طریق می‎توان دریافت که هدف از نوشتن این اثر، به وجود آوردن یک دست‌نوشته برای دانشجویان نیست بلکه کتاب اهداف عملی را نیز تعقیب می‎نماید. به عنوان فلاسفه، نویسندگان مقاله در تلاشند تا مدیران آبی، محققان، سیاستگذاران و فعالان را با مسائل اخلاقی درگیر کنند.

در بخش مقدمه، اشمیت مسئله اخلاق را برای مخاطبان تشریح می‎ کند. از خلال مطالب ارائه‌شده می‎توان به این امر پی برد که مباحث مطرح شده به نظر بیشتر با مباحث سیاست‎های آب (و نه فلسفه) آشنا و مرتبط هستند. اشمیت اخلاق آب را چارچوب‎های هنجاری می‎داند که بر کنش‎های ما به روی آب تاثیر می‎گذارند. اشمیت معتقد است که بدون اخلاق آب، امکان سیاستگذاری در حوزه آب وجود ندارد چرا که هر چارچوب تصمیم‎گیری به قضاوت‎های ارزشی وابسته است که به آنها در حل مسائل کمک می‎‌ نماید. مسئله تاثیرگذاری قضاوت‎های اخلاقی بر مدیریت آب در عمل، تم اصلی این کتاب را تشکیل می‎دهد.

پی‌نوشت: این یادداشت توسط رسول محسن‌زاده تهیه و پیشتر در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ منتشر شده است.