کتاب «عراق جدید و  امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی»، اثر پژوهشی توحید محرمی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در سال ۱۳۹۶ از سوی پژوهشگاه منتشر شده است.

مسائل فرهنگی و هویتی از مسائل مهم در روابط خارجی بین کشورها است که بسیاری حساسیتهای آن جنبه امنیتی دارد. دولتها ضمن علاقمندی به توسعه وگسترش حوزه نفوذ نسبت به حفظ آرمانها ،  باورها و هویت فرهنگی و اجتماعی خود بشدت حساس می­باشند. یکی از مسائل مهم در روابط خارجی بین کشورها مسائل فرهنگی و هویتی است که بسیاری حساسیتهای آن جنبه امنیتی دارد. در جمهوری اسلامی ایران هم تحقیقات قابل توجهی درباره ابعاد مختلف امنیت صورت گرفته است، اما کمتر به روابط­ بین‌­الملل بویژه در روابط بین همسایگان از دیدگاه امنیت فرهنگی توجه شده است. این کتاب به‏دنبال شناسایی و تحلیل شاخصه های امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و همسایه غربی آن عراق است. دسته­‏بندی رسمی از شاخص­‌ها و مولفه‌­های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اسناد بالادستی و قانون اساسی عراق جدید ارائه شده مبنای پژوهشی این کتاب است، که برای ادراک امنیت فرهنگی دوکشور بسیار با اهمیت می­‌باشد. بر این اساس چیستی امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی، پرسش ‌اصلی و شناسایی فرصتها و تهدیدات ناشی از تحولات فرهنگی و اجتماعی همسایگان- عراق جدید، و ظرفیتهای فرهنگی مشترک بین دوکشور برای ارتقاء امنیت فرهنگی بین جمهوری اسلامی از جمله پرسش‌های فرعی در این کتاب است.

نویسنده کتاب با ابراز تاسف از کمی شناخت و آگاهی جمهوری اسلامی از ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی همسایگان خود و محدودشدن دردهه های اخیر به مبادی رسمی، تصریح می کند که این کاستی ها و کمبودها بگونه‌­ای است که ایران تاکنون به عنوان کشوری فعال و اثرگذار در منطقه نتوانسته است، روابط فرهنگی پایدار درون منطقه‌ای داشته باشد. لذا برای ایجاد تعارف، آشنایی و روابط عمیق میان ملت‌های ایران وکشورهای همسایه، از مسیر ادراک صحیح آرمانها و باورهای فرهنگی و اجتماعی  و به‌رسمیت شناختن هویت ملی طرفین می­‌گذرد و این همان چیزی است که روابط ملت‌های همسایه را در مقابل تبلیغات و دسیسه‌های بیگانگان مصون می‌سازد و از رقم خوردن دوباره صفحات تلخ در تاریخ روابط ایران و همسایگان همچون وقوع جنگ تحمیلی هشت ساله رژیم بعث عراق با کشورمان جلوگیری می‌کند.

برای امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی با همسایگان اغلب صاحبنظران با رویکرد آسیب شناسانه نگرانی­‌هایی را مطرح می‌کنند که عمده آنها جنبه هویتی دارد و البته برخی از آنها به ماهیت فرهنگ و تحولات منطقه و تبادلات فرهنگی و باورهای متفاوت بر می­‌گردد. اما واقعیت این است که از زمان تشکیل دولت- ملت‌ها به شکل امروزی تقریبا مباحث­ فرهنگی در روابط بین الملل با پیش­فرض‌های امنیتی صورت گرفته و تغییرات هویتی و فرهنگی هدفمند دردنیای معاصر از عناصر نفوذ و توسعه­‌طلبی برخی دولتهای امروزی بوده است. به‌طور نمونه؛ کشورها برای گسترش حوزه نفوذ خود، با ترویج فرهنگ به‌ویژه توسعه فعالیتهای رسانه­‌ای وآموزش و تربیت اتباع و بویژه جوانان کشورهای دیگر این افراد را به‌عنوان دوستدار موافق خود برای آینده تربیت می­‌کنند.

 بنابراین توسعه روابط با همسایگان در بخشهای مختلف، نیازمند شناختی مناسب ازحساسیت‌های فرهنگی دوكشوراست كه بتواند ضمن كاستن ازجنبه های سلبي و تهديدات، شرايط لازم براي بهره‌­برداري بهينه از فرصتها برای ارتقاء امنیت فرهنگی را فراهم سازد. لازمه فهم بین فرهنگی در مناسبات ميان ملتها، درک درست از شاخصه‌های امنیتی کشورهای همسایه را که همسو با اصول سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران باشد، طلب می کند. همچنین لزوم فرصت­‌یابی و تهدیدزدایی برای استفاده از مزیت نسبی انقلاب اسلامی و فرهنگ تشیع و جهت‌­دهي جوامع منطقه در حوزه‌­هاي داخلي و بين‌­المللي با توجه بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه. با توجه به آرمان های حکومت اسلامی و مردمي بودن جمهوري اسلامي، با توسعه تعاملات فرهنگی اجتماعی، درک صحیح از امنیت فرهنگی که پشتوانه و مقوم رويكرد جهانی شدن اندیشه دینی است ممکن خواهد بود.

 در این بین فقدان پژوهشهاي راهبردي، جامع، بومي وهمسو با هویت فرهنگی در همسایه غربی و نداشتن درک مناسب ازامنیت فرهنگی بطوری‌که اكثر ادبيات علمی و پژوهشی موجود در ایران درباره عراق به تاریخ اسلام بر می‌­گردد و سنخيتي با ويژگي‌هاي ایجابی و دوراندیشانه با عراق جدید ندارد؛ بطوریکه شناخت نداشتن به ابعاد امنیت فرهنگی در جمهوری اسلامی و عراق جدید با توجه به شرايط پيچيده منطقه و توسعه ابزارهاي نوين رسانه­‌ای موجب شده است اشاعه و ترویج عناصرفرهنگی در اكثر مواقع بدون درنظر داشتن ملاحظات امنيت فرهنگی لازم صورت گيرد. اين درحالي است كه گفتمان حاكم امنيتي درکشورهای اسلامی همچنان درقالب­های رسمی وکلاسیک به تهدیدات و اهداف امنیتی سنتی پاسخ مي­‌گويد، در شرایطی كه با تغييرات وسيع محيطي در قلمرو ملي و جهاني، مقولات جدید فرهنگی اجتماعی در قالبهاي نوين وارد حوزه امنيتي كشورها شده است.

کتاب «عراق جدید و  امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی» از معدود آثاری است که با بررسی امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی و  همسایه غربی آن در پنج فصل و ۲۲۴ صفحه، شناخت مناسبی از فرصت‌ها و تهدیدات فرهنگی آینده و چالش‌های آن برای ایران باتوجه به تأسیس دولت جدید درعراق و منطقه ارائه داده است و می تواند دستمايه بنيادينی براي انجام تحقيقات بعدی باشد.