مزیتهای دیپلماسی فرهنگی با ادراکات اعتباری امنیت فرهنگی
توحید محرمی؛ عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطاتنظریه ادراکات اعتباری مرحوم علامه طباطبایی چارچوبی تحلیلی و رهیافتی است که در آن ساختارهای اعتباری به اندازه ساختارهای مادی حقیقی اهمیت دارند. در این زمینه، موضوع اعتباریات قبل و بعد از اجتماع انسانی نقش محوری دارد و نظریه ادراکات اعتباری بر هنجارها وارزشها و تاثیر آن بر شکلگیری اعتباریات در اجتماع تاکید میکند.
در همین زمینه، امنیت فرهنگی؛ امنیت، فرهنگ، در بستر ادراکی و اعتباری محیط امنیتی جمهوری اسلامی كليد واژههای اصلي هستند که بر دیپلماسی فرهنگی تاثیر میگذارند. آنچه مشخص است امنیت فرهنگی در جمهوری اسلامی با ترکیبی از این دو حوزه، عموما در سطحی کلان، در ارتباط با مسائلی همچون هویت ملی قرار ميگيرد. چالشهای ادراکی امنیت فرهنگی و همسایگان، متاثر از عوامل طبیعی و شرایط زیستی و یا حتی ارضی همسایگی است که بالطبع در همه جا یکسان نیست و در هر موقعیت سرزمینی با ویژگیهای خاص خودش متفاوت است. این اختلاف و تفاوتهای محیط همسایگی مستلزم شناخت درست و ویژهای است که سوء فهم از یکدیگر را رفع کند. از همين رو ميتوان گفت که در روابط بینالملل و روابط همسایگی، ادراک طرفین در تفسير و توضيح و برداشت و اعتبار بخشی به امنيت، نقش کليدي دارد و براي فهم صحيح از امنيت بهعنوان يک ضرورت، بايد به شناخت پيچيدگيهاي ادراکي و عوامل فرهنگی، که اين منظومه ادراکي را میسازد، پي برد.
بنابراین دیپلماسی فرهنگی هم با ادراکات اعتباری صحیح از امنیت فرهنگی، در مقایسه با سایر ابزارها و اهرمهای رایج در روابط بینالملل، دارای مزایای بسیاری است که مهمترین آنها را میتوان به این شرح برشمرد:
- ادراکات اعتباری و حقیقی در امنیت فرهنگی کشف، حفظ و توسعه ارزشها و تعریف منافع مشترک را تسهیل میکند.
- ادراک عمیقتر و مقاومت کمتر در جوامع و کشورهای مقصد از مهمترین مزیتهای رویکرد روابط فرهنگی امنیتمحور محسوب میشود. نشناختن فرصتها وتهدیدات از علل ناکامی دولتها در رسیدن به اهداف سیاست خارجی آنها در کشورهای مورد نظر است. امنیت فرهنگی حفظ ارزشها و هنجارهای اعتباری و عناصر معنوی جامعه را هدف قرار میدهد، در مقایسه با سایر ابعاد امنیت ملی، برای پایداری لایههای زیرین جامعه، با عمق بیشتری رسوخ میکند.
- امنیت فرهنگی برخلاف دیگر ابعاد امنیت ملی از لحنی آمرانه برخوردار نیست و با بکارگیری آن، عدم مقبولیت و ناکارآیی در روابط با دیگران کاسته خواهد شد و ارتباطات بینفرهنگی واقعیتر میشود.
- امنیت فرهنگی، تشخیص و تفکیک ادراکات حقیقی و اعتباری را افزایش میدهد و با وزنکشی آنها حضور جدیتر و مؤثرتر توسط بازیگران رسمی، نهادهای مدنی و اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی مهیا میشود و بر گسترة تأثیرگذاری دیپلماسی فرهنگی میافزاید.
- امنیت فرهنگی میتواند به منزله رویکردی مطمئن در ارتباطات فرهنگی بینالملل به کار گرفته شود و موجب پایهریزی روابط عمیق و پایدار میان کشورها شود.
- با شناسایی قوتها وضعفها در داخل و فرصتها وتهدیدها درخارج، روابط فرهنگی میتواند با ادراک درست از اعتباریات طرف مقابل، خلاقانهتر، انعطافپذیرتر از گذشته در بسیاری از حوزهها توسعه و گسترش پیدا کند.