در نشست سه‌شنبه‌‌های گفتگوی فرهنگی سازمان سینمایی تأکید شد:

ظرفیت‌های ملی سینمای ایران را بشناسیم

در هدفگذاری کلی برنامه تحول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم، مقوله «گسترش گفتگوهای فرهنگی» مورد توجه قرار گرفته است. در مسائل 9 گانه برنامه تحول وزارتخانه، از یک سو، بر مسئله «فقدان گفتگوهای سازنده و فراگیر» تصریح شده و از سوی دیگر مسئله «نقش کمرنگ اهالی فرهنگ و هنر، صاحب‌نظران و مؤسسات و گروه‌های عرصه فرهنگ» مورد توجه قرار گرفته است. حاصل برایند این دو مسئله این سوال را پیش‌رو قرار داد که چگونه می‌توان گفتگوهای فرهنگی را به مدد بهبود سیاستگذاری و تصمیم‌گیری در عرصه فرهنگ و هنر فرا خواند؟

بر این اساس، طرح عملیاتی نخست در کلان برنامه گفتگوهای فرهنگی، با هدف «تقویت نقش‌ها، فعالیت‌ها و تصمیم‌های حاکمیتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از رهگذر گفتگوهای فرهنگی» طراحی و وارد مرحله اجرا شده است. در این طرح، گفتگوهایی در سه سطح تعریف شده است که سطح دوم آن گفتگوهای ده سازمان و معاونت‌های تابعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با صاحبان فکر و اندیشه و تجربه است. مقرر است این گفتگوها روزهای سه‌شنبة هر ماه و با عنوان «سه‌شنبه‌های گفتگو» برگزار شود.

نشست سه‌شنبه‌های گفتگوی فرهنگی سازمان سینمایی با موضوع سینمای ایران، روز سه‌شنبه 20 شهریور 1397 در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد. در این نشست آقایان محمدمهدی حیدریان (رئیس سازمان سینمایی)، دکتر محمود اربابی (معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی)، فریدون جیرانی، اکبر نبوی، علیرضا داوودنژاد، محسن امیریوسفی، منوچهر شاهسواری (مدیرعامل خانه سینما)، منوچهر محمدی (تهیه‌کننده)، محمدحسن خوشنویس، محمدعلی حسین‌نژاد، و محمدمهدی عسگرپور حضور داشتند.

در ابتدای این نشست، دکتر اربابی ضمن خیرمقدم به مهمانان و اطلاع‌رسانی درمورد برنامه وزیر ارشاد مبنی بر استفاده از تجربیات اهالی فرهنگ و هنر و متخصصان در عرصه سینما و معرفی گفتگو به‌عنوان روش بسیار مؤثر برای رفع مشکلات و چالش‌های سینمای ایران، به مهمترین محورهای تعیین‌کننده در دعوت از سینماگران  از جمله محور «محتوا و فیلمنامه» که می‌تواند مسیر آینده سینمای ایران را مشخص کند، و نیز لزوم ارزیابی سینمای ایران و مشکلات آن در مقایسه با مقیاس کلان سینمای جهان نه یک مقیاس خرد، اشاره کرد.

در این نشست مهندس حیدریان نیز با اشاره به نگاه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، پیشبرد امور مبتنی بر فرهنگ گفتگو را بسیار ارزشمند، مؤثر و با کارکرد دانست که باعث رسیدن به راهکارهایی می‌شود که منجر به بهره‌برداری فرهنگ جامعه خواهد شد. رئیس سازمان سینمایی افزود: در قالب سینما، تبیین و تعریف درست از عرصه بین‌المللی جهت رسیدن به یک هم‌اندیشی لازم و ضروری است. عدم تفاهم در تبیین اولیه باعث سخت‌شدن رسیدن به یک نگاه مشترک در محورهای زیرمجموعه، جهت مفاهمه و هم‌افزایی خواهد شد.

در ادامه این نشست، حاضران به ارزیابی فعلی سینمای ایران و  امکان تولید مشترک پرداختند. مهم‌ترین محورهای مورد بحث در این نشست به شرح زیر است:

- در آینده نسبتاً نزدیک (بین 10 تا 20 سال) میزان ارتباط مخاطبان جهانی با هنرهای تصویری و در پیشگام همه اینها، «سینما» به شدت افزایش خواهد یافت. بنابراین در آینده نزدیک، بازار بزرگی در جهان برای فیلم سینمایی خواهد بود که در این بین کشورها، یا تولیدکنندگان محتوا برای این جمعیت خواهند بود و یا جزء مصرف کنندگان آن. نداشتن سهم در این بازار به معنای مصرف‌کننده بودن و در نهایت به معنای حذف از عرصه رقابت خواهد بود. در مقابل فرهنگ‌هایی که قابلیت و پیشینه دارند و از ظرفیت‌های جهانی استفاده می‌کنند، در این عرصه سهیم و خلاق خواهند بود.

- مرزهای جغرافیایی مفهوم خود را در آینده نزدیک از دست می‌دهند و شهروند هرکشوری امکان دسترسی به محتوای سینمای دیگر کشورها را خواهد داشت و هیچ محدودیت و مانعی نخواهد بود. شکل تولیدات نیز تغییر خواهد کرد. مثلاً اگر تولید فیلم در داخل به زبان فارسی محدودیت داشته باشد، دیگران به زبان فارسی تولید خواهند کرد و ما مصرف کننده خواهیم شد. پس برای اینکه از دیگران عقب نمانیم باید بدانیم چه برنامه‌ها و چه استراتژی‌هایی داشته باشیم و بدانیم که این برنامه‌ها چه الزاماتی در بازاریابی نیاز خواهند داشت.

- در وضعیت امروز به نوع حضور و بروز فرهنگی و تمدنی ایران کم‌توجهی شده است. باید پیش از درگیرشدن در وضعیت جهانی، ابتدا وضعیت داخلی خودمان را بسنجیم. زمانی یک کشور می‌تواند جهانی عمل کند که ظرفیت‌های ملی‌اش را بشناسد در غیر اینصورت نه فقط در عرصه جهانی حتی در عرصه سرزمینی هم نمی‌تواند عمل کند. در حال حاضر در ایران دچار یک نوع خودفراموشی در عرصه فرهنگی و هنری آگاهانه یا ناآگاهانه نسبت به ظرفیت‌های ملی هستیم. دقت و نگاه خردمندانه به ظرفیت‌ها و شناسایی و به‌کارگیری آنها باعث ایجاد نگاه محلی و بعد امکان داشتن نگاه جهانی را خواهد داشت. سینما در وضعیت امروزش فارغ از شایستگی‌ها و فضیلت‌هایی که دارد اصلاً وضعیت مناسبی برای حضور محلی هم ندارد چه برسد به حضور جهانی.

- در عصرحاضر مفهوم دهکده جهانی اتفاق افتاده  و مرز بین فرهنگ بومی و فرهنگ جهانی از بین رفته است. لذا در حوزه سینما (تولید و نمایش) کشورهایی هستند که جهانی فکر می‌کنند، مثل کره جنوبی و ترکیه که طی 10-15 سال اخیر جای ما و آن‌ها در جدول تولید فیلم تغییر کرده و به سرعت این کشورها جهانی شدند.

- ما نسبت به یکی دو دهه پیش به‌شدت محیطمان برونخط (offline) بوده و در این عرصه به سرعت پیشروی کرده‌‌ایم. ما کشوری هستیم که نمی‌توانیم با عرصه جهانی ارتباط برقرارکنیم نه فقط در سینما بلکه در تمامی بخش‌ها.

- جهانی فکر کردن در حوزه سینما از تولید مشترک شروع می‌شود که باید ببینیم تاچه حد امکان تولید مشترک در کشورمان وجود دارد که واقعیت این است که تا به حال این اتفاق رخ نداده است. یک دلیل آن مربوط به «بخش صنعتی» و موانع موجود در این بخش مثل گردش پول و... است، بخش دیگر آن هم «مسائل فرهنگی» است که در این راستا ممکن است ظاهراً مشترکاتی وجود داشته باشد اما در عمل به دلیل عدم اشتراکات فرهنگی با کشورهای دیگر عملاً برنامه‌ها ناموفق باقی مانده است.

- عرصه فرهنگ و هنرعرصه دیالوگ است. داشتن نگاه برد- برد بین کشورها باعث ایجاد همکاری خواهد شد. در صورتی که اگر نگاه «غالب شدن» در فعالیت‌های فرهنگی و هنری وجود داشته باشد، هیچ همکاری بین دو یا چند کشور رخ نخواهد داد.

- در زمینه تعریف فرهنگ بیش از 1000 تعریف وجود دارد اما برای فهم اینکه فرهنگ چه کاری می‌کند، باید در سینما دنبال آن بگردیم. کار فرهنگ جلو بردن و رشد دادن است حالا باید ببینیم وزارت ارشاد، تلویزیون، سینما و ... در این زمینه چه کار می‌کنند؟

- فیلم و سینما در ایران هنوز یک کالای ایدئولوژیک با تأمین‌کنندگی دولت به حساب می‌آید نه یک کالای تجاری فرهنگی آزاد با سرمایه‌داری آزادانه در تولید یک کالای تجاری فرهنگی آزاد. تا شرایط سرمایه‌داری آزاد در سینما مشهود نباشد سینما رشد نخواهد کرد و استقلال سینما رقم نخواهد خورد. در این بین امنیت و اعتماد سرمایه‌گذاری به نهاد ارشاد برمی‌گردد که بخشی از نظارت‌ها و مداخلات اجازه نمی‌دهند که این امنیت و اعتماد شکل بگیرند.

- به‌دلیل شرایط خاص فرهنگی و ایدئولوژیکی و همچنین نبود تعاملات اقتصادی کشور با جهان، امکان بین‌المللی شدن سینما وجود ندارد.

- بین‌المللی شدن سینمای ایران دشوار است زیرا: اساساً متد و روشی برای ورود به مباحثمان نداریم.

- دانایی امروز فاقد داشتن مرزهای مشخص و جغرافیای مشخص است که ما متأسفانه یاد نگرفتیم که برای پیشرفت از روی دست دیگران مشق بنویسیم و در کنار به‌کارگیری ذوق و سلیقه خود، بتوانیم با آنها سازگاری پیدا کنیم.

- باید زمان حال را ملاک قرار داد و اگر قرار است مسأله‌ای حل شود باید همین امروز باشد نه فردا و یا فرداهای دیگر.

- تصور بوروکراتیک اداری از سینما باید کنار گذاشته شود.

- متأسفانه از راهکارها و ابزارهای  بهره‌گیری از مسیرهای بین‌المللی که بقیه با خلاقیت فردیشان ایجاد کرده بودند، دور شده‌ایم و در مقابل با به‌کار بردن واژه‌هایی مثل سیاه‌نمایی، سینمای فقیر، سینمای خاص، سینمای روستایی و... دیوار و مانعی دور خودمان درست کردیم و سینمای بین‌المللی ایران را دچار تخطئه کردیم.

- درحال حاضر تنها یک بعد از سینمای ایران مورد توجه قرار گرفته و آن سینمای مفرح است که مخاطب هم دارد اما لازم است که سینمای ایران به‌روز شود که نیازمند توجه جدی است. توجه جدی به راه عباس کیارستمی و ادامه آن که همچنان به عنوان گنجینه‌ای برای گرامر سینمای ایران است که باید به آن توجه شود.

- سینمای جهان، سینمای خارج از نظام سالن‌داری و سوپراستاری است یعنی همان چیزی که 30 سال پیش در ایران بود. اما از آن دور افتادیم.  عصر سینمای سالن به اتمام رسیده است و باید صنعت سینما را به‌روز کرد. در این زمینه باید تکنولوژیهایی مثل (VOD) فعال شوند تا مردم بتوانند لیست کثیری از عناوین فیلم‌ها را در مقابل خود داشته باشند ضمن اینکه بتوان بهتر با مخاطبان ارتباط برقرار کرد و تولیدکنندگان بتوانند بازخورد کار خود را دریافت کنند.

- یکی از شرایط جهانی‌شدن تسلط بر فناوری است؛ که متأسفانه سینمای ایران چنین شرایطی را ندارد.

- دولت نباید در تشکیل صنف دخالت کند. تشکیل صنف تا زمانی که دولت اعمال اقتدار کند و خود به نحوی در آن دخیل باشد، امری بی‌پایه و اساس است.

- سرمایه از انحصار کمپانی درآمده و عرصه کمپانی‌سالاری به اتمام رسیده است. آنچه امروز مهم است دانش سینمایی است. در عصر حاضر می‌توان با دو گوشی و یک لپ‌تاپ فیلم ساخت. چشم‌انداز نهایی این اوضاع این است که مصرف‌کننده تولیدکننده می‌شود چون درگیر تشریفات ابزارها و روندهای ساخت فیلم نیست. پس همه‌جا می‌توان فیلم ساخت، مهم داشتن دانش سینمایی است.

تهیه گزارش از: فریبا رضایی(کارشناس روابط عمومی)

گزارش تصویری