کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» نوشته «مرضیه ادهم» مشتمل بر پنج فصل و ۱۹۸ صفحه است که به تازگی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است. 

به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به نقل از خبرگزاری شبستان: محور اصلی این کتاب، بررسی و مطالعه انواع مصرف رسانه ای انیمه و مانگا در بین مخاطبان است. انیمه یک سبک از طراحی با دست و پویانمایی رایانه ای است که خاستگاه آن ژاپن بوده و معمولا بر مبنای مانگا ساخته می شود. مانگا به معنای کمیک استریپ یا نشریات کارتونیست است که در ژاپن رونق زیادی دارد. انیمه و انیمیشن تفاوت هایی با هم دارند از جمله اینکه انیمه های برخلاف انیمیشن ها، داستان محور، سریال وار و دارای رده بندی سنی هستند. کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران»حاصل دو سال پژوهش مرضیه ادهم است که در قالب پایان نامه ارشد خود در دانشگاه تهران ارایه کرده و بنا بر پیشنهاد اساتید آنرا به صورت کتاب در آورده است. نوع مطالعه در این پژوهش مردم نگارانه است.  ادهم در این کتاب تبیین کرده که کالاهای فرهنگی چه نوع مصرفی دارند و چه اثری بر روی مخاطبان می گذارند. وی همچنین نوع مصرف و چگونگی مصرف کنندگان انیمه و مانگا در کشورمان را بررسی کرده است . این استاد دانشگاه در اثر خود هویت های مختلف مصرف را بررسی کرده است، اینکه با مصرف هر رسانه چه هویتی از مصرف در مخاطب شکل می گیرد.به بهانه انتشار کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» گفتگویی با نویسنده آن که دانشجوی دکترای ارتباطات اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبایی است و در دانشگاه تدریس می کند ، ترتیب دادیم که بدین شرح است:

چه شد که تصمیم گرفتید کتابی در مورد انیمه و مانگا بنویسید؟

این کتاب در واقع حاصل کار پژوهشی بنده است. «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» را در قالب پایان نامه ارشدم در سال ۹۴-۹۵ در دانشگاه تهران کار کردم.

چاپ پایان نامه در قالب کتاب نظر خودتان بود یا اساتید تان؟

موقع دفاع از پایان نامه ام، از آن استقبال شد و داورم آقای دکتر فیاض و استاد راهنمایم دکتر کوثری پیشنهاد کردند که آن را تبدیل به کتاب کنم. من نمره کامل را در دفاع گرفتم. بعد از تایید پایان نامه ام، این دو استاد بزرگوار گفتند که پایان نامه قابلیت چاپ دارد و مرا به پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات معرفی کردند. چند جلسه با مسئولان پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در مورد پایان نامه ام برگزار شد و آنها برای چاپ پایان نامه در قالب کتاب ابراز علاقه مندی کردند زیرا این پژوهش در راستای اهداف شان بود. سپس مسئولان پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات پروتکل گذاشتند که چطور پایان نامه ام تبدیل به کتاب شود.

برای پژوهش خود تا چه اندازه با مخاطبان انیمه و مانگا در ارتباط بودید؟

من با هواداران انیمه و مانگا ارتباط زیادی داشتم، عضو پیج آنها بودم. رشته ام مطالعات فرهنگی و رسانه بود و اساتید به ما پیشنهاد می دادند که در مطالعه رسانه، مطالب نو و جدیدتری را دنبال کنیم. حدود ۹ سال جزو کسانی بودم که از انیمه و مانگا استفاده می کردم.

پژوهش شما در مورد مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران چقدر طول کشید؟

پژوهش را از سال ۹۳ تا ۹۵ به طور متمرکز انجام دادم و روی مصرف کنندگان انیمه و مانگا کار کردم.

کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» چه زمانی آماده و منتشر شد؟

 سال ۹۷ کتاب آماده بود اما به خاطر گرانی کاغذ چاپ نشد و اواخر ۹۸ از سوی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد.

انیمه را می توان همان انیمیشن دانست؟

انیمه معادل انیمیشن است. در حقیقت انیمه ورژن ژاپنی انیمیشن است با این تفاوت که رده بندی سنی دارد. مانگا هم معادل ژاپنی کمیک استریپ است.

در کتاب«مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» چه مباحثی بررسی شده است؟

در رشته تحصیلی ام یعنی مطالعات فرهنگی به نظریه های مصرف توجه می شود، اینکه کالاهای فرهنگی چه جور مصرفی دارند و چه اثری بر روی مخاطبان می گذارند. در این کتاب نوع مصرف و چگونگی مصرف کنندگان انیمه و مانگا در کشورمان را بررسی کردم. هویت های مختلف مصرف را بررسی کردم اینکه با مصرف هر رسانه چه هویتی از مصرف در مخاطب شکل می گیرد. نوع مطالعه ام در پژوهشی که انجام دادم، مردم نگارانه بود.

این کتاب دارای چند فصل است؟

کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» پنج فصل دارد. فصل نخست معرفی انیمه و مانگاست تا مخاطبان با این دو رسانه آشنا شوند. در فصل دوم  در مورد روش تحقیقی که استفاده کردم توضیح دادم. مفهوم مصرف، انواع مصرف و ویژگی های  مخاطبان انیمه و مانگا را در فصل سوم کتاب تبیین کردم. در فصل چهارم مفاهیم کلیدی که در فضای مجازی استفاده می شود با روایت مردم نگارانه تشریح شده است. در فصل پنجم هویت و سبک زندگی مخاطبان انیمه و مانگا بیان شده است.

آیا انیمه با انیمیشن تفاوت دارد؟

ژاپنی ها به هر انیمیشنی انیمه می گویند. در گرافیک این طور نیست. بیرون از ژاپن یعنی در سایر کشورها هم این طور نیست. انیمه ویژگی های خاص خود را دارد. انیمیشن ها اکثرا دنباله دار نیستند یعنی سریال وار نیستند، نهایت پنج شماره از آن بیرون می آید و اکثر رده بندی سنی دارند، خط قرمزهای مشخصی دارند و محتوای آنها خاص است. انیمه طراحی سایه دارد که با دست انجام می شود، پس زمینه ها در انیمه تکرار می شوند و چهره های دختر و پسر نیز در آن تکرار می شوند. می توان گفت که انیمه ها داستان محور هستند. طراحی ساده در انیمه به این معنا نیست که از نظر گرافیکی ضعیف باشند. شخصیت ها در انیمه و مانگا چشمان بزرگ و موهای غیر عادی دارند. انیمه هایی داریم که ۱۵ سال است پخش می شود و در کنار آن محصولات جانبی وجود دارد در صورتی که این را در انیمیشن نداریم.

چه ارتباطی بین انیمه، انیمیشن و مانگا وجود دارد؟

اگر برای تولیدات رسانه، هرمی قایل باشیم اول مانگا یا مجلات مصور است. وقتی که استقبال از مانگا بالاتر می رود، تبدیل به انیمه یا انیمیشن می شود. اگر انیمیشن استقبال شود تبدیل به بازی های کامپیوتری می شود.

مثالی از انیمه هایی که در کشورمان پخش شده باشد، می زنید؟

 فوتبالیست ها انیمه است. در حال حاضر ۱۰ سال است که انیمه فوتبالیست ها دارد پخش می شود. فوتبالیست ها زمانی در کشور ما نیز پخش می شد. چوبین، ایکیوسان، بچه های کوه آلپ و دیجیمون از جمله  انیمه هایی بودند که در صداد و سیمای کشورمان  نمایش داده شدند.

انیمه ها مختص کودکان هستند؟

 در انیمه رده بندی وجود دارد برای همین مسایل جنسی و فلسفی در داخل آن هست زیرا انیمه مختص کودکان نیست بلکه شامل همه گروه های سنی می شود بدین لحاظ مباحث سنگین و فلسفی در داخل آن وجود دارد.

کدام کشورها در انیمه حرف اول را می زنند؟

انیمه ها در ژاپن ساخته می شوند و انیمه های ژاپن بسیار معروف هستند یعنی ژاپن حرف اول را در این زمینه می زند . انیمیشن های آمریکایی را می توان با انیمه های ژاپنی مقایسه کرد. در واقع می توان گفت انیمه های ژاپنی و انیمیشن های آمریکایی جریان ساز هستند. کشورهای دیگر شاید انیمه داشته باشند اما قابل مقایسه با انیمه های ژاپن نیستند.

مخاطبان کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا» چه کسانی هستند؟

مخاطبان می توانند کسانی باشند که روی رسانه های نوین کار می کنند. احساس کردم ما به رسانه ها دو نگاه داریم. یکی رسانه های رسمی مثل ماهواره، رادیو و تلویزیون یکی هم رسانه های غیر رسمی. بنده از این دو گذر کردم. حوزه پژوهشی ام این است: «گذار از رسانه رسمی به رسانه خود گزین». اکثر مواقع می بینیم که مخاطبان همه رسانه ها را یک جور دسته بندی می کنند در صورتی که فردی که انیمه و مانگا می بیند با کسی که سریال آمریکایی می بیند و کسی که سریال کره ای می بیند را نمی توان در یک دسته قرار داد. بین آنها تفاوت رفتاری است و همه آنها از یک نوع سواد رسانه ای برخوردار نیستند. مخاطبان رسانه های مختلف ذائقه یکسان ندارند بلکه هر گروه سلیقه و ذائقه خاصی دارند. این مباحث برای دانشجویان علوم اجتماعی و همچنین ارتباطات و یا کسانی که مطالعه رسانه داشته باشند، جذاب هستند.

مخاطبان انیمه و مانگا در ایران در چه رده سنی هستند؟

نکته قابل توجه این است که مخاطبان این دو ژانر سن کمی ندارند. رنج سنی آنها بین ۱۵ تا ۳۵ سال است که بسیار به مصرف وفادار هستند. بسیاری از مخاطبان انیمه و مانگا با وجود کار، زندگی و خانواده این دو رسانه را دنبال می کنند و سن و شغل باعث نشده که این دو رسانه برای مخاطبان بی رنگ شود. آنها خودجوش جلساتی تشکیل می دهند و انیمه و مانگاهای جدید را دنبال می کنند.

مخاطبان انیمه و مانگا در ایران بیشتر خانم ها هستند یا آقایان؟

بیشتر مخاطبان انیمه و مانگا پسرها هستند و نسبت ۳ به ۲  بین مخاطبان آقا و خانم وجود دارد.

مخاطبان انیمه و مانگا در ایران از نظر تحصیلات چگونه هستند؟

نکته قابل توجه این است که مخاطبان این دو ژانر بیشتر تحصیل کرده های جامعه هستند. تفاوت وجود دارد بین افرادی که سریال کره ای می بینند با کسانی که سریال ترکیه ای می بینند و عده ای که انیمه و مانگا می بینند. جالب است که مخاطبان انیمه و مانگا در ایران اکثرا از دانشگاه های صنعتی شریف و امیرکبیر هستند و رشته تحصیلی اکثر آنها فنی و برق است. امتداد مصرف انیمه، کتابخوانی است یعنی مخاطبان انیمه و مانگا گزینه دوم شان بعد از انیمه و مانگا، کتاب است. مصرف هر رسانه ای به مخاطب آن یک جوز ذائقه و سبک زندگی می دهد. در مصاحبه هایی که داشتم و با دنبال کردن پیج های هواداران انیمه و مانگا به این نتیجه  رسیدم که اکثر مخاطبان انیمه و مانگا به سمت کتاب و آموزش زبان انگلیسی و ژاپنی می رفتند.

کتاب«مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» چندمین کتابی است که نوشتید؟

«مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» نخستین کتابی است که نوشتم . البته در دانشگاه، سواد رسانه ای نیز تدریس می کنم و کتابچه هایی برای دانشجویان نوشتم.

و حرف آخر؟

با شیوع بیماری کرونا به نوعی همگی به سمت دنیای مجازی رفتند. آن زمان که تصمیم به پژوهش گرفتم ۷۰ درصد فعالیت مخاطبان انیمه و مانگا فضای مجازی بود یعنی سایت، تلگرام و اینستاگرام. برای همین باید روش تحقیقی انتخاب می کردم که فضای مجازی را ساپورت می کرد. روش تحقیق ام مردم نگاری مجازی است. در کارم از مردم نگاری مجازی که نو بود، استفاده کردم. یک فصل هم در مورد روش تحقیق ام صحبت کردم و در این مورد مفصل توضیح دادم. خوشبختانه بعد از پژوهش من توجهات به این روش جلب شد. در حال حاضر با توجه به شرایط جامعه که خیلی از رفتارها در فضای مجازی رخ می دهد، هدایت به سمت فضای مجازی و استفاده از مردم نگاری مجازی بیشتر می شود.

منبع اصلی خبر:

• خبر ۱
• خبر۲
• خبر۳