مواجهه نظری و انضمامی با فرهنگ و تکنولوژی  مدرن؛ مطالعه موردی رویکرد سیدمرتضی آوینی عنوان پژوهشی است صغری صالحی، عضو هیأت  علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات آن را انجام داده است.

هدف این پژوهش، بررسی نوع نگاه آوینی درباره فرهنگ و تکنولوژی مدرن پس از انقلاب است. از این‎رو، می‌کوشد به این سوال پاسخ دهد که آوینی چه رویکرد نظری و عملی در مواجهه با فرهنگ و تکنولوژی مدرن اتخاذ می‎کند و این رویکردها چه پیامدهایی برای سیاستگذاری فرهنگی دارد؟

به استناد این پژوهش، گفتمان فکری آوینی پس از انقلاب و از درون جدال‎های فکری دهه‎ شصت درباره چگونگی مواجهه با فرهنگ و تکنولوژی مدرن سر برآورد و زمینه را برای طرح نظریه‎های بومی فراهم کرد. آوینی با اندیشه‏های دینی، فلسفی و نگرش‎های انقلابی، صورت‎بندی و معنادهی خاصی از فرهنگ و تکنولوژی مدرن ارایه داد. مجموعه این نگرش‎ها در آثار مکتوب و برنامه‌های فرهنگی وی بازتاب دارد.

در نظم معنایی آوینی، مقصود از تکنولوژی مدرن، تفکر غربی و فرهنگ خاص آن است که در تقابل با هویت دینی قرار می‎گیرد. از این‏رو، تکنولوژی مدرن به‎عنوان یک ابزار انسانی نقد و ماهیت تکنولوژی مدرن بررسی می‎شود.  

در این بررسی، ماهیت تکنولوژی از مظاهر آن تفکیک و برای هرکدام احکام خاصی صادر می‌شود. برمبنای این جداسازی، با دو رویکرد نظری و عملی آوینی مواجهیم که گفتمان خاص وی را شکل می‎دهد. در رویکرد نظری، روح حاکم بر تکنولوژی جدید، جداناپذیری تکنولوژی مدرن از مبانی نظری غرب، خنثی‎انگاری تکنولوژی مدرن، بحران‎های ارزشی و فرهنگی آن و... نقد می‌شود.

در رویکرد عملی، استفاده از محصولات تکنولوژیک را نفی نمی‎‎کند و در نحوه به‎کارگیری، اصول و راهکارهایی چون عدم تعلق ذاتی، نپذیرفتن ولایت تکنولوژی، مقابله با تهاجم فرهنگی، ایجاد نسبت جدید، نگاه اشراقی، اصالت‌دادن به باورهای دینی و هویت فرهنگی، توجه به ضرورت‎های زمانه و... را ارائه می‎دهد.

پژوهشگر این اثر تأکید می‌کند با توجه به واقعیات روز جامعه و پیشرفت روزافزون تکنولوژی مدرن، توجه صرف به دیدگاه‎های انتقادی آوینی در سطح کلی و ماهوی تکنولوژی مدرن، برای سیاستگذاری فرهنگی فاقد بن‎مایه ایجابی است که بتوان از آن بهره‎برداری عملی کرد. اما توجه به رویکردهای عملی ایشان در سطح جزئی(محصولات تکنولوژیک) و در کنار سایر نظرات متفکران روز جامعه بدون هیچ سوء‎گیری می‎تواند به بازنمایی هویت فرهنگی کمک کند.

به زعم پژوهشگر این تحقیق، اندیشه‌ها و نوشته‎‌های آوینی درباره فرهنگ و تکنولوژی مدرن را می‏توان نوعی نظریه‎پردازی در راستای گفتمان انقلابی و دینی و معرّف زمینه‎‌‌های ایدئولوژیک زمانه خود به‌‏شمار آورد؛ بدین‎‌‌معنا که تلاش می‎کرد تا از رهگذر نقد فرهنگ و تکنولوژی مدرن، فرهنگ مبتنی بر ارزش‎های دینی مانند حفظ قلمرو اسلام، عدالت‏محوری، دفاع از هویت فرهنگی، بسط اخلاق معنوی و توجه به حقیقت وجودی انسان را ترویج دهد. اما با توجه به واکنش طیف‏های مختلف فکری به دیدگاه‎ها و عملکردهای ایشان، نمی‎توان به غالب بودن گفتمان او در زمان خود نظر داد.