جشنوارة پژوهش فرهنگی سال از سال ۱۳۷۵ با هدف پژوهش در حوزة فرهنگ و تقدیر از پژوهشگران فرهنگی کار خود را آغاز کرده است. کمک به رونق پژوهش فرهنگی از دیگر اهدافی است که این جشنواره مدنظر دارد. همواره بحث پژوهشی در کشور و جهان به علوم محض و علوم پایه اختصاص داشته و بر همین اساس، مطالعه در حوزة علوم انسانی و فرهنگی مورد غفلت واقع شده است. در سال‌های گذشته، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغازگر مطالعات علوم انسانی و فرهنگی بود و پس از آن اجرای این پژوهش‌ها بر عهدة پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات قرار گرفت. یکی از مشکلات اساسی که در حوزة فرهنگ وجود دارد ناآگاهی محققان و بهره‌مندان حوزة فرهنگ از مطالعات فرهنگی است زیرا اطلاع‌رسانی خوبی در زمینة مطالعات فرهنگی صورت نمی‌گیرد. عموماً مطالعات فرهنگی مغفول مانده است پس یکی از اهداف این جشنواره اطلاع‌رسانی در عرصة پژوهش‌های فرهنگی در سطح کشور و به‌خصوص در سطح استان‌های کشور است. به هر حال، اینکه پژوهش از یک سیاست علمی-فرهنگی به یک سیاست علمی-اجتماعی تبدیل شود از دیگر اهداف این جشنواره بوده و هست. این جشنواره در واقع گزارشی سالانه از وضعیت پژوهش‌های فرهنگی کشور است.

عموماً مطالعات فرهنگی تحت‌نظر دولت، مراکز و مؤسسات دولتی است. مروری بر دوره‌های پانزده‌گانة این جشنواره نشان می‌دهد که بخش خصوصی در این جشنواره کمترین تأثیر را داشته و در دوره‌های مختلف تلاش شده که به سوی پژوهش‌های غیردولتی سوق یابد اما همچنان وزن پژوهش‌های دولتی در این بخش زیاد است. لازم و ممکن است ضرورت انجام چنین مطالعاتی در جامعه مورد توجه قرار بگیرد زیرا مطالعات فرهنگی با زندگی روزمره افراد ارتباط دارد و همین مسئله باعث می‌شود که به این جشنواره عنایت ویژه‌ای داشته باشیم. در واقع، همین امر است که این جشنواره را با سایر جشنواره‌ها متفاوت می‌کند. بسیاری از پژوهش‌های صورت‌گرفته در حوزة مطالعات فرهنگی به زندگی روزمره، سنت‌ها و آداب و رسوم جامعة ما مربوط است. نتایج این پژوهش‌ها می‌تواند در اختیار جامعه قرار بگیرد. یکی از نقاط قوت این جشنواره بین‌رشته‌ای‌بودن مطالعات است. باید توجه داشت مطالعات فرهنگی مختص به یک رشتة خاص تحصیلی نیست بلکه دانش‌آموخته‌های رشته‌های مختلف به این حوزه وارد می‌شوند. نکتة دیگر عشق و علاقه‌ای است که پژوهشگران این حوزه دارند که حتی بدون حمایت و صرفاً با همت شخصی این پروژه‌ها را پیش می‌برند.

مسئله‌محوری، آسیب‌شناسی، کاربردی‌بودن، تجویزی‌بودن و توسعة پژوهش‌ها جزو مسائل محوری این دوره از جشنواره بوده است. این جشنواره در بدو امر فعالیت‌های خود را در بخش بین‌الملل آغاز کرد اما پس از مدتی یعنی در دهه دوم تضعیف شد و به پژوهش‌های داخل کشور بسنده شد.

در این ۱۵ دوره از جشنواره قریب به ده هزار اثر به دبیرخانه رسیده است که از میان این تعداد۳۲۰ اثر حائز رتبه شدند؛ چه برگزیده و چه شایستة تقدیر. در دورة فعلی حدود ۹۵۰ اثر دریافت شده است. جشنوارة امسال آثار نگارش‌یافته در سال‌های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ را پوشش داده است. از سال ۹۵ به بعد این جشنواره به دلایلی فروکش کرده و به پژوهش‌های دورن‌وزارتخانه‌ای بسنده کرده است که امسال با همکاری وزیر محترم و با تلاش همکاران این جشنواره بار دیگر راه‌اندازی شد. امیدواریم بتوانیم بخش بین‌الملل را همچون گذشته احیا کنیم. آثار ارسالی به این دوره از جشنواره در سه قالب بوده‌اند که شامل کتاب، طرح‌ پژوهشی و پایان‌نامه‌ بوده‌ است. کمیتة داوران این جشنواره ۱۰ محور را انتخاب کردند. هیئت داوران در ده گروه مذکور به داوری آثار پرداختند. از ۲۰۰ داور کمک گرفتیم و ۹ اثر برگزیده و شایستة تقدیر برگزیده شدند که امروز معرفی خواهیم کرد.

به نظر می‌رسد اگر برخی موضوعات در دستور کار این جشنواره قرار بگیرد برای اهداف جشنواره بسیار مفید است که البته این موضوعات حاصل زحمات و تلاش‌های دوستان ما در کمیتة داوری این جشنواره است.‌

• تأکید بر حمایت از پژوهشگران فرهنگی، زیرا بودجه‌های بخش فرهنگ کاهش یافته است.
• تلاش برای افزایش سهم بخش غیردولتی و کاهش سهم بخش دولتی در این نوع مطالعات از اهم موضوعات است.
• تلاش برای کمک گرفتن از حوزه‌ها و وزارتخانه‌های دیگر، جا دارد وزارتخانه‌های دیگر مثل وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت ورزش و وزارت بهداشت در این بخش به مدد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیایند.
• به‌کار گیری نتیجة پژوهش‌ها در سیاست‌گذاری کشور، البته باید اشاره کنم در پژوهش‌هایی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده است به‌خصوص چهار تحقیق اصلی پژوهشگاه که شامل مصرف فرهنگی، پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها و سرمایة اجتماعی است، این تحقیقات در مطالعات و سیاست‌گذاری مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، باید پژوهش‌های فرهنگی بیشتر از عناوین مختصری که عرض کردم مورد توجه قرار گیرد.
• استفاده از نتایج تحقیقات فرهنگی و مطالعات فرهنگی در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت کشور همچون برنامه‌های توسعة کشور، که البته در برخی از موارد پیش‌گفته استفاده شده اما لازم است سهم این مطالعات بیشتر شود.
• ضرورت توجه به مسائل بنیادی در پژوهش‌های فرهنگی در مقولاتی مثل هویت، ارزش‌ها و نگرش‌ها، مسائل نسلی و بین‌ نسلی، سبک زندگی، سرمایة اجتماعی، بعد فرهنگی آسیب‌های اجتماعی، خلقیات و روان جمعی ایرانیان موضوعاتی است که توسط محققان برای مطالعات بیشتر پیشنهاد شده است.‌
• همچنین توسعه و گسترش این طرح به خارج از مرزهای کشور یکی از اهداف مهم است که در گام نخست به کشورهای همسایه و کشورهای اسلامی و در گام بعدی به جغرافیای فرهنگی ایران می‌بایست گسترش یابد.