نخستین جلسه کمیته تدوین سند آمایش فرهنگ با حضور قاسم زائری (رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و دبیر کمیته) و نمایندگان عضو کمیته، چهارشنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار ‌شد.

بنا به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات مطابق مصوبه تدوین سند آمایش فرهنگ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای تمهید اجرای سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور و به منظور بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور، استفاده از ظرفیت‌های ملی- محلی و مجازیی ملی- فراملی، توزیع عادلانه منابع و فرصت های برابر، استفاده از مزیت‌ های منطقه‌ ای و تمرکززدایی، مسئولیت تدوین سند آمایش فرهنگ را بر عهده دارد که موظف است این سند را با رعایت سیاست‌‌های کلی آمایش سرزمین و در چارچوب سند ملی آمایش سرزمین، مصوب اسفندماه ۱۳۹۹ شورای عالی آمایش، ظرف مدت یک سال تدوین کند.

در راستای اجرای این مسئولیت، نخستین جلسه کمیته تدوین سند آمایش فرهنگ با حضور نمایندگان عضو کمیته، ششم اردیبهشت 1402 در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و  ارتباطات برگزار شد که در آن، محمود حاجیلویی و ابراهیم گودرزی (شورای عالی انقلاب فرهنگی)، امیر نور و علی میرزایی (ستاد کل نیروهای مسلح)، سید طه رضا نیرهدی (سازمان تبلیغات اسلامی)، لاله فرهنگ متین (معاونت رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده)، حجت‌الاسلام و المسلمین محمد خانی (وزارت آموزش و پرورش)،  مجید مطهری‌نژاد (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، مصیب امیری (وزارت میراث فرهنگی و گردشگری)، حجت‌الله غلامعلی (وزارت کشور)، عاطفه خادمی (ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور)، امیر ثامنی و محمدحسن شکری (امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه)، عمادالدین ثقفی (سازمان برنامه و بودجه)، محمد احیایی (رئیس امور فرهنگی و اجتماعی حوزه معاونت فرهنگی و اجتماعی معاون اول ریاست جمهوری) و چند تن از دیگر حاضران شرکت داشتند.

براساس مصوبه تدوین سند آمایش فرهنگ، پس از تصویب این سند، کلیه برنامه‌های ۵ ساله توسعه و لوایح بودجه سالانه کشور و طرح‌ها و برنامه‌های کلیه وزارتخانه‌‌ها، مؤسسات، سازمان‌‌ها، نهادها، شرکت‌‌های دولتی یا وابسته به دولت، شهرداریی‌ها و مؤسسات غیردولتی که در حوزه فرهنگ فعالیت دارند، باید بر مبنای سند آمایش فرهنگ تدوین شود.

قاسم زائری دبیر کمیته تدوین سند آمایش فرهنگ با اشاره به اینکه سند آمایش سرزمین در سطح ملی و استانی در اسفند 1399 ابلاغ شده اما در این سند، توجه ناکافی به حوزه فرهنگ شده است، گفت: با اهتمام ویژه‌ای که در دولت جدید نسبت به حوزه فرهنگ شده و صاحب‌نظران و سیاست‌گذاران فرهنگی به اجحاف در حوزه فرهنگ توجه کرده‌اند، تدوین سند آمایش فرهنگ در دستورکار قرار گرفت و مصوبه تدوین این سند ابلاغ شد. زائری تأکید کرد: سندنگاری در این حوزه باید با سه مسئله ارتباط پیدا کند؛ اول حوزه نظر، دوم مأموریت‌ها و اقتضائات بوروکراتیک و سازمانی و سوم زیست‌بوم فرهنگی ایران.

وی تصریح کرد: ما نیازمند شناسایی راهبردها، اهداف و الزامات تحقق سند آمایش فرهنگ هستیم و امیدواریم مباحثات این جلسات به رشد و بهبود شاخص‌های فرهنگی کشور در این سند کمک کند.

در ادامه این جلسه ابتدا نمایندگان سازمان برنامه و بودجه به ارائه توضیحاتی درباره سند ملی آمایش سرزمین پرداخته و افزودند: ضرور‌ت‌ها و اهداف تدوین سند آمایش فرهنگ و نیز نحوه ارتباط‌یافتن آن با سند آمایش سرزمین، ابهام دارد. لازم است بدانیم با چه ابعادی از موضوع مواجه هستیم و در سند آمایش فرهنگ، قرار است چه اتفاقی بیفتد.

در ادامه، لاله فرهنگ‌متین، نماینده معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، با اشاره به ضرورت توجه به بوم‌شناسی فرهنگی‌اجتماعی در کشور و ارتقای ساختار حکمرانی، مدیریت و برنامه‌ریزی، تأکید کرد بهتر است غیر از نگاه دستگاهی، هسته‌های فکری بوم‌شناسی فرهنگ استانی هم در سازوکار تدوین سند آمایش فرهنگ دیده شود.

سیدطه رضا نیرهدی، نماینده سازمان تبلیغات اسلامی نیز با بیان اینکه موضوع فرهنگ تعریف مشخصی ندارد، اجماع در حوزه فرهنگ را خیلی مهم دانسته، افزود: هرکدام از دستگاه‌های فرهنگی اعم‌از آموزش‌وپرورش، وزارت علوم، حوزه علمیه و ... هم، به دنبال آمایش هستند. لذا لازم است ابتدا با تعریف فرهنگ، ابعاد این موضوع را روشن کنیم. 

محمود حاجیلویی (قائم مقام شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیر ستاد فرهنگ) در ادامه این جلسه با اشاره به سابقه آمایش در کشور گفت: مسئله آمایش در ایران سابقه‌ تقریباً پنج دهه‌ای دارد که بخشی از آن قبل انقلاب بوده اما متأسفانه برای برنامه‌ریزی و اداره کشور، مبنا قرار نگرفته است. وی افزود: مطابق بررسی‌های انجام‌شده، اسناد استانی و سند ملی آمایش سرزمین، از حیث توجه به فرهنگ، نیازمند تقویت هستند. 

در ادامه، ابراهیم گودرزی، دیگر نماینده شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز درباره تدوین سند آمایش فرهنگ افزود: مقرر است سند آمایش فرهنگ در چارچوب سند آمایش سرزمین تدوین شود. از این‌رو سند آمایش فرهنگ، سند مستقل و متمایزی نخواهد بود. 

تقویت حوزه مردم‌شناسی نیز در تدوین سند آمایش فرهنگ، لزوم تعریف درست از فرهنگ و تعیین شاخص‌ها و معیارها، تعیین برنامه زمان‌بندی تدوین سند، ضرورت گفتگوی صریح میان شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان برنامه و بودجه و شورای عالی آمایش، لزوم توجه به ظرفیت‌های موجود در منطقه همراه با نوعی نگاه به آینده و ضرورت دقت در جمع‌آوری داده‌ها و تعیین مولفه‌های فرهنگی از دیگر موارد مطرح‌شده از سوی نمایندگان حاضر در این کمیته بود.

در ادامه این جلسه، امیرحسین بانکی‌پور، عضو حقیقی کمیته تدوین سند آمایش فرهنگ با اشاره به مباحث مطرح‌شده در این جلسه گفت: متأسفانه در برنامه‌ریزی‌های کشور، بخش فرهنگی همیشه مغفول و غالب نگاه‌ها به آن، حاشیه‌ای است. از این‌رو اگر در سند آمایش سرزمین به‌درستی به بخش فرهنگ توجه شده بود، امروز این احساس نیاز در تدوین یک سند دیگر به‌وجود نمی‌آمد. بانکی‌پور تأکید کرد: اگر سند آمایش فرهنگ زودتر به سرانجام برسد، خود را در برنامه هفتم یا حداقل در بودجه‌های سالانه و تخصیص منابع، نشان خواهد داد.

در ادامه، عاطفه خادمی دیگر عضو حقیقی کمیته تدوین سند آمایش فرهنگ نیز با بیان اینکه توجه به بستر و موقعیت مکانی تولید سند آمایش فرهنگ و نسبت آن با محیط پیرامون، اهمیت موضوع را روشن‌تر می‌کند، افزود: تدوین سند آمایش فرهنگ، پیش‌نیازهایی دارد. یکی از الزامات تدوین سند آمایش فرهنگ، توجه به فضای مانیتورینگ است. 

در پایان این جلسه، زائری، دبیر کمیته تدوین سند آمایش فرهنگ به جمع‌بندی مطالب مطرح‌شده در این جلسه پرداخت. مقرر شد جلسات کمیته تدوین سند به‌صورت ماهانه برگزار شود.