سومین و آخرین نشست سه‌شنبه‌های گفتگوی فرهنگی ستاد عالی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد با موضوع «تقویت امتداد اجتماعی مساجد»، باحضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حبیب‌رضا ارزانی و آقایان حجت‌الاسلام تقی قرائتی، حجت‌الاسلام حمیدرضا سلیمانی، حجت‌الاسلام احسان رضایی، حجت‌الاسلام دکتر محمود متوسل، حجت‌الاسلام حجت‌الله ذاکر، حجت‌الاسلام محمدصادق کفیل، حجت‌الاسلام اصغر آیتی، محمدکاظم فعال، حاج محمود لولاچیان،  دکتر سید احمد زرهانی، دکتر محمود مظفر، حجت‌الاسلام محمود قرائتی و سعید ستاری با دبیری دکتر حسین‌علی جعفری، سه‌شنبه ۲۶ شهریور ۱۳۹۸، در محل ستاد برگزار شد.

 مهم‌ترین موارد مطرح‌شده در این نشست، به این شرح است:

- مسجد باید «شناخته» شود. اگر مسجد شناخته شود کارکرد سیالی دارد که به طور خودکار اجرا می‌شود اما اگر مسجد شناخته نشود، کارکردهای اصلی آن نیز از دست می‌رود. بنابراین اضافه کردن تشکیلات خاص و گسترده کردن برخی کارها، کاری از پیش نخواهد برد؛ باید به کمک مساجد رفت و آن‌جا را شلوغ کرد.

- مسجد باید هم موحدپرور، هم کارگشا و هم شخصیت‌ساز باشد. لذا در کنار عبادت که کارکرد اصلی مسجد است باید ورزش، هنر، کار، مهارت، آموزش دین، بازی، حرف و علم، اردو، کارهای بازدیدی، مسابقه و مشاوره نیز در مساجد صورت گیرد. گام اول انجام این کار، نیاز به «برنامه‌ریزی» و «تدارک نیروی انسانی» دارد. به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که در عین مهم بودن این فعالیت‌ها و لزوم تدارک آن‌ها، به کارکرد اصلی مسجد لطمه‌ای وارد نشود. گام دوم نیز یک کار «تشکیلاتی» و همراه با «سازماندهی»‌ست. در این گام باید مدیران مدارس و ائمه جماعات آموزش‌های لازم را ببینند. هم‌چنین از طریق امضای تفاهم‌نامه‌هایی با وزارت راه و شهرسازی، در نقشه‌های شهرسازی، توسعه جدید آمیخته با مساجد باشد.

- باتوجه به کارکرد اجتماعی مساجد، ضرورت تولید ادبیات داستانی درباره کارکرد اجتماعی مساجد اعم از فیلم، رمان، داستان و هرآنچه که به کودکان در این زمینه آموزش دهد، نیاز است.

- کارکرد اجتماعی مساجد مرتبط با رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان است. به همین دلیل پیرو اصل ولایت مومنان بر مومنان، باید کودکان به‌گونه‌ای تربیت شوند که در آن‌ها نوعی تکافل اجتماعی ایجاد شود. این مسأله منجربه تعلیم هنر و مهارت‌های مختلف توسط آنان به دیگران خواهد شد. لذا باید در راستای این مدیریت آموزشی، جزوات آموزشی مناسب تألیف گردد.

- نقش صداوسیما در فرهنگ‌سازی و جریان‌سازی بسیار مهم است. صداو سیما می‌تواند با کمک وزارت ارشاد مسابقه و جشنواره‌‌ای جهت معرفی مسجد برتر (با کارکرد اجتماعی بالا، حضور پررنگ مردم در آن، ارتباط با خانواده‌ها و ...) ترتیب دهد که با آگاهی هرچه بیشتر مردم از این اقدامات و مشاهده آثار خیر آن، در این زمینه بتوان فعالیت بیشتری کرد.

- اگر مسجد را مدرسه تربیتی برای افراد جامعه بدانیم، دیگر صرفاً محلی برای اقامه نماز نخواهد بود. مسجد باید نیازهای تربیت دینی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی را برطرف کند. در این مسیر لازم است که مساجد نوبت کاری داشته باشند که به‌طور مثال نوبت صبح به زنان خانه‌دار و ارائه انواع آموزش‌ به آنان، نوبت بعدازظهر برای محصلین مدرسه که بتوانند از زمان فراغت‌شان به نحو مطلوب استفاده کنند.

- مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که متولی مساجد در کشور وجود ندارد. پیشنهاد می‌شود افرادی از نهادهای مختلف مرتبط با این حوزه دورهم جمع و با ایجاد مجموعه‌ای، بتوانند متولی رسیدگی به امور مساجد شوند.

- پیوندی میان دولت و مساجد وجود ندارد. لذا طرحی تدارک دیده شود تا حاکمیت مسائل خود را از طریق مسجد پیش ببرد.

- برخی اشتباهات در کشور رخ داده که یکی از دلایل کم‌رنگ شدن مساجد می‌تواند باشد. ازجمله مصلی‌سازی و ساخت حسینیه‌ها. این مکان‌ها و سازه‌ها، ساخته‌های موازی با مساجد هستند لذا بهتر است که مصلاها تبدیل به مساجد شوند.

- جامعه «دین‌دار» باید تبدیل به جامعه «دین‌یار» شود. اگر جامعه متدین ما «دغدغه» پیدا کند، مشکلات اجتماعی ما حل خواهد شد.

- مشکل اصلی ما عدم تربیت امام جماعت است. ائمه جماعات فقط برای خواندن نماز تربیت شده‌اند. خلأ اصلی عدم برگزاری دوره‌ برای آن‌ها قبل از رفتن به محراب است.

- فعالیت‌های کانون مساجد مقطعی‌ست. برنامه‌های گسسته ازهم فایده‌ای ندارد و باید پیوسته باشند. علت جذب نشدن مردم به مساجد، همین بی‌برنامه بودن در این زمینه است. درحالی‌که اگر برنامه باشد مردم متوجه رفع نیازهایشان از طریق مساجد می‌شوند و جذب آن خواهند شد.

- متولیان مساجد به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند. باید در کنارهم بازوی توانمندی شوند و یکدیگر را کمک کنند.

- باید نیازهای جوانان در مرحله اول احصاء شود. امروز مشکل عمده جوانان شغل و ازدواج است. لذا مسجد باید این کارکرد را برای محله خود تأمین کند.

- اولویت اول بیانیه گام دوم انقلاب، اخلاق و معنویت است. لذا کارگزاران مسجد باید به قدری معنویت داشته باشند تا بتوانند الگویی برای جوانان و مایه جذب آنان به مساجد باشند

- ذکر این نکته لازم است که در موضوعات اجتماعی، تولید فیلم و انیمیشن توسط صداوسیما باید به شکل غیرمستقیم باشد نه مستقیم.

- مشکلی که درحال حاضر با آن مواجه هستیم، ناهماهنگی بین دستگاه‌هایی‌ست که مدیریت بر مساجد را دارند. لازم است ستاد پشتیبانی و هماهنگی امور مساجد مجدداً راه‌اندازی شود که این ستاد در ساماندهی امور مساجد بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

- با سه خلأ اصلی در زمینه مساجد روبرو هستیم: «اطلس مساجد»، «آمایش مساجد» و «مهندس فرهنگی مساجد». تهیه اطلس می‌تواند توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به یکی از نهادها سپرده شود و در مرحله بعد، آمایش از روی همان اطلس صورت بگیرد.

- چهل شاخص برای مسجد تراز اسلام معین شود که حتما 10 اولیت اول را داشته باشند. با این شاخصه‌ها می‌توان مساجد اول را پیدا کرد و سپس با تشویق و مورد حمایت قرار دادن آن‌ها، از آن‌ها به‌عنوان الگویی برای دیگر مساجد استفاده کرد.

- در زمینه جذاب بودن فعالیت‌های مساجد، ابتدا باید ذائقه‌سنجی صورت گیرد که در سازمان‌های مرتبط، به آن توجهی نمی‌شود و برنامه‌های تهیه شده معمولاً سنخیتی با ذائقه جوانان ندارد. کانون‌ها می‌توانند کلاس‌های بیان لطائف نماز و فلسفه نماز را جهت جذب جوانان برگزار کنند.

- امروز فعالیت‌های داوطلبانه نیاز تک‌تک افراد جامعه است. این فعالیت‌ها می‌تواند همه افراد را دورهم جمع کند. فعالیت‌های داوطلبانه باید وجود داشته باشد تا بتوانیم مشکلات کشور را حل کنیم. درحال حاضر مشکلات مختلفی مثل مهارت، عدم انسجام اجتماعی، فقر، تفریح سالم، بیکاری پنهان و ... وجود دارد که همه این مشکلات وجه جمعی به نام فعالیت داوطلبانه دارد. لذا مسجد برای انجام کارکرد اصلی و هم‌چنین کارهای اجتماعی خود، می‌تواند با آغوش باز پذیرای این فضا باشد.

- انجام فعالیت‌هایی در زمینه سلامت جسم و روان، پرهیز از جوزدگی و همراهی با جریان‌های فرهنگی ناسالم، پرهیز از تصدی‌گری دستگاه‌ها و هدایت خاضعانه مساجد و نظارت مشفقانه و هم‌چنین در دستورکار قرار گرفتن برنامه‌ای جهت تربیت «همیارمسجد» و «مسجدیار» توسط کانون‌ها، از دیگر موارد مطرح‌شده در این نشست بود.

گزارش از: فریبا رضایی