سومین و آخرین نشست گفتگوی فرهنگی معاونت قرآن و عترت با موضوع «قرآن و عترت به مثابه هادی نظام فرهنگی کشور» و با حضور دکتر فقهی‌زاده، دکتر نجفقلی حبیبی، دکتر کریم دولتی، سرکار خانم دکتر علائی، حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی، حجت‌الاسلام والمسلمین ارباب‌سلیمانی، رضا جعفری، حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی و سرکار خانم دکتر قاسم‌احمد، سه‌شنبه ۲ مهر ۱۳۹۸ در معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار گردید. در این نشست مواردی مطرح شد که به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌گردد:

- یکی از نظام‌های مهم فرهنگی کشور، عرصه سینما و نمایش است که هدایت و راهبری قرآن بر آن ضروری‌ست. اصول «تصویرسازی» (آیه۶ آل‌عمران و آیه ۳ تغابن)، «توجه به حقیقت» (آیه ۸۴ سوره ص و آیه ۳۹ نور)، «دوری از مسائل بیهوده و بی‌اساس» (آیه ۳ مومنون، آیه ۶۴ عنکبوت و آیه ۷۲ فرقان)، «نشان دادن روابط اجتماعی و سیاسی صحیح و مقبول» (آیه ۸ و ۹ ممتحنه و آیه ۶۳ فرقان)، «تصویرسازی براساس برجسته‌سازی حدود الهی» و «پرداختن به اصل عفاف و پوشش الهی» (آیه ۳۰ و ۳۱ نور)، ازجمله اصول مورد استفاده در عرصه سینما و نمایش هستند که در قرآن کریم به آن‌ها اشاره شده است. لذا لازم است که با استعانت از این آیات بتوان این عرصه را به نحو مطلوب راهبری کرد.

- یکی از بالاترین نظام‌های فرهنگی، دانشگاه‌ها هستند که در آن‌ها موضوع توجه به قرآن و عترت کم‌رنگ شده است. یکی از دلایل این مسأله، استمساک به روش‌های سنتی و قدیمی‌ست. جامعه امروز و سوالات نسل جوان، سنخیتی با روش‌های سنتی و قدیمی پاسخ به آن‌ها ندارد. شناخت اقتضائات جامعه امروزی هم از جهت اقناع و هم از جهت ارزش‌آفرینی لازم و ضروری‌ست. لذا باید مقداری وارد روزآمدنمودن قرآن کریم، تفسیرهای به‌روز و نقد آرای مفسران قدیم شویم تا بتوانیم به درد جامعه امروز برسیم.

- مسأله دیگر، به‌روز کردن پایان‌نامه‌هاست. یکی از اقدامات موفق، سوق دادن پایان‌نامه‌ها به زمینه‌های بین‌رشته‌ای‌ست. رساله‌های میان‌رشته‌ای کمک بسیار زیادی در توجه به قرآن و کاربردی شدن آن‌ها خواهد کرد.

- استفاده عملی از قرآن کریم، نیازمند نهادسازی‌ست. استفاده از آیات قرآن، تلاش برای ساخت نوعی نهاد اجتماعی‌ست که راهنمای زندگی مردم باشد. این نهادسازی ممکن است کاملاً منطبق بر آیات قرآن نیز نباشد ولی برگرفته از روح قرآن باشد که این روح می‌تواند آزادی، عدالت اجتماعی و مانند آن باشد. ما در زمینه عدالت اجتماعی نهادسازی نکردیم. پس لازم است نهادهای جدید بسازیم یا نهادهای موجود را تصحیح کنیم تا پاسخ‌گوی نیاز جامعه باشد.

- محوریت نظام فرهنگی ما مشخص نیست. به‌طور مشخص، مهندسی فرهنگی ما قرآن‌محور نیست. بعد از انقلاب اسلامی بیشتر به دنبال نهضت قرآنی بوده‌ایم نه نظام قرآنی. رفتن از نهضت به نظام قرآنی چند مقدمه نیاز دارد که تهیه اطلس قرآنی، آمایش قرآنی و مهندسی فرهنگی ازجمله مهم‌ترین آن‌ها هستند.

- پیامبر و ائمه معصومین(ع) خود در موارد مختلف زندگی به قرآن کریم استناد می‌کردند. اگر می‌خواهیم جامعه ما، یک جامعه قرآنی باشد باید از این دریچه به زندگی پیامبر(ص) و معصومین(ع) و شیوه استناد آن‌ها به قرآن کریم نگاه کنیم. پس بازگشت معناداری به سیره پیامبر و اهل بیت لازم است.

- مشکل در نظام توسعه فرهنگ قرآنی، این است که جامعه قرآنی ما نتوانسته محتوای موردنیاز جامعه را تولید و نظریه‌های داده‌بنیان را خلق کند. به عبارت دیگر، در میان مدیران فرهنگی عزم راسخ برای تحقق نظام قرآنی در کشور وجود ندارد. مطابق بیانیه گام دوم انقلاب، اولویت باید در برنامه‌ریزی باشد. بنابراین یک نهاد باید متولی این امر شود و گزاره‌ها را به برنامه عملی و اجرایی تبدیل کند.

- کاربردی کردن قرآن، لوازمی دارد که ازجمله آن‌ها، شناخت دقیق مسائل روز و استخراج آن‌ها از قرآن است. بنابراین هم فهم مشکلات و هم شناسایی و خوانش عصر نزول لازم و ضروری‌ست.

گزارش از: فریبا رضایی