کتاب جستارهایی در پلاسکو با دربرگیری ٥٨ جستار علمی و مقدمه صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به رشته تحریر درآمده و تلاش داشته است تا نخستین دیدگاه‌های صاحب نظران علوم اجتماعی و رسانه های ایرانی را در واکنش به این حادثه،‌ نشان دهد. 

اظهارنظر درخصوص حادثه آتش‌سوزی و تخریب ساختمان پلاسکو پس از رخ دادن این واقعه، گستره‌ای وسیع داشت، اما نگاه علمی و تخصصی به آن در قالب اثری مدون و روش‌مند، رسالتی بود که تنها کتاب «جستارهایی در پلاسکو»، از پس تحقق آن برآمده است. این اثر که با مقدمه دکتر صالحی امیری آغاز می‌شود ودر بدو امر، نگاهی تاریخی به ساختمان پلاسکو افکنده است، با توصیف و تبیین الگوهای متنوع فرهنگی، اجتماعی و رسانه‌ای این حادثه، در کنار نقد مدیریت شهری،‌ به چگونگی رخدادن آن و راه‌کارهای احتمالی برای جلوگیری از بروز چنین حوادثی می‌پردازد و آن را از رهگذر پنج بخش،‌ متجلی می سازد.

 قابل ذکر است که کتاب «جستارهایی در پلاسکو» در تعداد محدود منتشر و توزیع شده و غیرقابل فروش است. همچنین علاقه‌مندان می‌توانند با کلیک بر روی عنوان هر یک از جستارها، به محتوای پی‌.دی‌.اف آن دسترسی پیدا کنند.

مقدمه وزیر/ سید رضا صالحی امیری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

پلاسکو از آغاز تا پایان

مدیریت و سیاست شهری

در نخستین فصل از کتاب «جستارهایی در پلاسکو»،‌ صاحب‌نظران نشان می‌دهند که چنین حوادثی، می‌‌تواند حامل چه پیام‌هایی برای مدیران و مسئولان کلان‌شهرها باشد؛ ضمن آن‌که درباب مسئولیت‌ نهادهای درگیر در این حادثه نیز،‌ سخن رفته است. علاوه بر این نویسندگان، از بی‌توجهی کسبه و مالکان ساختمان نیز غافل نبوده‌اند و فقدان تمایل آنان در ضرورت پرداختن به نوسازی و ریشه‌های این غفلت را واکاویده‌اند. همچنین توجه به بحران‌های پیش رو و پلاسکوهای احتمالی در کشور، مسئله‌ای است که محققان، موکداً بر آن پافشرده‌اند و نخستین راه‌‌کار برای سد کردن راه وقوع چنین حوادثی را در تدوین گزارش ملی این حادثه برشمرده‌اند.

مجموعه جستارهای این بخش عبارت است از:

گزارش ملی پلاسکو / محمد فاضلی

پیام پلاسکو / سید ضیاء هاشمی

مدیریت شهری و در‌س‌های پلاسكو / حسین ایمانی جاجرمی

تحلیلی آسیب‌شناختی بر موقعیت بحرا‌ن‌های کالبدی شهر / ناصر فکوهی

ماجرای «پیک‌نیک» و جامعه‌شناسی« پلاسکوها» / موسی عنبری

فروپاشی پلاسکو نماد فروپاشی الگوی توسعه شهری / محمد امین قانعی راد 

آتش پلاسکو روشن است! مگر .../  مجتبی توسل 

فاجعه ساختمان پلاسکو و درس‌هایی که نمی‌آموزیم / حسین راغفر 

مسئولیت شهرداری در حادثه پلاسکو / علیرضا مشهدی‌زاده 

مدیریت فرسوده / سیدعبدالامیر نبوی

خوب، بد، زشت: درس‌های پلاسکو / محمدمهدی رحمتی 

هزینه‌های استهلاک و بی‌توجهی به آن در پلاسکو / غلامرضا صدیق اورعی 

ساختارهای خالق حادثه ساختمان پلاسکو / احسان سلطانی 

آتش پلاسكو؛ احیاگر مشكلات تاریخی ایرانیان / رضا مختاری اصفهانی 

چتری برای پلاسکو / یاسر باقری 

قربانیان نامرئی پلاسکو / آرش نصراصفهانی 

عدم توازن امنیت حیات ایرانی / مهدی حسین‌زاده فِرِمی 

فرهنگ و جامعه

توجه به عنصر فرهنگ در شکل‌گیری این حادثه و ماجراهای پس از آن،‌ مبحثی دیگر از کتاب جستارهایی در پلاسکو را به خود اختصاص داده است. در این فصل،‌ نویسندگان تلاش کرده‌اند تا نشان دهند که چرا با وجود بحران‌هایی عمیق‌تر در جامعه ایرانی، این حادثه،‌ چنین ابعادی یافته است و چرا می‌توان ادعا کرد که فاجعه پلاسکو، گواهی بر جامعه در خطر ماست. همچنین در این بخش، مفاهیمی چون اعتماد و سرمایه اجتماعی و ضرورت تقویت آن در جامعه به هنگام بروز چنین رخدادهایی، طرح شده و بر ضرورت آگاهی‌بخشی به مردم و آموختن مسئولیت اجتماعی به هنگام وقوع بحران، تأکید شده است.

مجموعه جستارهای این بخش عبارت است از:

پرسش پلاسکو / نعمت‌الله فاضلی 

پلاسکو و امر نمی‌دانم / سیدجواد میری 

با پلاسکو می‌توان «جامعه در آغوش خطر ایران» را اسکن کرد / حمیدرضا جلایی پور 

ققنوس پلاسكو و تكوین مقوله «مردم» در غیاب حكمرانی كارآمد / جباررحمانی

ساختمان پلاسکو و احساس بی‌پناهی مردم / محمدجواد غلامرضاکاشی 

حادثه ساختمان پلاسکو و فرهنگ اعتماد / غلامرضا غفاری 

ظرفیت سرمایه اجتماعی و واقعه پلاسکو / سید احمد فیروزآبادی 

اعتماد؛ کلید جامعه خود‌ـ‌‌ترمیم‌گر / فردین علیخواه 

پلاسکو و نشانه‌شناسی یک ازدحام / مقصود فراستخواه 

پلاسکو، یادگیری و آگاهی ملی / ابراهیم حاجیانی 

بررسی زمینه‌های بحران پلاسکو با تأکید بر منزلت اجتماعی / مهدی اعتمادی‌فرد 

ساختمان پلاسکو و اهمیت آموزش مهارت‌های زندگی / مجتبی دلیر 

اخلاق اجتماعی و خلقیات ایرانی

یکی از مسائلی که در روزهای پس از حادثه، به‌شدت مورد نقد رسانه‌ها و مردم واقع شد،‌ بدون شک نحوه رفتار افراد درگیر در حادثه بود. بررسی این مسئله که آیا الگوهای رفتاری ما ایرانیان،‌ سبب دامن زدن به این بحران؛ چه در حد ایجاد اخلال در امدادرسانی و چه در سطح شایعه‌پراکنی، شده است،‌ مبحثی دیگر از کتاب «جستارهایی در پلاسکو» را از آن خود کرده است. بررسی آن‌چه از آن با عنوان خودمداری و خودخواهی ایرانیان یاد می‌شود، در کنار اظهارنظرهایی که معتقد است نباید تمام مسئولیت‌های حاشیه‌ای این بحران را به دوش مردم انداخت و ایثار و هم‌دلی جامعه ایرانی در این حوزه قابل انکار نیست،‌ چالشی عمیق و گفتمانی را به این بخش از کتاب بخشیده است. 

مجموعه جستارهای این بخش عبارت است از:

آیا مردم هم در فروریختن پلاسکو مقصرند؟ / محمدرضا جوادی یگانه 

حادثه پلاسکو و فرهنگ عمومی / محمدرضا کلاهی 

حادثه پلاسکو و مظنونان همیشگی: «مردم» / مهدی روزخوش

تقدیرگرایی، گم‌گشتگی آینده، و ظهور فاجعه پلاسکو / مجید فولادیان 

همه ایرانی‌اند، بعضی‌ها ایرانی‌ترند / آرمین امیر 

پلاسکو، فقدان همدلی در زیست جمعی ایرانی / علی قنبری 

آیا آن‌ها گوسفندند؟ / فاطمه سادات علمدار 

فرایند اندیشه نسلی؛ آن‌چه که انجام می‌دهیم / مهدی منتظری‌مقدم 

مناسک پلاسکو / سعیده زادقناد 

رسانه‌های جمعی و اجتماعی

بررسی این مسئله که رسانه‌های جمعی و اجتماعی، از ابتدای وقوع حادثه تا به اوج رسیدن بحران و پس از آن، چه کارکردها و کژکارکردهایی داشته‌اند، مبحثی دیگر از کتاب پیش‌روست. در این فصل، محققان حوزه رسانه، نشان می‌دهند که مفاهیمی چون انحصار خبری و اخبار پراکنده و گاه تکذیب‌شده از رسانه‌های رسمی، چگونه بر کاهش اعتماد افراد جامعه،‌ نقش داده و سبب رونق یافتن بازار شبکه‌های اجتماعی شده است. ضمن آن‌که رسانه‌های رسمی با بخشیدن بار دراماتیک به روایت پلاسکو و پررنگ کردن نقش جان‌فشانی آتش‌نشانان، توانستند بر عدم پاسخ‌گویی نهادهای مسئول این واقعه،‌ سرپوش گذارند. رواج گوشی‌های هوشمند و تعبیر سلفی بگیران و تحلیل ریشه‌های آن نیز در این بخش از کتاب، گنجانده شده است.

مجموعه جستارهای این بخش عبارت است از:

پلاسکو: سیلی سخت فاجعه / مسعود کوثری 

تصویری از رسانه‌ای شدن یک حادثه / هادی خانیکی 

درباره روایت رسانه ملی از واقعه ساختمان پلاسکو / سیدمحمد مهدی خویی 

124 دقیقه تعلیق / محمد معماریان 

اختلال رسانه‌ای و نقص جامعه‌پذیری / عباس عبدی 

مصیبت به منزله درنگی برای آینده / سمیه توحیدلو 

پلاسکو در ذهن مردم فروریخت / عباس نعمتی و حمید طاهری 

درس‌های فاجعه پلاسکو برای تلویزیون ایران / عبدالله بیچرانلو 

سرکشی تحمل‌ناپذیر نمادها / ناصرالدین‌علی تقویان 

که نه خاطر تماشا، نه هوای باغ دارد / ریحانه جوادی 

حادثه ساختمان پلاسکو و افکار عمومی / رضا صفری شالی 

اختلال جمعی / علیرضا آقایوسفی 

سلفی‌بگیران پلاسکو / احسان شاه قاسمی 

خوشحالی‌ها و خوشبختی‌های رسانه ملی / نوح منوری 

فاجعه پلاسکو: امکان بسیج اجتماعی و نقش رسانه‌ها / حامد طالبیان 

شوک درمانی افکارعمومی و دیگر هیچ / محمد آقاسی 

کنش سیاسی و عکاسی از فاجعه / ریحانه اصلان‌زاده 

برای آینده

در این مبحث نشان داده شده که آن‌چه در روزها و ماه‌های پس از حادثه باید به آن توجه شود از دو منظر کلی حائز اهمیت است. نخست آن‌که بیشترین هزینه ممکن در وقوع این حادثه،‌ از دست دادن جان عزیز آتش‌نشانان فداکار است،‌ لذا طراحی یادبود و هر نمادی که یاد و خاطره آنان را زنده نگاه دارد،‌ حتماً و قطعاً باید در اولویت قرار گیرد تا از رهگذر آن فرهنگ رشادت، جاودانه شود. از دومین منظر نیز توجه به ساختمان‌ها و بناهایی که می‌توانند،‌ پلاسکوهایی بالقوه تلقی شوند،‌ مد نظر این بخش از کتاب بوده و به آن پرداخته شده است.

مجموعه جستارهای این بخش عبارت است از:

از فروریزش نماد مدرنیته تا برساخت فرهنگ رشادت / سیده راضیه یاسینی 

علاج واقعه / جولان فرهادی بابادی